Làm sao Lời Chúa có thể phân chia hồn và linh (Hê-bơ-rơ 4:12)?

Trong hành trình đức tin, mỗi Cơ Đốc nhân đều kinh nghiệm quyền năng biến đổi của Kinh Thánh. Có những lúc một câu Lời Chúa như ánh chớp xuyên thấu, phơi bày những góc khuất sâu kín nhất trong lòng mà chính chúng ta cũng không nhận ra. Sứ đồ Phao-lô, trong thư gửi cho người Hê-bơ-rơ, đã đúc kết chân lý này bằng một hình ảnh vừa sống động vừa mạnh mẽ: “Vì lời của Đức Chúa Trời là lời sống và linh nghiệm, sắc hơn gươm hai lưỡi, thấu vào đến nỗi chia hồn, linh, cốt, tủy, xem xét tư tưởng và ý định trong lòng.” (Hê-bơ-rơ 4:12, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu Kinh Thánh này không chỉ là một nhận định về đặc tính của Kinh Thánh, mà còn là một khải thị sâu sắc về cơ cấu bản thể con người và phương cách Chúa dùng để tương giao, thanh tẩy, và biến đổi chúng ta. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát ý nghĩa của việc “phân chia hồn và linh”, dựa trên văn mạch, từ ngữ gốc Hy Lạp, và sự dạy dỗ tổng quát của toàn bộ Kinh Thánh.

Để hiểu trọn vẹn một câu Kinh Thánh, chúng ta phải đặt nó vào trong dòng chảy của phân đoạn. Hê-bơ-rơ chương 3 và 4 tập trung vào chủ đề “sự yên nghỉ” của Đức Chúa Trời. Tác giả cảnh báo các tín hữu gốc Do Thái đừng có lòng ác tin và bội nghịch như dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng, vì cớ đó mà họ đã không thể vào được sự yên nghỉ của Chúa (Hê-bơ-rơ 3:7-19). Lời mời gọi vào sự yên nghỉ vẫn còn đó: “Vì chúng ta là kẻ tin thì vào sự yên nghỉ nói trên” (Hê-bơ-rơ 4:3).

Tuy nhiên, việc vào sự yên nghỉ này đòi hỏi một đức tin sống động, chân thật, không phải là sự tin nhận hời hợt bề ngoài. Và chính tại điểm then chốt này, câu 12 xuất hiện như một công cụ chẩn đoán tối thượng. Lời Chúa được ví như thanh gươm sắc bén của thầy thuốc thuộc linh, có khả năng phẫu thuật chính xác để phơi bày tình trạng thật của tấm lòng chúng ta trước mặt Chúa. Nó phân định rõ ràng đâu là đức tin thật (xuất phát từ linh, được Thánh Linh cảm động) và đâu là sự tin cậy thuần túy thuộc về tâm lý, cảm xúc, hoặc truyền thống (thuộc về hồn). Mục đích tối hậu không phải là sự kết tội, mà là sự khích lệ chân thành trong câu 14-16: vì chúng ta có Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm vĩ đại đã thấu hiểu mọi sự yếu đuối của chúng ta, nên hãy “vững lòng đến gần ngôi ân điển”.

Sự hiểu biết sâu sắc về các từ ngữ gốc sẽ soi sáng ý nghĩa của phân đoạn:

• “Lời” (Logos - Λόγος): Ở đây không chỉ đơn thuần là ngữ từ (rhema), mà là toàn bộ sứ điệp, lẽ thật được bày tỏ của Đức Chúa Trời – chính là Kinh Thánh và đỉnh cao là Chúa Giê-xu Christ, Ngôi Lời nhập thể (Giăng 1:1).
• “Sống” (Zāon - ζῶν): Sống động, có sức sống, có khả năng sinh sản và tăng trưởng.
• “Linh nghiệm” (Energēs - ἐνεργὴς): Có hiệu lực, đầy năng lực, hoạt động một cách mạnh mẽ và hiệu quả.
• “Sắc hơn gươm hai lưỡi” (Tomōteros... machairēs): Gươm hai lưỡi (machaira) là vũ khí ngắn, sắc bén của binh lính La Mã, dùng để chiến đấu áp sát. Lời Chúa còn sắc bén hơn thế, có khả năng cắt xuyên thấu.
• “Phân chia” (Merismos - μερισμὸς): Đây là từ then chốt. Nó không chỉ có nghĩa là “chia ra” mà còn mang sắc thái phân định, phân biệt, phân tách cho rõ ràng, như người thợ kim hoàn tách vàng khỏi quặng, hoặc thầy thuốc phân biệt các lớp mô, gân, khớp. Đó là một sự phân tích chính xác, tinh tế.
• “Hồn” (Psuchē - ψυχή): Chỉ toàn bộ đời sống tự nhiên của con người, bao gồm ý chí, cảm xúc, lý trí, nhân cách, ham muốn. Đây là phần tạo nên “cái tôi” (self) của một người.
• “Linh” (Pneuma - πνεῦμα): Chỉ phần sâu thẳm nhất trong con người, là nơi có khả năng tiếp nhận, tương giao và thông công với Đức Chúa Trời (Đấng là Thần/Linh). Đây là phần được Chúa ban sự sống mới khi chúng ta tin nhận Christ (Ê-xê-chi-ên 36:26).

Kinh Thánh cho thấy con người là một thực thể tam phần: “thần, linh hồn, và thân thể” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23). Thân thể (soma) là phương tiện tiếp xúc với thế giới vật chất. Hồn (psuchē) là trung tâm của nhân cách, ý thức tự nhiên. Linh (pneuma) là chiều kích thuộc linh, ý thức về Đức Chúa Trời.

Trong trạng thái tự nhiên của người chưa được tái sinh, linh đã “chết” vì cớ tội lỗi (Ê-phê-sô 2:1) và bị hồn chi phối hoàn toàn. Hồn trở thành chủ thể độc tôn, dẫn dắt con người bởi lý trí, cảm xúc và ý chí tự nhiên không phục dưới Đức Chúa Trời. Sự phân biệt giữa hồn và linh trở nên mờ nhạt. Tuy nhiên, khi một người tin nhận Chúa Giê-xu, linh được tái sinh bởi Thánh Linh (Giăng 3:6), và Thánh Linh ngự trong linh của người ấy (Rô-ma 8:16). Lúc này, một sự phân biệt mới bắt đầu hình thành.

Sứ đồ Phao-lô giải thích rõ sự khác biệt giữa người thuộc linh và người thuộc hồn: “Vả, người có tánh xác thịt thì không nhận được những sự thuộc về Thánh Linh của Đức Chúa Trời; bởi chưng người đó coi sự ấy như là sự dồ dại, và không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng. Nhưng người có tánh thiêng liêng xử đoán mọi sự...” (1 Cô-rinh-tô 2:14-15). Người “thuộc hồn” (psuchikos) sống và đánh giá mọi sự dựa trên nguồn lực tự nhiên của hồn. Người “thuộc linh” (pneumatikos) để cho linh đã được tái sinh, được Thánh Linh dẫn dắt, làm chủ đời sống hồn và thân thể mình.

Vậy, làm thế nào Lời Chúa thực hiện công việc “phân chia” tinh tế này? Nó hoạt động theo một số cách thức:

1. Phơi Bày Động Cơ Thầm Kín: Chúng ta có thể làm một việc “tốt” từ hồn (vì muốn được người khác công nhận, vì thói quen, vì áp lực), chứ không phải từ linh (xuất phát từ tình yêu thương và sự vâng phục Chúa). Lời Chúa, như lời Chúa Giê-xu phán với người Pha-ri-si, xét đoán “tư tưởng và ý định trong lòng”. Nó phân biệt đâu là sự phục vụ bởi xác thịt và đâu là sự phục vụ bởi Thánh Linh.
2. Phân Định Giữa Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh và Thuộc Thế Gian: Sự khôn ngoan từ nơi cao (thuộc linh) thì trước hết là thanh sạch, hòa thuận, nhu mì (Gia-cơ 3:17). Sự khôn ngoan thuộc hồn/trần gian thì đầy sự ghen tương và tranh cạnh (Gia-cơ 3:14-16). Lời Chúa giúp chúng ta nhận diện nguồn gốc thực sự của những quyết định và lời khuyên trong lòng.
3. Tách Biệt Đức Tin Thật và Cảm Xúc Nhất Thời: Cảm xúc (một phần của hồn) có thể lên cao rồi xuống thấp. Đức tin thật bắt nguồn từ linh, dựa trên lời hứa không đổi dời của Đức Chúa Trời. Lời Chúa giúp chúng ta neo đức tin mình vào chân lý khách quan của Ngài, hơn là vào những cảm xúc chủ quan hay dao động.
4. Vạch Rõ Ranh Giới Giữa Sự Sống Lại Thuộc Linh và Hoạt Động Tôn Giáo: Nhiều hoạt động tôn giáo có thể được thực hiện bởi sức hồn (nhiệt tình, nghi lễ, truyền thống). Lời Chúa đòi hỏi sự thờ phượng “trong tâm thần và lẽ thật” (Giăng 4:24), tức là xuất phát từ linh được tái sinh và phù hợp với chân lý của Ngài.

Chân lý này không chỉ để suy ngẫm, mà phải được ứng dụng để đời sống chúng ta thực sự bước vào “sự yên nghỉ” với Chúa.

1. Tiếp Nhận Lời Chúa Cách Chủ Động và Tự Kiểm: Đừng chỉ đọc Kinh Thánh như một thói quen. Hãy dâng lên Chúa lời cầu nguyện như Đa-vít: “Xin Chúa hãy dò xét tôi, và thử thách tôi; hãy luyện lọc lòng dạ tôi...” (Thi thiên 26:2). Trước khi Lời Chúa phán, hãy mời Chúa dùng Lời Ngài để “phân chia” và phơi bày tấm lòng bạn. Hãy hỏi: “Lạy Chúa, qua phân đoạn này, Ngài muốn phơi bày điều gì trong con? Động cơ thầm kín nào của con cần được Ngài thanh tẩy?”

2. Học Tập Phân Biệt Tiếng Chúa và Tiếng Lòng: Mỗi khi có một sự thúc giục, ý tưởng, hay quyết định, hãy tập đem nó dưới ánh sáng của Lời Chúa. Lời Chúa là “thước đo” (2 Ti-mô-thê 3:16) để phân biệt đâu là sự dẫn dắt của Thánh Linh (từ linh) và đâu là mong muốn của xác thịt, áp lực của hoàn cảnh, hay sự khôn ngoan thuộc hồn. Sự vâng lời thật luôn được đặt nền tảng trên Lời Chúa.

3. Để Cho Lời Chúa Kiến Tạo Đời Sống Cầu Nguyện: Đời sống cầu nguyện của chúng ta thường bị chi phối bởi hồn (chỉ cầu xin cho nhu cầu bản thân, theo cảm xúc). Lời Chúa giúp chúng ta cầu nguyện theo ý muốn Chúa. Hãy dùng các Thi thiên, lời cầu nguyện của Phao-lô trong Tân Ước làm khuôn mẫu. Để Lời Chúa thanh lọc những lời cầu nguyện ích kỷ và dạy chúng ta tôn cao Chúa, tìm kiếm vương quốc Ngài trước hết.

4. Kinh Nghiệm Sự Yên Nghỉ Thật Sự: Sự bất an, lo lắng thường xuất phát từ hồn bị chi phối bởi hoàn cảnh. Khi Lời Chúa (như những lời hứa về sự quan phòng, tình yêu và chủ quyền của Chúa) thấm vào linh chúng ta, nó mang đến một sự bình an và yên nghỉ siêu nhiên. Sự yên nghỉ thật là kết quả của việc để cho linh, được Lời Chúa và Thánh Linh làm chủ, cai quản toàn bộ đời sống hồn và thân thể.

Hê-bơ-rơ 4:12 là một trong những câu Kinh Thánh vĩ đại nhất mặc khải về quyền năng và sự sống của Lời Đức Chúa Trời. Nó không phải là một thanh gươm để chúng ta dùng phán xét người khác, mà là một công cụ yêu thương Chúa ban để chúng ta tự kiểm và được Ngài biến đổi. Quy trình “phân chia hồn và linh” là một quy trình thanh tẩy và chữa lành thiêng liêng, nhằm mục đích tách rời những phần thuộc về sự sống cũ, sự khôn ngoan thế gian, và động cơ xác thịt ra khỏi sự sống mới trong linh chúng ta.

Công việc này cần sự khiêm nhường và can đảm để đứng dưới ánh sáng của Ngài. Nhưng chúng ta không sợ hãi, vì Đấng cầm thanh gươm này chính là Đấng đã vì chúng ta chịu đâm thâu trên thập tự giá. Ngài là Thầy Thuốc Thượng Phẩm đầy lòng thương xót. Hãy để Lời Ngài, là Lời Sống và Linh Nghiệm, hành động cách tự do trong chúng ta mỗi ngày. Khi hồn và linh được phân định rõ ràng, và linh chúng ta được Lời Chúa làm chủ, chúng ta sẽ thực sự bước vào và kinh nghiệm sự yên nghỉ diệu kỳ mà Chúa đã dành sẵn cho con dân Ngài – đó là sự yên nghỉ khỏi công việc tự cứu của xác thịt, và sự an nghỉ trọn vẹn trong công trình hoàn tất của Chúa Giê-xu Christ.

“Lạy Chúa, xin khiến cho linh, hồn, thân thể của chúng con được giữ vẹn, chẳng chỗ trách được, khi sự hiện đến của Đức Chúa Jêsus Christ, Chúa chúng con!” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23).