Chuyện ngụ ngôn về Chiên và Dê có ý nghĩa gì?

Trong số các lời dạy của Chúa Giê-xu về sự phán xét và cánh chung, ẩn dụ về Chiên và Dê trong Ma-thi-ơ 25:31-46 đứng như một bức tranh hùng vĩ, nghiêm trang và đầy thách thức. Đây không đơn thuần là một “ngụ ngôn” (parable) theo cấu trúc thông thường, mà các học giả thường phân loại đây là một “sự mô tả tiên tri” (prophetic depiction) hay “cảnh tượng phán xét” (judgment scene). Nó là đỉnh điểm của Bài Giảng Trên Núi Ô-li-ve, trực tiếp trả lời cho câu hỏi của các môn đồ về dấu hiệu tận thế và sự hiện đến của Ngài (Ma-thi-ơ 24:3). Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích bối cảnh, giải nghĩa từ ngữ, và rút ra những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Đoạn Kinh Thánh này nằm trong một chuỗi các ẩn dụ về sự tỉnh thức và trách nhiệm: Người đầy tớ trung tín (24:45-51), Mười trinh nữ (25:1-13), và Ta-lâng (25:14-30). Ẩn dụ Chiên và Dê là lời cảnh báo cuối cùng trước khi bước vào trình thuật về sự thương khó của Chúa. Bối cảnh Do Thái giáo thế kỷ thứ nhất rất quen thuộc với hình ảnh chăn chiên, nơi chiên và dê thường được chăn chung ban ngày nhưng tách riêng ban đêm vì chiên cần sự ấm áp và bảo vệ nhiều hơn.

Cấu trúc của phân đoạn rất rõ ràng và đối xứng:
1. Sự Hiện Đến Vinh Hiển (câu 31-33): Con Người (ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου - ho huios tou anthropou) ngự trên ngai vinh hiển, phân rẽ các dân như người chăn chiên.
2. Lời Phán Với Người Công Bình (Chiên - câu 34-40): Được ban phước, hưởng nước thiên đàng đã định sẵn, vì đã phục vụ Chúa qua việc giúp đỡ những người bé mọn.
3. Lời Phán Với Kẻ Bị Rủa Sả (Dê - câu 41-45): Bị đuổi vào lửa đời đời, vì đã thờ ơ với những nhu cầu của người bé mọn.
4. Kết Luận (câu 46): Sự tương phản đời đời giữa sự sống và hình phạt.

1. “Các Dân” (πάντα τὰ ἔθνη - panta ta ethne): Cụm từ này thường gây tranh luận. Ta ethne có thể chỉ “các dân ngoại” (Gentiles) hoặc “tất cả các dân tộc”. Trong bối cảnh này, nhiều nhà giải kinh Tin Lành cho rằng đây là sự phán xét chung cuộc đối với mọi người trước mặt Chúa, dựa trên cách họ đối xử với “những anh em bé mọn nhất” của Ngài. Điều này không có nghĩa cứu rỗi bởi việc lành, nhưng việc lành là bằng chứng tự nhiên của một đức tin chân thật (xem thêm Gia-cơ 2:14-17).

2. Tiêu Chuẩn Phán Xét – Những Việc Làm Cụ Thể: Chúa liệt kê sáu hành động thiết thực:
- Cho ăn (ἐδώκατε φαγεῖν - edōkate phagein)
- Cho uống (ἐποτίσατε - epotisate)
- Tiếp rước (συνηγάγετε - synēgagete)
- Cho mặc (περιεβάλετε - periebalete)
- Thăm viếng (ἐπεσκέψασθε - epeskepsasthe)
- Đến thăm (ἤλθατε πρός με - ēlthate pros me)

Cả hai nhóm đều bất ngờ với lời phán: “Hỡi các ngươi được Cha ta ban phước, hãy đến mà nhận lấy nước thiên đàng đã sắm sẵn cho các ngươi từ buổi sáng thế” (câu 34). Họ không nhận thức rằng những việc làm ấy là làm cho chính Chúa. Nguyên tắc then chốt nằm ở câu 40 và 45: “Hễ các ngươi đã làm việc đó cho một người trong những người rất hèn mọn nầy của anh em ta, ấy là đã làm cho chính ta vậy.”

3. “Những Người Rất Hèn Mọn Nầy Của Anh Em Ta”: Ai là những người này? Có nhiều cách hiểu:
- Cách hiểu phổ biến: Đây là tất cả những người đang có nhu cầu, đặc biệt là anh em trong đức tin (dựa trên từ “anh em” - ἀδελφῶν - adelphōn). Trong bối cảnh sách Ma-thi-ơ, “anh em” thường chỉ các môn đồ (Ma-thi-ơ 12:48-50, 28:10).
- Cách hiểu rộng hơn: Bất kỳ ai đang trong hoàn cảnh khốn cùng, vì hình ảnh Chúa tự đồng hóa mình với mọi người đau khổ (Châm ngôn 19:17).
Dù hiểu theo cách nào, trọng tâm vẫn là tình yêu thương thực hành, không phô trương, xuất phát từ một tấm lòng được biến đổi.

Ẩn dụ này không hề dạy về sự cứu rỗi bởi việc lành. Toàn bộ Kinh Thánh khẳng định rõ ràng sự cứu rỗi chỉ bởi ân điển, qua đức tin nơi công lao cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Vậy làm sao hài hòa với cảnh phán xét dựa trên việc làm?

Câu trả lời nằm ở mối quan hệ nhân quả giữa đức tin chân thật và việc lành. Đức tin cứu rỗi là đức tin sống động, được bày tỏ qua hành động yêu thương. Như Sứ đồ Phao-lô viết: “Vì ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình. Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo” (Ê-phê-sô 2:8-10). Việc làm ở đây là kết quả, không phải nguyên nhân của sự cứu rỗi.

Chiên (những người được cứu) hành động cách tự nhiên, vô tư, xuất phát từ bản chất mới đã được Chúa biến đổi. Họ không ghi nhớ những việc mình làm. Trái lại, Dê (những kẻ bị hư mất) thể hiện một đời sống vị kỷ, thờ ơ với nỗi đau của người khác, chứng tỏ họ không có mối liên hệ sống động với Chúa, Đấng là tình yêu (1 Giăng 4:7-8).

Lời dạy này không nhằm khiến chúng ta hoang mang, nghi ngờ sự cứu rỗi, nhưng để kiểm tra và định hướng đức tin của chúng ta thành hành động cụ thể.

1. Kiểm Tra Lại Động Cơ và Bản Chất Đức Tin: Đức tin của tôi có đang dừng ở sự nhận biết thuần túy và tình cảm nhất thời, hay nó đang sinh ra hoa trái của tình yêu thương thực tế (Ga-la-ti 5:6)? Tôi có nhìn thấy Chúa Giê-xu trong khuôn mặt của những người đang đau khổ xung quanh mình không?

2. Sống Một Đời Sống Tỉnh Thức Và Nhạy Bén Với Nhu Cầu: “Chiên” không lên kế hoạch vĩ đại; họ đơn giản đáp ứng những nhu cầu thực tế, thường ngày trước mắt họ. Chúng ta được kêu gọi để:
- Cho đi cách thực tế: Một bữa ăn, ly nước, bộ quần áo.
- Mở rộng vòng tay: Tiếp đón, kết bạn với người cô đơn, người mới.
- Để thì giờ và sự hiện diện: Thăm viếng người bệnh, người tù (về mặt tâm linh hay thể chất).

3. Phục Vụ Như Phục Vụ Cho Chính Chúa: Thay đổi góc nhìn từ “giúp đỡ người khác” sang “phục vụ Chúa”. Điều này ban cho mọi hành động nhỏ bé nhất một ý nghĩa vĩnh cửu và thánh. “Hễ làm việc gì, hãy hết lòng mà làm, như làm cho Chúa, chớ không phải làm cho người ta” (Cô-lô-se 3:23).

4. Tập Trung Vào Những Người “Bé Mọn”: Đây thường là những người không mang lại lợi ích hay danh tiếng cho chúng ta: người nghèo, người bệnh, trẻ mồ côi, góa phụ, người ngoại quốc, tù nhân. Sự phục vụ chân chính không tìm kiếm sự đền đáp.

Chuyện ngụ ngôn về Chiên và Dê là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cuối cùng của Chúa Giê-xu trước thập tự giá. Nó vẽ nên bức tranh về sự phán xét công bình cuối cùng, nơi mọi sự giả hình sẽ bị phơi bày, và tình yêu thực hành sẽ được tuyên xưng. Thông điệp trọng tâm không phải là “hãy làm việc lành để được cứu,” mà là “hãy xem xét bản chất đức tin của bạn; đức tin chân chính nơi Ta không thể không sinh ra tình yêu cụ thể.”

Lời hứa ban cho “Chiên” thật trọng đại: “Hãy đến mà nhận lấy nước thiên đàng đã sắm sẵn cho các ngươi từ buổi sáng thế” (câu 34). Điều này khẳng định rằng sự cứu rỗi đã được Đức Chúa Trời chuẩn bị từ trước, và việc làm của họ chỉ là bằng chứng cho thấy họ thật sự thuộc về Ngài. Nguyện xin Chúa Thánh Linh giúp chúng ta sống mỗi ngày với tấm lòng của “chiên con” – hiền lành, vâng phục và sẵn sàng yêu thương, để trong ngày đó, chúng ta có thể nghe được lời phán quý báu: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm!”