Báp-têm Cho Người Chết
Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, đặc biệt là các thư tín của Sứ đồ Phao-lô, chúng ta thỉnh thoảng bắt gặp những câu nói ngắn gọn, bí ẩn, phản ánh những thực hành cụ thể trong Hội thánh ban đầu mà không được giải thích đầy đủ. Một trong những câu như vậy, thường gây ra nhiều thắc mắc và tranh luận nhất, được tìm thấy trong 1 Cô-rinh-tô 15:29: “Bằng chẳng vậy, những kẻ chịu báp-tem thay cho kẻ chết sẽ làm chi? Nếu kẻ chết quả thật không sống lại, thì sao họ chịu báp-tem thay cho kẻ chết?” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu Kinh Thánh này mở ra cho chúng ta chủ đề “báp-têm cho người chết” – một khái niệm không xuất hiện ở nơi nào khác trong Kinh Thánh và cũng không phải là giáo lý hay mạng lịnh được giảng dạy. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, ngữ nghĩa, và thần học của câu nói này để tìm ra ý nghĩa mà Phao-lô muốn truyền đạt, đồng thời rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống đức tin hôm nay.
Để hiểu bất kỳ câu Kinh Thánh nào, việc đầu tiên và quan trọng nhất là đặt nó vào bối cảnh trực tiếp. **1 Cô-rinh-tô 15** là chương vĩ đại nhất trong Kinh Thánh bàn về **sự sống lại của Đấng Christ và của các thánh đồ**. Phao-lô viết chương này để đối diện trực tiếp với một sai lầm nghiêm trọng trong Hội thánh Cô-rinh-tô: “một vài người trong anh em nói rằng không có sự sống lại của kẻ chết” (câu 12). Toàn bộ luận điểm của Phao-lô từ câu 1 đến câu 58 là để chứng minh tính thực tại và tầm quan trọng sống còn của sự sống lại.
Ông bắt đầu bằng việc khẳng định sự kiện lịch sử về sự sống lại của Chúa Giê-xu (câu 1-11), rồi lập luận rằng nếu Đấng Christ không sống lại, thì đức tin và sự rao giảng của họ là vô ích, họ vẫn còn ở trong tội lỗi (câu 12-19). Sau đó, ông trình bày Đấng Christ như trái đầu mùa của kẻ ngủ, khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa sự sống lại của Ngài và sự sống lại của chúng ta (câu 20-28).
Đến **câu 29**, Phao-lô đang ở giữa một loạt các câu hỏi tu từ nhằm vạch trần sự vô lý của việc phủ nhận sự sống lại: “Bằng chẳng vậy… thì sao?”. Ông liệt kê:
– Nếu không có sự sống lại, tại sao tôi (Phao-lô) hàng ngày liều thân chịu nguy hiểm? (câu 30-31).
– Nếu không có sự sống lại, tại sao chúng ta cứ ở trong sự nguy hiểm luôn? (câu 30, diễn ý).
– Nếu không có sự sống lại, “hãy ăn, hãy uống, vì ngày mai chúng ta sẽ chết!” (câu 32).
Và rồi, câu 29 là một trong những câu hỏi tu từ đó: “Nếu kẻ chết quả thật không sống lại, thì sao họ chịu báp-tem thay cho kẻ chết?”. Phao-lô **không phải** đang dạy giáo lý hay ủng hộ thực hành này; ông đang **sử dụng** một thực hành mà người Cô-rinh-tô biết rõ (có thể họ đang làm) như một bằng chứng để phản bác chính họ: “Hành động của các ngươi đã tự mâu thuẫn với lý thuyết phủ nhận sự sống lại của các ngươi rồi!”.
Cụm từ then chốt trong nguyên văn Hy Lạp là “ὑπὲρ τῶν νεκρῶν” (huper tōn nekrōn). Giới từ “ὑπέρ” (huper) có nghĩa cơ bản là “thay cho, vì lợi ích của, nhân danh”. “τῶν νεκρῶν” là danh từ số nhiều của “người chết”. Vậy, cụm từ có thể dịch là “thay cho những người chết”, “vì lợi ích của những người chết”, hoặc “nhân danh những người chết”.
Có nhiều cách giải thích khác nhau về thực hành này trong lịch sử Giáo hội:
1. Báp-têm Thế Thân (Proxy Baptism): Đây là cách giải thích phổ biến nhất – một người sống chịu báp-têm thay mặt (nhân danh) cho một người thân yêu đã qua đời mà chưa được báp-têm, với niềm tin rằng hành động này sẽ mang lại lợi ích cứu rỗi nào đó cho người đã khuất. Một số giáo phái sau này đã dựa vào đây để thực hành báp-têm cho tổ tiên.
2. Báp-têm Vì Cớ Các Thánh Tử Đạo: Một số nhà giải kinh cho rằng đây là báp-têm của những tân tín đồ, những người quyết định theo Chúa vì cớ chứng kiến đức tin của các thánh đồ đã chết vì Danh Chúa. Họ chịu báp-têm “vì lợi ích” (để tiếp nối, tôn vinh) của những người đã chết đó.
3. Báp-têm Vào Trong Sự Chết/Thay Cho Sự Chết: Cách giải thích này liên kết với Rô-ma 6:3-4, nơi Phao-lô mô tả báp-têm như là được dìm vào trong sự chết của Đấng Christ. Có thể Phao-lô đang nói một cách hình tượng về việc các tín đồ chịu báp-têm (báp-têm cho chính mình) với ý nghĩa thay thế cho một đời sống cũ đã chết, để bước vào đời sống mới. Cụm từ “cho người chết” ám chỉ chính bản thân tội lỗi đã chết của họ.
4. Báp-têm Vào Trong Sự Nguy Hiểm Của Sự Chết: Một số học giả cho rằng đây ám chỉ những người chịu báp-têm, biết rằng mình có thể bị bắt bớ, tử đạo (tức là bước vào sự chết) vì đức tin. Họ chịu báp-têm “vì cớ/hướng tới” (huper) viễn cảnh cái chết vì Danh Chúa.
Sau khi xem xét bối cảnh và mục đích tranh luận của Phao-lô, cách giải thích thứ nhất (Báp-têm Thế Thân) có vẻ phù hợp nhất. Phao-lô đang chỉ ra một thực hành có thật, có thể đang diễn ra ở Cô-rinh-tô (một thành phố ngoại giáo với nhiều tập tục thần bí), để vặn hỏi những người phủ nhận sự sống lại: “Nếu các ngươi không tin người chết sống lại, tại sao các ngươi lại làm một nghi thức mà ý nghĩa của nó hàm ý rằng có một hy vọng, một lợi ích nào đó cho người đã chết? Hành động của các ngươi tự nó đã thừa nhận một niềm hy vọng về đời sau rồi!”. Quan trọng là, Phao-lô **không hề** nói “Các ngươi hãy làm báp-têm cho người chết” hay “Đây là một mạng lịnh”. Ông chỉ đơn thuần ghi nhận nó như một sự kiện để lập luận.
Cho dù cách giải thích nào được chấp nhận, giáo lý nhất quán của toàn bộ Kinh Thánh phải là kim chỉ nam để đánh giá bất kỳ thực hành nào. Kinh Thánh dạy rõ ràng về báp-têm và sự cứu rỗi:
1. Báp-têm Là Hành Động Của Đức Tin Cá Nhân: Mẫu mực trong Tân Ước luôn là người nghe đạo, tin Chúa, rồi chịu báp-têm (Công vụ 2:38, 41; 8:12, 36-38; 16:31-33). Báp-têm gắn liền với sự ăn năn và đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Nó là dấu hiệu bên ngoài của sự biến đổi bên trong, của đức tin cá nhân nơi Đấng Christ.
2. Sự Cứu Rỗi Là Bởi Ân Điển Qua Đức Tin, Không Bởi Nghi Lễ: “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 2:8). Không một nghi lễ nào, kể cả báp-têm, có thể thay thế hay truyền đạt sự cứu rỗi cho một người khác. Sự cứu rỗi là mối quan hệ cá nhân giữa tội nhân với Đấng Christ qua đức tin.
3. Số Phận Đời Đời Được Quyết Định Khi Còn Sống: Kinh Thánh cho thấy rõ ràng số phận đời đời của một người được quyết định bởi sự lựa chọn và đức tin của người ấy khi còn sống. Câu chuyện người giàu và La-xa-rơ (Lu-ca 16:19-31) minh họa một hố ngăn cách không thể vượt qua sau khi chết. Khải huyền 22:11 nói: “Kẻ làm gian ác, cứ làm gian ác nữa; kẻ ô uế, cứ ô uế nữa; kẻ công bình, cứ làm công bình nữa; kẻ thánh, cứ làm thánh nữa”. Không có cơ hội thứ hai sau cái chết.
Do đó, dựa trên toàn bộ Kinh Thánh, thực hành “báp-têm thế thân cho người chết” với mục đích mang lại sự cứu rỗi hoặc thay đổi số phận đời đời cho họ không có nền tảng thần học và trái với giáo lý căn bản về ân điển và đức tin. Phao-lô đề cập đến nó như một sự kiện, không phải một giáo lý.
Từ việc nghiên cứu câu Kinh Thánh khó này, chúng ta có thể rút ra những bài học sâu sắc và thực tiễn:
1. Sống Với Hy Vọng Vững Chắc Về Sự Sống Lại: Trọng tâm của Phao-lô không phải là báp-têm cho người chết, mà là sự sống lại. Hành động của chúng ta hôm nay – cách chúng ta sống, chịu khổ, phục vụ, và rao truyền Phúc Âm – chỉ có ý nghĩa khi đặt trên nền tảng chắc chắn rằng Đấng Christ đã sống lại và chúng ta cũng sẽ sống lại với Ngài. Hãy để niềm hy vọng về cõi đời đời định hình mọi ưu tiên của chúng ta (1 Cô-rinh-tô 15:58).
2. Hiểu Đúng Về Báp-têm Của Chính Mình: Báp-têm là một mạng lịnh quan trọng của Chúa (Ma-thi-ơ 28:19), nhưng nó phải đi kèm với đức tin chân thật. Đó là hành động công khai xác nhận chúng ta đồng chết, đồng chôn và đồng sống lại với Đấng Christ (Rô-ma 6:4), từ bỏ đời sống cũ để bước vào đời sống mới. Hãy trân trọng và sống xứng đáng với ý nghĩa của báp-têm mà chúng ta đã nhận.
3. Tận Dụng Cơ Hội Khi Còn Sống: Bài học cảnh tỉnh từ chủ đề này là: sự cứu rỗi là vấn đề của hiện tại. Chúng ta được kêu gọi rao giảng Phúc Âm “khi thuận tiện cũng như khi không thuận tiện” (2 Ti-mô-thê 4:2), để mọi người có cơ hội nghe, tin và tiếp nhận Chúa Giê-xu khi còn sống. Đừng trì hoãn với hy vọng về một giải pháp nào đó sau khi chết.
4. Giữ Vững Giáo Lý Lành Mạnh: Hội thánh Cô-rinh-tô là một ví dụ về việc pha trộn văn hóa ngoại giáo với đức tin chân chính, dẫn đến những thực hành kỳ lạ. Chúng ta cần phải kiểm tra mọi giáo lý và thực hành dưới ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh, đặc biệt là Phúc Âm thuần túy về ân điển qua đức tin nơi Đấng Christ.
Báp-têm cho người chết, như được đề cập trong **1 Cô-rinh-tô 15:29**, vẫn là một câu nói bí ẩn. Tuy nhiên, qua việc nghiên cứu bối cảnh, chúng ta thấy rõ Phao-lô không hề thiết lập hay ủng hộ nó như một giáo lý. Thay vào đó, ông dùng nó như một công cụ tranh luận sắc bén để đánh vào sự thiếu nhất quán của những người phủ nhận sự sống lại. Ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh xác nhận rằng sự cứu rỗi là món quà ân điển cá nhân, được nhận lãnh bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ khi còn sống.
Cuối cùng, tiếng vang mạnh mẽ nhất từ câu Kinh Thánh này không phải là về một nghi lễ cho người đã khuất, mà là lời kêu gọi thôi thúc chúng ta **sống với một niềm hy vọng sống động về sự sống lại**. Vì biết rằng lao khổ của chúng ta trong Chúa không hề uổng phí (câu 58), chúng ta có thể can đảm sống, phục vụ, và rao truyền Phúc Âm, với đôi mắt đặt trên sự vinh hiển đời đời đang chờ đợi. Hãy để sự sống lại của Đấng Christ là nền tảng không lay chuyển cho đức tin và nếp sống của chúng ta hôm nay.