Người Cơ Đốc Nhìn Nhận Thánh Tích
Trong suốt chiều dài lịch sử Hội Thánh, vấn đề “thánh tích” (relics) luôn là một chủ đề gây nhiều tranh luận và suy tư. Từ những mảnh vụn được cho là từ thập tự giá, di hài của các thánh đồ, cho đến các địa điểm hành hương, những vật thể này thường được gắn với ý nghĩa thiêng liêng đặc biệt. Là một Cơ Đốc nhân theo truyền thống Tin Lành, chúng ta phải đối diện với câu hỏi này bằng một thái độ nghiêm túc, khiêm nhường, và trên hết, phải lấy Kinh Thánh làm nền tảng tuyệt đối (Sola Scriptura). Bài viết này nhằm mục đích khảo sát quan điểm Kinh Thánh về các vật thể vật chất được xem là thiêng liêng, từ đó giúp chúng ta có một cái nhìn cân bằng, đúng đắn và gây dựng đức tin.
Trước khi đi vào phân tích Kinh Thánh, chúng ta cần hiểu “thánh tích” là gì. Trong bối cảnh tôn giáo, thánh tích thường chỉ những vật thể vật chất còn sót lại hoặc có liên hệ trực tiếp với Chúa Giê-xu, các sứ đồ, hay các vị tử đạo, thánh nhân nổi tiếng. Chúng có thể là một phần thân thể (xương, tóc), đồ dùng cá nhân, hoặc những vật thể liên quan đến sự kiện (như đinh, mảnh gỗ).
Thái độ đối với những vật thể này thường dao động giữa hai thái cực: một bên là sự tôn sùng quá mức, gần như thờ phượng; bên kia là sự phủ nhận hoàn toàn, xem chúng như vô giá trị thuộc linh. Lập trường Tin Lành, được khai sinh từ Cuộc Cải Chánh, nghiêng về việc cảnh giác cao độ với nguy cơ thần tượng hóa (idolatry) và nhấn mạnh rằng ân điển và quyền năng chỉ đến bởi đức tin nơi Đấng Christ, chứ không qua bất kỳ vật thể trung gian nào.
1. Điều Răn Thứ Hai và Sự Cảnh Báo về Thần Tượng: Nguyên tắc xuyên suốt nhất đến từ Mười Điều Răn: “Ngươi chớ làm tượng chạm cho mình, cũng chớ làm tượng nào giống như những vật trên trời cao kia, hoặc nơi đất thấp nầy, hoặc trong nước dưới đất. Ngươi chớ quì lạy trước các hình tượng đó, và cũng đừng hầu việc chúng nó” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:4-5). Điều răn này không chỉ cấm thờ các thần khác, mà còn cảnh báo việc sử dụng bất kỳ vật thể hữu hình nào (ngay cả với ý định đại diện cho Đức Chúa Trời chân thật) để làm đối tượng thờ phượng. Bản chất của Đức Chúa Trời là Thần (Giăng 4:24), vô hình và siêu việt, nên mọi nỗ lực “nhốt” Ngài vào một vật thể đều có nguy cơ hạ thấp và bóp méo chân lý về Ngài.
2. Sự Thờ Phượng “Trong Tâm Thần và Lẽ Thật”: Chúa Giê-xu tuyên bố một nguyên tắc cách mạng cho sự thờ phượng: “Giờ hầu đến, và đã đến rồi, khi những kẻ thờ phượng thật lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ phượng Cha: ấy đó là những kẻ thờ phượng mà Cha ưa thích. Đức Chúa Trời là Thần, nên ai thờ lạy Ngài thì phải lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ lạy” (Giăng 4:23-24). Từ “tâm thần” (πνεῦμα, *pneuma*) ở đây chỉ về tâm linh con người được Đức Thánh Linh tái sinh, chứ không phải nghi thức bề ngoài hay vật chất. Thờ phượng “trong lẽ thật” (ἀλήθεια, *alētheia*) nghĩa là phù hợp với bản tính và sự mặc khải của Đức Chúa Trời. Điều này đặt trọng tâm vào mối tương giao cá nhân, thuộc linh và dựa trên Lời Chúa, chứ không phải vào địa điểm hay vật thể đặc biệt nào.
3. Đấng Christ: Hình Ảnh Trọn Vẹn của Đức Chúa Trời Vô Hình: Kinh Thánh dạy rằng chính Chúa Giê-xu Christ là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được” (Cô-lô-se 1:15). Sứ đồ Phao-lô viết: “Vì chưng sự đầy dẫy của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình” (Cô-lô-se 2:9). Điều này có nghĩa mọi sự mặc khải trọn vẹn về Đức Chúa Trời đã được bày tỏ trong con người và công việc của Đấng Christ. Ngài là “thánh tích” sống động, trọn vẹn và duy nhất. Do đó, tập trung vào bất kỳ di vật vật chất nào khác có thể vô tình làm lu mờ sự trung tâm và đầy đủ của Đấng Christ.
1. Con Rắn Đồng: Từ Công Cụ Chữa Lành Thành Thần Tượng: Một minh họa sống động về nguy cơ của thánh tích được tìm thấy trong dân Y-sơ-ra-ên. Khi họ bị rắn lửa cắn, Đức Chúa Trời truyền lệnh cho Môi-se làm một con rắn bằng đồng treo lên cây sào. Ai bị cắn mà nhìn lên rắn đồng thì được sống (Dân Số Ký 21:8-9). Rắn đồng lúc đó là một công cụ của đức tin, dẫn dắt dân sự nhìn lên và tin cậy sự cứu chữa từ Đức Chúa Trời. Thế nhưng, hàng trăm năm sau, dân chúng đã biến công cụ này thành đối tượng thờ phượng. Đến đời vua Ê-xê-chia, ông phải “đập bể con rắn bằng đồng mà Môi-se đã làm” vì dân Y-sơ-ra-ên đốt hương cho nó và gọi nó là Nê-hu-tan (2 Các Vua 18:4). Bài học rõ ràng: Một vật thể được Đức Chúa Trời sử dụng trong một thời điểm đặc biệt, nếu không cẩn thận, có thể bị con người biến thành thần tượng khi mất đi sự kết nối với ý nghĩa gốc là dẫn đến đức tin nơi Chúa.
2. Khăn và Áo của Phao-lô: Quyền Năng Đến Từ Đâu? Trong sách Công Vụ, có ghi lại những phép lạ đặc biệt: “Đức Chúa Trời dùng tay Phao-lô làm các phép lạ khác thường, đến nỗi người ta lấy khăn và áo đã bởi tay người mà để trên những kẻ đau yếu, thì họ được lành bịnh, và các quỉ dữ ra khỏi” (Công Vụ 19:11-12). Điều quan trọng cần lưu ý: quyền năng không ở trong chính những mảnh vải, mà đến từ Đức Chúa Trời và đức tin nơi danh Chúa Giê-xu mà Phao-lô rao giảng. Các vật thể này chỉ là phương tiện chứ không phải nguồn của phép lạ. Kinh Thánh không ghi nhận việc các môn đồ sau này sưu tầm và tôn thờ những mảnh vải này.
3. Mồ Mả và Đền Thờ: Lời Cảnh Báo của Chúa Giê-xu: Chúa Giê-xu đã quở trách các thầy thông giáo và người Pha-ri-si là “giống như mồ mả tô trắng, bề ngoài cho đẹp, mà bề trong thì đầy xương người chết và mọi thứ ô uế” (Ma-thi-ơ 23:27). Ngài cũng tiên tri về sự sụp đổ của đền thờ bằng đá tại Giê-ru-sa-lem (Ma-thi-ơ 24:1-2), cho thấy trọng tâm của giao ước mới không còn đặt nơi một đền thờ vật chất hay địa điểm đặc biệt nào nữa. Thân thể của tín đồ chính là đền thờ của Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 6:19).
1. Phân Biệt Giữa “Tôn Trọng” và “Tôn Thờ”: Chúng ta có thể tôn trọng lịch sử, ghi nhớ công lao của các anh hùng đức tin (Hê-bơ-rơ 13:7), và xem các di tích lịch sử như những lời nhắc nhở về sự trung tín của Đức Chúa Trời. Ví dụ, thăm viếng một nhà thờ cổ hay xem một bản thảo Kinh Thánh cổ có thể khơi dậy lòng biết ơn về sự bảo tồn Lời Chúa qua các thế hệ. Tuy nhiên, sự tôn trọng phải dừng lại ở đó. Chúng ta không được cầu nguyện với, cầu xin qua, hay gán cho chúng quyền năng thiêng liêng đặc biệt nào. Sự thờ phượng, lời cầu nguyện, và đức tin cứu rỗi chỉ duy nhất hướng về Ba Ngôi Đức Chúa Trời.
2. Kiểm Tra Động Cơ và Tấm Lòng: Mỗi chúng ta cần tự vấn: Khi tôi quan tâm đến một “thánh tích” hay biểu tượng nào đó (thậm chí là cây thập tự trong nhà, một cuốn sách đặc biệt), tấm lòng tôi đang tìm kiếm điều gì? Có phải tôi đang tìm kiếm một sự kết nối tâm linh “cảm giác” dễ dàng qua vật chất? Có phải tôi đang vô thức tin rằng vật đó mang lại phước hạnh hay sự bảo vệ đặc biệt? Hãy nhớ lời Chúa: “Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình” (Ê-phê-sô 2:8-9). Ân điển không thể được chứa đựng hay truyền qua một vật thể.
3. Tập Trung vào Thực Tại Thuộc Linh, Không Phải Vật Chất: Thay vì tìm kiếm sự hiện diện của Đức Chúa Trời trong những di vật cổ xưa, hãy kinh nghiệm Ngài trong hiện tại qua:
- Lời Sống của Ngài (Kinh Thánh): Đây là “di vật” quý giá nhất, được Đức Chúa Trời hà hơi, có quyền năng biến đổi đời sống (2 Ti-mô-thê 3:16-17; Hê-bơ-rơ 4:12).
- Sự Hiện Diện của Đức Thánh Linh: Ngài là Đấng an ủi, dạy dỗ và ở cùng chúng ta mọi lúc (Giăng 14:16-17).
- Giao ước mới trong huyết Đấng Christ: Mỗi khi dự Tiệc Thánh, chúng ta nhớ đến thân và huyết Ngài (1 Cô-rinh-tô 11:23-26). Đây là một “tưởng niệm” (ἀνάμνησιν, *anamnēsin*) có tính chất thiêng liêng và cộng đồng, không phải là phép lạ vật chất trong bánh và nước nho, mà là sự xưng nhận đức tin qua biểu tượng.
4. Sử Dụng Biểu Tượng Cách Đúng Đắn: Một cây thánh giá treo trong nhà hay đeo trên người có thể là một lời tuyên xưng đức tin cá nhân và lời nhắc nhở hằng ngày về sự hy sinh của Chúa Giê-xu. Nhưng nó phải luôn là biểu tượng dẫn chúng ta đến với Chúa, chứ không phải là đối tượng của sự tin cậy. Khi cây thập tự trở thành bùa hộ mệnh, nó đã đánh mất ý nghĩa thuộc linh thật sự.
Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta tôn cao nguyên tắc “Chỉ bởi đức tin, chỉ bởi ân điển, chỉ bởi Đấng Christ, và chỉ Kinh Thánh”. Quan điểm của chúng ta về thánh tích phải phản ánh những chân lý này. Chúng ta không phủ nhận giá trị lịch sử hay sự tôn trọng đối với quá khứ, nhưng chúng ta kiên quyết từ chối mọi hình thức thần tượng hóa có thể xen vào mối tương giao thuần khiết giữa tâm linh con người với Đức Chúa Trời chân thật và hằng sống.
Hãy để lòng chúng ta luôn hướng về Giê-ru-sa-lem mới, nơi không cần đền thờ, “vì Chúa là Đức Chúa Trời Toàn năng và Chiên Con đều là đền thờ của thành” (Khải Huyền 21:22). Thánh tích vĩ đại nhất, kỳ diệu nhất mà chúng ta có chính là Đấng Christ sống trong lòng chúng ta bởi đức tin (Ê-phê-sô 3:17), và Lời hằng sống của Ngài trong tay chúng ta. Hãy gìn giữ kho báu đó với lòng biết ơn và sự vâng phục trọn vẹn.