Thuyết Kenosis / Thần học Kenosis là gì?

Trong hành trình đức tin, một trong những mầu nhiệm sâu nhiệm và cảm động nhất mà Cơ Đốc nhân chúng ta chiêm nghiệm chính là sự nhập thể của Con Đức Chúa Trời, Chúa Giê-xu Christ. Làm thế nào Đấng vốn có hình thể của Đức Chúa Trời lại có thể trở nên một con người, chịu sự giới hạn, đau khổ và sự chết? Thần học Kenosis (hay Thuyết Kenosis) tìm cách khai triển sự hiểu biết về mầu nhiệm này dựa trên một phân đoạn then chốt trong Tân Ước. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu vào ý nghĩa, nền tảng Kinh Thánh, sự cân bằng thần học và ứng dụng thiết thực của giáo lý quan trọng này.

Thuyết Kenosis lấy tên từ động từ Hy Lạp κενόω (kenóō) trong Phi-líp 2:7, có nghĩa cốt yếu là “làm cho trống rỗng,” “tước bỏ,” hoặc “tự hạ mình xuống.” Đây không phải là một học thuyết được xây dựng bởi các nhà thần học cách xa rời Kinh Thánh, mà là sự suy ngẫm có hệ thống từ chính lời mặc khải của Đức Chúa Trời. Trọng tâm của nó xoay quanh câu hỏi: Chúa Giê-xu Christ đã “làm trống chính mình Ngài” như thế nào khi từ ngôi vị thần thượng bước vào thế giới nhân loại? Sự hiểu biết đúng đắn về điều này không chỉ làm phong phú đức tin của chúng ta mà còn định hình nên căn tính và cách sống của Hội Thánh.

Để hiểu thuyết Kenosis, chúng ta phải bắt đầu từ phân đoạn “kinh điển” của nó: Phi-líp 2:5-11. Đây vốn là một bài thánh ca hoặc tín điều cổ xưa mà Sứ đồ Phao-lô trích dẫn để khích lệ các tín hữu tại thành Phi-líp.

"Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời, song chẳng coi sự bình đẳng mình với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ; chính Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ và trở nên giống như loài người; Ngài đã hiện ra như một người, tự hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự." (Phi-líp 2:5-8, Kinh Thánh Tân Ước 1925).

Chúng ta hãy phân tích từng cụm từ then chốt trong nguyên ngữ:

• “Hình Đức Chúa Trời” (μορφὴ θεοῦ - morphē Theou): Từ morphē chỉ bản chất thật, đặc tính cốt yếu bên trong, không đơn thuần là hình dáng bên ngoài. Điều này khẳng định Chúa Giê-xu, trước khi nhập thể, vốn mang trọn vẹn bản thể và vinh quang của Đức Chúa Trời (xem thêm Giăng 1:1, 17:5; Cô-lô-se 1:15, 19; Hê-bơ-rơ 1:3).
• “Chẳng coi sự bình đẳng mình với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ”: Ngài không “tham lam” hay “cố giữ lấy” địa vị đặc ân của mình một cách ích kỷ. Điều này cho thấy một sự lựa chọn tự nguyện.
• “Đã tự bỏ mình đi” (ἐκένωσεν - ekenōsen): Đây là động từ kenóō – nguồn gốc của tên học thuyết. Ngài đã “làm cho trống chính mình Ngài.” Nhưng “trống” điều gì? Đây là điểm then chốt cần giải nghĩa cẩn thận.
• “Lấy hình tôi tớ… trở nên giống như loài người”: Morphē lại được dùng ở đây – “hình tôi tớ.” Ngài mang lấy bản chất thật của một người hầu, một nô lệ (δοῦλος - doulos), và trọn vẹn nhân tính (ngoại trừ tội lỗi).

Đây là phần trọng tâm của thần học Kenosis. Sự “làm cho trống rỗng” này KHÔNG PHẢI là từ bỏ thần tính của Ngài. Kinh Thánh nhất quán dạy rằng Chúa Giê-xu vẫn là Đức Chúa Trời trọn vẹn trong suốt thời gian tại thế (Giăng 1:14, 18; Cô-lô-se 2:9). Vậy, Ngài đã “trút bỏ” điều gì? Dựa trên toàn bộ chứng cứ Kinh Thánh, chúng ta hiểu rằng Ngài đã tạm thời và tự nguyện:

1. Từ bỏ việc sử dụng cách độc lập các thuộc tính thần thượng của Ngài: Ngài không luôn luôn hành động trong sự toàn tri, toàn năng, hiện diện khắp nơi theo ý riêng mình với tư cách một con người. Ngài sống trong sự lệ thuộc vào Đức Chúa Cha và Đức Thánh Linh (Giăng 5:19, 30; 14:10).
2. Từ bỏ vinh quang trời cao trước mắt loài người: Vinh quang thiên thượng của Ngài bị che khuất bởi nhân tính (Ê-sai 53:2-3). Chỉ trong giây phút biến hình, các môn đồ mới được thấy thoáng qua vinh quang đó (Ma-thi-ơ 17:2).
3. Từ bỏ sự vinh hiển, sự tôn trọng và quyền lợi xứng đáng với địa vị Đức Chúa Trời của Ngài: Ngài chấp nhận sự nghèo khó, khinh khi, chống đối và phản bội.
4. Tự nguyện chịu sự giới hạn của nhân tính: Ngài cảm thấy đói, khát, mệt mỏi, đau đớn và sự chết – những điều vốn không thuộc về bản thể Đức Chúa Trời vô hạn.

Nói cách khác, Kenosis là sự tự hạn chế tự nguyện. Chúa Giê-xu, với tư cách là Con Đức Chúa Trời nhập thể, đã chọn không luôn luôn sử dụng đầy đủ các đặc quyền và quyền năng thần thượng của mình để có thể hoàn toàn đồng cảm với chúng ta và trở nên của lễ chuộc tội hoàn hảo.

Một sự hiểu sai về Kenosis có thể dẫn đến thuyết dị giáo, như việc phủ nhận thần tính đầy đủ của Chúa Cứu Thế. Do đó, chúng ta phải luôn cân bằng sự dạy dỗ này với những lẽ thật khác:

• Chúa Giê-xu vẫn bày tỏ thần tính: Ngài tha tội (Mác 2:5-7), tuyên bố mình đồng đẳng với Đức Chúa Cha (Giăng 10:30), làm các phép lạ quyền năng (như dẹp yên bão tố – Mác 4:39-41) và phục sinh từ kẻ chết bằng chính quyền năng của mình (Giăng 10:17-18). Điều này cho thấy Ngài không đánh mất các thuộc tính thần thượng, mà là Ngài sử dụng chúng trong sự vâng phục Chúa Cha và theo kế hoạch cứu chuộc.
• Mục đích tối thượng của Kenosis là Sự Tôn Cao (Exaltation): Phần kết của bài thánh ca Phi-líp 2 (câu 9-11) cho thấy chính vì sự vâng phục và tự hạ này, Đức Chúa Trời đã “đội Ngài lên rất cao” và ban cho Ngài danh trên hết mọi danh. Kenosis dẫn đến vinh quang. Sự tự hạ là con đường duy nhất dẫn đến sự tôn cao thật (Ma-thi-ơ 23:12).
• Kenosis làm sáng tỏ mối quan hệ Ba Ngôi: Hành động “tự bỏ mình” là hành động của Con, trong sự vâng phục và hiệp một với ý muốn của Cha, được quyền năng bởi Thánh Linh. Nó biểu lộ tình yêu và sự hiệp nhất trong chính bản thể Đức Chúa Trời.

Sứ đồ Phao-lô đã đặt bài thánh ca Kenosis này trong ngữ cảnh một lời kêu gọi thực tiễn về sự khiêm nhường và hiệp một (Phi-líp 2:1-5). Vì thế, thuyết Kenosis không chỉ là giáo lý cao siêu, mà còn là khuôn mẫu cho đời sống chúng ta:

1. Kêu Gọi Sự Khiêm Nhường Triệt Để: Nếu Chúa của vinh quang, là Đấng dựng nên muôn vật, có thể tự hạ mình trở nên tôi tớ và chịu chết nhục nhã trên thập tự giá, thì chúng ta – là tạo vật tội lỗi – có lý do gì để kiêu ngạo, tranh giành địa vị, hay tìm kiếm sự tôn trọng cho bản thân? (Phi-líp 2:3-4).
2. Nếp Sống Phục Vụ và Hy Sinh: Tâm tình của Đấng Christ phải trở nên tâm tình của chúng ta. Cơ Đốc nhân được kêu gọi “làm đầy tớ của nhau” (Ga-la-ti 5:13) và “xem sự chết vì anh em mình” là đỉnh cao của tình yêu thương (Giăng 15:13). Điều này thể hiện trong gia đình, Hội Thánh và xã hội.
3. Từ Bỏ Quyền Lợi Cá Nhân Vì Lợi Ích Người Khác: Chúa Giê-xu đã từ bỏ quyền lợi lớn nhất. Chúng ta được kêu gọi từ bỏ những “quyền lợi” nhỏ của mình – thời gian, tiền bạc, sự thoải mái, danh tiếng – để gây dựng người khác và làm sáng Danh Chúa (Rô-ma 15:1-3).
4. Vâng Phục Trong Mọi Hoàn Cảnh: Con đường Kenosis của Chúa Giê-xu là con đường vâng phục “cho đến chết.” Đời sống Cơ Đốc cũng là một hành trình học vâng phục ý muốn Đức Chúa Trời, ngay cả khi nó dẫn đến sự từ bỏ, thử thách hay đau khổ.
5. Có Cái Nhìn Đúng Về Địa Vị Trong Vương Quốc Đức Chúa Trời: Trong vương quốc của Đức Chúa Trời, người đứng đầu là người hầu việc, người làm lớn nhất là tôi tớ của mọi người (Mác 10:42-45). Thuyết Kenosis đảo lộn mọi tiêu chuẩn thành công và quyền lực của thế gian.

Thuyết Kenosis mở ra cho chúng ta cái nhìn sâu sắc vào trái tim của Đức Chúa Trời – một trái tan yêu thương, khiêm nhường và hy sinh vô bờ bến. Nó không phải là công thức để chúng ta “trở nên trống rỗng” theo nghĩa tiêu cực, mà là lời mời gọi để chúng ta “được đầy dẫy” bởi chính tâm tình của Đấng Christ (Phi-líp 2:5). Sự “tự bỏ mình” của Chúa Giê-xu là nền tảng duy nhất cho sự cứu rỗi của chúng ta, và cũng là khuôn mẫu tuyệt đối cho sự môn đồ hóa.

Khi chúng ta chiêm ngưỡng Chúa Giê-xu, Đấng từ ngôi cao vời vợi bước xuống nơi hang lừa máng cỏ, sống cuộc đời phục vụ, và cuối cùng gánh lấy tội lỗi của chúng ta trên thập tự giá, lòng chúng ta không thể không tan chảy trong sự thờ phượng, biết ơn và quyết tâm đi theo con đường Ngài đã chỉ dạy. Ước gì Hội Thánh của Chúa ngày càng được biến đổi để mang lấy “hình tôi tớ” và phản chiếu tình yêu hy sinh của Đấng Christ cho một thế giới đang khao khát.

“Hãy làm theo như tôi, vì chính tôi cũng làm theo như Đấng Christ.” (I Cô-rinh-tô 11:1).