Chúng ta có nên tin vào cảm xúc của mình không?

Trong hành trình đức tin và cuộc sống hằng ngày, mỗi Cơ Đốc nhân đều đối diện với một câu hỏi thực tế và sâu sắc: Chúng ta có nên tin vào cảm xúc của mình không? Cảm xúc – từ niềm vui, bình an đến nỗi buồn, sợ hãi, giận dữ – là một phần không thể tách rời của con người được Đức Chúa Trời tạo dựng. Tuy nhiên, khi đặt cảm xúc lên vị trí chỉ đạo cho niềm tin và hành động, chúng ta có nguy cơ lạc khỏi nền tảng vững chắc duy nhất là Lời Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh để tìm ra câu trả lời quân bình: công nhận giá trị của cảm xúc nhưng đặt chúng dưới thẩm quyền của lẽ thật.

Cảm Xúc Trong Kế Hoạch Tạo Dựng Của Đức Chúa Trời

Trước hết, chúng ta phải hiểu rằng cảm xúc không phải là thứ xấu. Chính Đức Chúa Trời là nguồn gốc của mọi cảm xúc thánh khiết. Kinh Thánh mô tả Đức Chúa Trời vui mừng (Sô-phô-ni 3:17), buồn rầu (Sáng-thế Ký 6:6), và thương xót (Xuất Ê-díp-tô Ký 34:6). Khi tạo dựng con người theo hình ảnh Ngài, Đức Chúa Trời đã ban cho chúng ta khả năng cảm nhận. Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời trong xác thịt, đã bày tỏ trọn vẹn những cảm xúc chân thật: Ngài khóc trước mộ La-xa-rơ (Giăng 11:35), nổi giận với sự vô đạo trong đền thờ (Giăng 2:15-16), và trải qua nỗi buồn cực độ trong vườn Ghết-sê-ma-nê (Ma-thi-ơ 26:38).

Từ ngữ Hy Lạp dùng cho “tấm lòng” hay “tâm thần” (kardia) trong Tân Ước thường bao hàm trung tâm của ý chí, lý trí và cảm xúc. Điều này cho thấy con người là một thể thống nhất. Cảm xúc được ban cho như một hệ thống phản hồi, một tiếng nói bên trong giúp chúng ta nhận biết, kết nối và phản ứng với thế giới xung quanh cũng như với chính Đức Chúa Trời. Chúng có thể là phương tiện để chúng ta thờ phượng Chúa với “hết lòng, hết linh hồn, hết ý, hết sức” (Mác 12:30).

Cảnh Báo Nguy Hiểm: Lòng Người Là Dối Trá Và Dễ Biến Đổi

Mặc dù cảm xúc là món quà từ Đức Chúa Trời, Kinh Thánh đưa ra những lời cảnh báo nghiêm túc về việc để cảm xúc trở thành thầy dạy hoặc thần tượng. Vấn đề cốt lõi nằm ở tình trạng sa ngã của nhân loại.

“Lòng người là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?” (Giê-rê-mi 17:9)

Tiếng Hê-bơ-rơ cho từ “dối trá” (`aqob) mang nghĩa “gian lận, lừa dối, không đáng tin cậy”. Tiên tri Giê-rê-mi chỉ ra rằng bản chất tâm linh con người đã bị bẻ cong, méo mó bởi tội lỗi, và điều này ảnh hưởng đến mọi phương diện, bao gồm cả cảm xúc. Cảm xúc của chúng ta có thể bị kích động bởi thể xác (mệt mỏi, bệnh tật, hormone), bởi ma quỷ (sự cáo trách, cám dỗ), bởi thế gian (áp lực, văn hóa), và bởi chính tấm lòng tội lỗi chưa được tái tạo hoàn toàn.

Sách Châm Ngôn, sách về sự khôn ngoan thực tiễn, đưa ra lời khuyên thẳng thắn:

“Kẻ nào tin cậy nơi lòng mình là kẻ ngu muội; Còn ai ăn ở cách khôn ngoan, sẽ được cứu thoát.” (Châm Ngôn 28:26)

Hành động “tin cậy nơi lòng mình” ở đây bao gồm việc để những cảm giác, mong muốn, và xúc động chủ quan dẫn dắt quyết định mà không có sự phán xét khách quan dựa trên lẽ thật. Đó là sự khôn ngoan theo mắt của loài người, nhưng là sự ngu muội trước mặt Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 3:19).

Trái Thánh Linh và Cảm Xúc: Sự Khác Biệt Căn Bản

Một khía cạnh quan trọng cần phân biệt là giữa cảm xúc tự nhiên và trái Thánh Linh. Trong Ga-la-ti 5:22-23, Sứ đồ Phao-lô liệt kê chín đặc tính của trái Thánh Linh: “yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ.” Nhiều đặc tính trong số này có thể biểu hiện ra như cảm xúc (vui mừng, bình an), nhưng thực chất chúng là bông trái – kết quả của sự sống Thánh Linh ngự trị và điều khiển đời sống tín hữu. Chúng không phải là cảm xúc chóng qua do hoàn cảnh tạo ra, mà là những phẩm chất bền vững, được sinh ra từ mối tương giao với Đấng Christ.

Ngược lại, “công việc của xác thịt” (Ga-la-ti 5:19-21) như thù oán, ghen ghét, nóng giận, cũng tạo ra những cảm xúc mãnh liệt, nhưng chúng xuất phát từ bản ngã và dẫn đến sự hư mất. Vì vậy, câu hỏi then chốt không phải là “tôi cảm thấy thế nào?”, mà là “cảm xúc này xuất phát từ đâu? Nó có phù hợp với trái Thánh Linh và Lời Chúa không?”.

Lẽ Thật Làm Nền Tảng, Cảm Xúc Là Tiếng Vang

Mô hình Kinh Thánh cho thấy: Lẽ thật phải điều khiển và định hình cảm xúc, chứ không phải ngược lại. Đức tin Cơ Đốc giáo không dựa trên một “cảm giác” về Chúa, mà dựa trên sự kiện lịch sử về sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ (1 Cô-rinh-tô 15:3-4). Chúng ta được kêu gọi yêu Chúa bằng “hết lòng” (cảm xúc), nhưng trước đó là bằng “hết trí khôn” (lý trí được Lời Chúa đổi mới) (Mác 12:30).

Chúa Giê-xu dạy: “Các ngươi sẽ biết lẽ thật, và lẽ thật sẽ buông tha các ngươi.” (Giăng 8:32). Từ Hy Lạp cho “lẽ thật” là aletheia, có nghĩa là thực tại khách quan, sự thật được mặc khải, không thay đổi. Khi chúng ta biết, tin và vâng theo lẽ thật của Đức Chúa Trời, cảm xúc của chúng ta sẽ dần được chỉnh lại cho phù hợp. Ví dụ, chúng ta có thể cảm thấy bị Chúa bỏ rơi, nhưng lẽ thật phán: “Ta sẽ chẳng lìa ngươi, chẳng bỏ ngươi đâu.” (Hê-bơ-rơ 13:5). Niềm tin vào lẽ thật đó cuối cùng sẽ dẫn đến cảm xúc bình an và an toàn.

Ứng Dụng Thực Tế: Làm Thế Nào Để Quản Trị Cảm Xúc Theo Kinh Thánh?

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không được kêu gọi tiêu diệt cảm xúc, cũng không phải bị chúng cai trị. Thay vào đó, chúng ta được kêu gọi “bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 10:5), và điều này bao gồm cả lãnh địa của cảm xúc. Dưới đây là vài nguyên tắc thực hành:

1. Kiểm Tra Mọi Cảm Xúc Bằng Lời Chúa: Khi một cảm xúc mạnh mẽ đến (như sợ hãi, tuyệt vọng, hay thậm chí là một sự “thúc giục” mãnh liệt), hãy đặt nó dưới ánh sáng của Kinh Thánh. Hãy hỏi: “Cảm xúc này có phù hợp với bản tính của Đức Chúa Trời không? Có hài hòa với các nguyên tắc trong Kinh Thánh không?”. Ví dụ, sự thôi thúc trả thù phải nhường chỗ cho lẽ thật về sự tha thứ (Rô-ma 12:19).

2. Cầu Nguyện Với Sự Thành Thật Trọn Vẹn: Đừng đè nén hay giả vờ trước mặt Chúa. Hãy mang mọi cảm xúc của bạn đến trước ngai ân điển, như Đa-vít đã làm trong Thi thiên. Bạn có thể nói: “Lạy Chúa, con đang cảm thấy giận dữ và bị tổn thương. Lẽ thật của Ngài là gì trong hoàn cảnh này? Xin biến đổi tấm lòng con.”.

3. Phân Biệt Giữa Sự Cáo Trách Của Thánh Linh Và Sự Lên Án Của Kẻ Thù: Thánh Linh cáo trách tội lỗi để dẫn chúng ta đến sự ăn năn và phục hồi (Giăng 16:8). Sa-tan lên án (“Ngươi quá tệ, Chúa không thể yêu ngươi đâu”) để nhấn chìm chúng ta trong tuyệt vọng. Cảm giác tội lỗi do Thánh Linh mang lại hướng về Đấng Christ để tìm giải pháp; sự lên án hướng về bản thân và đẩy xa Chúa.

4. Nuôi Dưỡng Tâm Trí Bằng Lẽ Thật Để Định Hình Cảm Xúc: Cảm xúc thường là phản ứng của những gì chúng ta tin. Hãy chủ động gieo Lời Chúa vào tâm trí mình qua sự đọc, suy gẫm và ghi nhớ. Khi tâm trí đầy dẫy lẽ thật về sự nhân từ, chủ quyền và tình yêu của Đức Chúa Trời, cảm xúc của chúng ta sẽ dần được chữa lành và định hình lại (Rô-ma 12:2).

5. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Hội Thánh: Đừng cô lập với cảm xúc của mình. “Trong vòng nhiều mưu sĩ có sự thành công.” (Châm Ngôn 15:22). Hãy chia sẻ với những anh chị em trưởng thành trong đức tin để họ giúp bạn nhìn nhận cảm xúc qua lăng kính Kinh Thánh một cách khách quan.

Kết Luận: Tin Cậy Đấng Christ, Chứ Không Tin Cậy Cảm Xúc

Tóm lại, Kinh Thánh dạy chúng ta không nên tin cậy mù quáng vào cảm xúc của mình, vì chúng không đáng tin cậy và có thể dẫn lạc đường. Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên phớt lờ chúng, vì chúng là một phần của sự tạo dựng và có thể là công cụ để Chúa cảnh báo, dạy dỗ hoặc khiến chúng ta đồng cảm với người khác.

Cuối cùng, đối tượng đức tin của chúng ta không phải là sự ấm áp hay phấn khích trong lòng, mà là Chúa Giê-xu Christ – Đấng không hề thay đổi hôm qua, ngày nay và cho đến đời đời (Hê-bơ-rơ 13:8). Cảm xúc chúng ta có thể như thủy triều lên xuống, nhưng Ngài là vầng đá vững chắc. Khi chúng ta học tập đặt mọi cảm xúc dưới sự phán xét của Lời Ngài và dẫn dắt của Thánh Linh Ngài, chúng ta sẽ tìm thấy sự tự do thật sự – không phải là nô lệ cho cảm xúc, cũng không phải chối bỏ chúng, mà là được chúng phục vụ trong đời sống vâng phục và vinh hiển Chúa.

Hãy bước đi bằng đức tin, chứ không bởi mắt thấy (hay cảm thấy) (2 Cô-rinh-tô 5:7). Khi bạn làm điều đó, ngay cả trong thung lũng tối tăm của những cảm xúc tiêu cực, bạn vẫn có thể tuyên xưng: “Dù lòng tôi cảm thấy trống rỗng, tôi biết Chúa vẫn ở cùng tôi. Lẽ thật của Ngài vẫn đứng vững, và tôi chọn tin cậy Ngài.” Đó chính là nền tảng của một đời sống đức tin vững vàng và bình an.