Cơ Đốc Giáo Hậu Hiện Đại
Trong bối cảnh văn hóa và tư tưởng luôn biến chuyển, thuật ngữ “Cơ Đốc giáo hậu hiện đại” (Postmodern Christianity) đã xuất hiện như một cách tiếp cận và diễn giải đức tin trong thời đại mới. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu về hiện tượng này từ lăng kính Kinh Thánh, phân tích những đặc điểm, cơ hội, thách thức và đối chiếu với nền tảng chân lý bất biến của Lời Đức Chúa Trời.
Để hiểu Cơ Đốc giáo hậu hiện đại, trước hết cần nắm bắt thế giới quan hậu hiện đại. Chủ nghĩa hiện đại (khoảng thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 20) tôn vinh lý trí, khoa học, sự tiến bộ và niềm tin vào một “chân lý khách quan” duy nhất có thể được khám phá và chứng minh. Phản ứng lại, chủ nghĩa hậu hiện đại nghi ngờ các “đại tự sự” (metanarratives) – những câu chuyện lớn, những hệ tư tưởng toàn diện giải thích mọi thứ, bao gồm cả tôn giáo. Thay vào đó, hậu hiện đại nhấn mạnh:
1. Tính tương đối của chân lý: Chân lý thường được xem là được kiến tạo bởi văn hóa, cộng đồng và kinh nghiệm cá nhân, hơn là một thực tại khách quan tuyệt đối. Câu hỏi “Có thật không?” thường bị thay thế bằng “Nó có ý nghĩa gì với bạn?”
2. Vai trò của trải nghiệm và câu chuyện cá nhân: Tường thuật cá nhân và kinh nghiệm chủ quan được đánh giá cao, đôi khi cao hơn các tuyên bố giáo lý có hệ thống.
3. Sự nghi ngờ đối với các thể chế và quyền uy: Các thể chế tôn giáo có cấu trúc chặt chẽ, với hệ thống giáo lý rõ ràng, thường bị xem là độc đoán, áp đặt và mất kết nối với thực tế cá nhân.
4. Tập trung vào cộng đồng và đối thoại: Việc xây dựng ý nghĩa thường diễn ra trong cộng đồng thông qua đối thoại mở, hơn là từ sự giảng dạy một chiều từ một quyền uy trên cao.
Phản ứng của Cơ Đốc nhân trước làn sóng hậu hiện đại tạo nên một phổ rộng. Ở một cực, có sự chối bỏ hoàn toàn, xem hậu hiện đại là kẻ thù của đức tin. Ở cực khác, có sự chấp nhận không phê phán, dẫn đến việc điều chỉnh thông điệp Phúc Âm cho phù hợp với tinh thần thời đại. “Cơ Đốc giáo hậu hiện đại” thường nằm ở khoảng giữa, tìm cách tham gia đối thoại với văn hóa hậu hiện đại trong khi vẫn cố gắng giữ vững những cốt lõi của đức tin.
Chúng ta sẽ xem xét các đặc điểm chính của Cơ Đốc giáo hậu hiện đại dưới ánh sáng Kinh Thánh.
1. Nhấn Mạnh Vào Trải Nghiệm và Sự Tương Giao:
Hậu hiện đại khao khát trải nghiệm chân thực và các mối quan hệ. Điều này có thể dẫn đến một sự nhấn mạnh mạnh mẽ vào sự thờ phượng cảm xúc, các thực hành chiêm niệm, và việc xây dựng cộng đồng thân mật. Đây là một sự điều chỉnh cần thiết trước một Cơ Đốc giáo quá thiên về lý trí và giáo điều.
Đối chiếu Kinh Thánh: Kinh Thánh không tách rời chân lý khỏi trải nghiệm. Đa-vít khao khát sự hiện diện của Đức Chúa Trời (Thi Thiên 42:1-2). Chúa Giê-xu hứa ban sự bình an và sự sống dư dật (Giăng 14:27; 10:10). Sứ đồ Phao-lô nói về việc “biết” Đấng Christ, bao hàm cả tri thức lẫn mối tương giao (Phi-líp 3:10). Tuy nhiên, kinh nghiệm phải được đặt dưới sự kiểm nghiệm của Lời Chúa. Giê-rê-mi cảnh báo: “Lòng người ta là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?” (Giê-rê-mi 17:9). Cảm xúc có thể phản bội, nhưng Lời Chúa là “chân thật” (Giăng 17:17).
2. Tường Thuật và Câu Chuyện Cứu Chuộc:
Hậu hiện đại yêu thích câu chuyện. Cơ Đốc giáo hậu hiện đại thường trình bày đức tin không chỉ như một bộ giáo lý, mà như một “Tường Thuật Lớn” (The Grand Narrative) của Đức Chúa Trời về sự sáng tạo, sự sa ngã, sự cứu chuộc và sự phục hồi. Đây là điểm mạnh, vì Kinh Thánh thực sự là một câu chuyện.
Đối chiếu Kinh Thánh: Toàn bộ Kinh Thánh kể câu chuyện về kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu dùng nhiều ẩn dụ (Ma-thi-ơ 13). Tuy nhiên, câu chuyện này không chỉ là một tường thuật trong muôn vàn tường thuật khác. Nó tuyên bố là lịch sử thật và chân lý tối hậu. Phao-lô khẳng định tầm quan trọng của các sự kiện lịch sử: “Nếu Đấng Christ không từ kẻ chết sống lại, thì sự giảng dạy của chúng tôi là trống không, và đức tin anh em cũng trống không” (1 Cô-rinh-tô 15:14). Tường thuật Cơ Đốc dựa trên các sự kiện khách quan.
3. Tính Cộng Đồng và Sự Tham Gia:
Nghi ngờ quyền uy tập trung dẫn đến mô hình Hội Thánh phi tập trung, đề cao sự tham gia của mọi tín hữu, các cuộc đối thoại mở thay vì bài giảng độc thoại, và các nhóm nhỏ.
Đối chiếu Kinh Thánh: Tân Ước mô tả Hội Thánh là một thân thể, nơi mỗi chi thể đều có chức năng (1 Cô-rinh-tô 12:12-27). Có sự tương tác và khuyến khích lẫn nhau (Hê-bơ-rơ 10:24-25). Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng dạy về sự tôn trọng các ân tứ lãnh đạo được Đức Chúa Trời lập lên (Ê-phê-sô 4:11-12) và sự vâng phục những người dắt dẫn (Hê-bơ-rơ 13:17). Sự cân bằng là giữa một cộng đồng sống động và một cơ cấu có trật tự được Chúa thiết lập.
4. Thẩm Mỹ và Sự Đa Dạng Trong Diễn Đạt Đức Tin:
Hậu hiện đại đánh giá cao tính đa nguyên, nghệ thuật và sự biểu đạt sáng tạo. Điều này có thể dẫn đến các hình thức thờ phượng đa dạng, sử dụng nghệ thuật thị giác, điện ảnh, và âm nhạc đương đại.
Đối chiếu Kinh Thánh: Đức Chúa Trời là Đấng Sáng Tạo tối cao, và con người được tạo dựng theo hình ảnh Ngài nên cũng có khả năng sáng tạo. Sách Thi Thiên là một tập thơ ca tuyệt vời. Tuy nhiên, mọi sự phải được làm cho vinh hiển Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 10:31) và trong sự thật (Giăng 4:24). Sự sáng tạo không được trở thành mục đích tự thân hay phương tiện để thỏa mãn cảm xúc mà quên đi nội dung chân lý.
5. Thách Thức Lớn Nhất: Chủ Nghĩa Tương Đối và Chân Lý:
Đây là điểm then chốt cần cảnh giác. Khi tinh thần hậu hiện đại xâm nhập sâu, nó có thể dẫn đến thái độ: “Đạo nào cũng tốt, miễn là bạn chân thành” hoặc “Câu chuyện của tôi về Chúa Giê-xu cũng có giá trị như câu chuyện của bạn.”
Đối chiếu Kinh Thánh: Kinh Thánh tuyên bố dứt khoát về một chân lý khách quan và độc tôn. Chúa Giê-xu phán: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6). Ngài cầu nguyện: “Xin lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; lời Chúa tức là lẽ thật” (Giăng 17:17). Phao-lô cảnh báo về những người “lấy lời giả trá mà đánh tráo lẽ thật của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 1:25). Từ Hy Lạp cho “lẽ thật” ở đây là alētheia, chỉ sự thật khách quan, được tiết lộ, không thay đổi. Đức tin Cơ Đốc không dựa trên một “cảm nhận” chủ quan, mà dựa trên sự mặc khải khách quan của Đức Chúa Trời trong Lời Ngài và trong Con Ngài.
Làm thế nào để chúng ta, với tư cách là những Cơ Đốc nhân tin vào Lời Chúa bất biến, sống và làm chứng một cách khôn ngoan trong thời đại hậu hiện đại?
1. Xây Dựng Mối Quan Hệ Chân Thật với Chúa và Với Nhau:
Hãy đáp ứng khao khát về mối quan hệ đích thực bằng cách đầu tư vào sự cầu nguyện, suy gẫm Lời Chúa và xây dựng tình yêu thương chân thành trong Hội Thánh. “Hãy yêu thương nhau; vì ai yêu thì đã sanh từ Đức Chúa Trời và nhìn biết Đức Chúa Trời” (1 Giăng 4:7).
2. Kể Câu Chuyện Của Bạn Trong Khuôn Khổ Câu Chuyện Lớn Của Đức Chúa Trời:
Chia sẻ chứng đạo của bạn không chỉ là trình bày các giáo lý, mà là kể lại cách bạn gặp gỡ Chúa Giê-xu trong câu chuyện đời mình. Nhưng luôn kết nối nó với câu chuyện cứu chuộc lớn hơn trong Kinh Thánh.
3. Sống Đạo Trong Cộng Đồng:
Tham gia tích cực vào một Hội Thánh địa phương, nơi bạn có thể vừa học hỏi dưới sự dạy dỗ lành mạnh, vừa thực hành các ân tứ để gây dựng các anh chị em khác. Đây là minh chứng hùng hồn cho một cộng đồng được xây dựng trên tình yêu thương và lẽ thật.
4. Khẳng Định Lẽ Thật Cách Khiêm Nhường Nhưng Kiên Định:
Trong các cuộc đối thoại, hãy nhấn mạnh rằng chúng ta tin vào lẽ thật khách quan không phải vì kiêu ngạo, mà vì chúng ta đã nhận được sự mặc khải đó từ Đấng Tạo Hóa. Chúng ta có thể nói: “Tôi tin điều này không phải vì tôi thông minh hơn, mà vì Đức Chúa Trời đã phán điều đó trong Kinh Thánh, và tôi chọn tin cậy Ngài.”
5. Cảnh Giác Với Chủ Nghĩa Tương Đối:
Nuôi dưỡng tình yêu và sự trung thành với Lời Chúa. “Hãy cẩn thận, hầu cho chẳng ai bắt anh em bởi triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, sơ học của thế gian, không theo Đấng Christ” (Cô-lô-se 2:8). Hãy học Lời Chúa cách có hệ thống để phân biệt chân lý với sai lầm.
Cơ Đốc giáo hậu hiện đại mang đến cho chúng ta những lời nhắc nhở quan trọng: về sự cần thiết của trải nghiệm chân thật, về vẻ đẹp của câu chuyện cứu chuộc, về sức mạnh của cộng đồng yêu thương. Những điều này vốn đã có trong Kinh Thánh. Tuy nhiên, chúng ta phải tỉnh thức, không để tinh thần thời đại làm lu mờ những nền tảng không thể thương lượng của đức tin chúng ta: Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời, chịu chết chuộc tội và sống lại, là Chân Lý duy nhất và con đường cứu rỗi độc tôn.
Lời kêu gọi cho mỗi chúng ta là trở nên như người Bê-rê, “có lòng cao đẹp hơn… ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11). Hãy tham gia vào thời đại bằng tình yêu và sự khôn ngoan, nhưng luôn đứng vững trên Lời Hằng Sống và Bất Biến của Đức Chúa Trời.