Giáo Hội Chính Thống Giáo Nga
Trong bối cảnh đa dạng của Cơ Đốc giáo toàn cầu, Giáo hội Chính thống giáo Nga (Russian Orthodox Church - ROC) nổi lên như một thực thể có lịch sử lâu đời, ảnh hưởng văn hóa sâu rộng và hệ thống thần học đặc thù. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta tìm hiểu về giáo hội này không phải để tán đồng mọi giáo lý, mà để hiểu biết, đối chiếu với Lời Chúa và củng cố nền tảng đức tin cá nhân trên nền tảng Kinh Thánh—nguyên tắc Sola Scriptura (Chỉ duy Kinh Thánh). Bài viết này sẽ khám phá nguồn gốc, niềm tin then chốt của Chính thống giáo Nga, và đặc biệt đối chiếu chúng với sự dạy dỗ tinh tuyền của Kinh Thánh.
Giáo hội Chính thống giáo Nga tự nhận mình là sự kế thừa trực tiếp của Cơ Đốc giáo từ thế kỷ thứ nhất, thông qua mối liên hệ với Constantinopolis. Truyền thuyết kể rằng Thánh Andrew đã đem Phúc Âm đến vùng đất nay là Ukraine và Nga. Tuy nhiên, bước ngoặt lịch sử xảy ra vào năm 988 sau Công Nguyên, khi Đại công tước Vladimir của Kiev quyết định cải đạo sang Cơ Đốc giáo theo nghi lễ Byzantine. Sự kiện "Rửa tội cho nước Nga" này đã gắn kết vận mệnh quốc gia với Chính thống giáo Đông phương.
Sau sự sụp đổ của Constantinopolis vào tay Đế quốc Ottoman năm 1453, Moscow dần tự nhận mình là "Rome thứ ba", trung tâm mới của Chính thống giáo thuần túy. Năm 1589, Giáo trưởng Moscow được thành lập, đánh dấu sự tự chủ hoàn toàn. Trải qua thời kỳ Sa hoàng, sự đàn áp dưới thời Liên Xô, và sự phục hưng mạnh mẽ sau năm 1991, Giáo hội Chính thống giáo Nga ngày nay là giáo hội Chính thống tự trị lớn nhất, với ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần, văn hóa và chính trị của nước Nga.
Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta lấy Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao để xem xét mọi giáo lý. Dưới đây là một số điểm then chốt của Chính thống giáo Nga được đối chiếu với Lời Chúa.
Giáo hội Chính thống nói chung, bao gồm giáo hội Nga, xem Thánh Truyền (Holy Tradition) là nguồn mạc khải liên tục và sống động của Chúa, trong đó Kinh Thánh là phần quan trọng nhất. Thánh Truyền bao gồm các nghị quyết của bảy Công đồng Đại kết đầu tiên, các tác phẩm của Giáo phụ, nghi lễ phụng vụ, và các biểu tượng (icon). Quan điểm này đặt thẩm quyền giáo hội ngang hàng hoặc thậm chí là người giải thích tối cao cho Kinh Thánh.
Đối chiếu Kinh Thánh: Kinh Thánh cảnh báo về việc thêm bớt vào Lời Chúa (Khải Huyền 22:18-19) và tôn truyền thống của loài người lên trên điều răn của Đức Chúa Trời (Mác 7:8-9, 13). Sứ đồ Phao-lô nhấn mạnh tính đầy đủ của Kinh Thánh: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16). Nguyên tắc Sola Scriptura của Cải chánh Tin Lành khẳng định rằng Kinh Thánh là thẩm quyền duy nhất, đầy đủ, rõ ràng và tối hậu cho đức tin và sự thực hành.
Giáo lý trung tâm của Chính thống là Theosis (thần hóa, trở nên giống Chúa). Đây được xem là một tiến trình hợp tác giữa ân điển Chúa và ý chí tự do của con người, nhằm khôi phục hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người và đạt đến sự hiệp nhất mật thiết với Ngài. Sự cứu rỗi không chỉ là sự tha tội pháp lý, mà là sự chữa lành toàn diện của bản tính con người.
Đối chiếu Kinh Thánh: Kinh Thánh quả thật nói về việc chúng ta được trở nên giống như Chúa (2 Phi-e-rơ 1:4) và được biến hóa theo hình ảnh Ngài (2 Cô-rinh-tô 3:18). Tuy nhiên, nền tảng của sự cứu rỗi là sự xưng công bình bởi đức tin, một món quay ân điển nhưng không, không dựa trên việc làm (Ê-phê-sô 2:8-9, Rô-ma 3:23-24). Chúa Giê-xu tuyên bố: "Ai tin Con thì được sự sống đời đời; ai không chịu tin Con thì chẳng thấy sự sống đâu" (Giăng 3:36). Tiến trình nên thánh (sanctification) là kết quả của sự cứu rỗi đã nhận lãnh bởi đức tin, chứ không phải là một phần nguyên nhân để đạt được sự cứu rỗi. Sự nhấn mạnh quá mức vào sự hợp tác của con người có thể làm lu mờ sự đầy đủ của công lao cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá.
Phụng vụ Chính thống giáo Nga là một tổng thể đa giác quan, nghiêm trang và biểu tượng cao. Các biểu tượng (icons) – những bức tranh thánh – chiếm vị trí trung tâm. Họ tin rằng việc tôn kính (veneration) các icon là sự tôn kính dành cho nguyên mẫu (Chúa, Mary, các thánh), và các icon là cửa sổ dẫn đến cõi thiêng liêng.
Đối chiếu Kinh Thánh: Điều răn thứ hai rõ ràng nghiêm cấm việc tạo ra và thờ lạy bất kỳ hình tượng nào (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:4-5). Dù được biện giải bằng thần học phức tạp, việc thực hành này tiệm cận với sự thờ hình tượng. Chúa Giê-xu dạy: "Đức Chúa Trời là thần, nên ai thờ lạy Ngài thì phải lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ lạy" (Giăng 4:24). Sự thờ phượng Tin Lành nhấn mạnh đến sự tiếp xúc trực tiếp, cá nhân với Đức Chúa Trời qua Chúa Giê-xu Christ, không cần các phương tiện trung gian vật chất hay hình ảnh.
Trong Chính thống giáo, các thánh, đặc biệt là Đức Mẹ Mary (Theotokos – Người mang Chúa), được xem là những người cầu bầu mạnh mẽ trước ngai ân điển. Các tín hữu cầu nguyện với các ngài để xin sự chuyển cầu.
Đối chiếu Kinh Thánh: Kinh Thánh dạy rằng chỉ có một Đấng Trung Bầu duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người: "Chỉ có một Đức Chúa Trời và chỉ có một Đấng Trung Bầu ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người" (1 Ti-mô-thê 2:5). Chúa Giê-xu Christ là Đấng Trung Bầu đủ năng lực và đủ yêu thương. Hơn nữa, Thánh Linh chính Ngài cầu thay cho chúng ta (Rô-ma 8:26-27). Chúng ta được khuyên nên đến trực tiếp với ngôi ân điển (Hê-bơ-rơ 4:16).
Giáo hội Chính thống giáo Nga có cấu trúc phẩm trật chặt chẽ, đứng đầu là Đức Thượng Phụ Moscow. Đời sống tu viện đóng vai trò "trái tim" của giáo hội, là trung tâm cầu nguyện và tu thân. Điều này khác biệt với thần chức "chức tế lế của mọi tín đồ" (1 Phi-e-rơ 2:9) trong Tin Lành, nơi mọi tín hữu đều có thể trực tiếp đến với Chúa và phục vụ Ngài bằng các ân tứ Thánh Linh.
Việc nghiên cứu về các truyền thống Cơ Đốc khác không phải để lên án, mà để kiểm chứng đức tin mình, và rút ra những bài học quý giá cho hành trình thuộc linh cá nhân.
1. Trân Quý và Nghiên Cứu Kinh Thánh Cách Cá Nhân: Sự tương phản về thẩm quyền nhắc nhớ chúng ta về ân điển lớn lao khi được tự do tiếp cận và nghiên cứu Lời Chúa. Hãy cam kết đọc, suy gẫm và vâng theo Kinh Thánh mỗi ngày (Giô-suê 1:8; Thi Thiên 119:105).
2. Sống Với Sự An Nghỉ Trong Ân Điển Cứu Rỗi Trọn Vẹn: Giáo lý Theosis, dù có những điểm có thể tranh luận, nhấn mạnh đến sự biến đổi toàn diện. Là tín hữu Tin Lành, chúng ta biết mình đã được xưng công bình bởi đức tin. Từ vị thế an toàn đó, chúng ta sống ra sự thánh khiết bởi quyền năng Thánh Linh, không phải để được cứu, mà vì đã được cứu (Phi-líp 2:12-13).
3. Thờ Phượng Trong Tâm Thần và Lẽ Thật: Sự xa hoa của nghi lễ Chính thống nhắc chúng ta rằng sự thờ phượng phải xuất phát từ tấm lòng chân thành và sự hiểu biết về Chúa. Hãy tập trung vào việc thờ phượng Ngài bằng cả đời sống—công việc, lời nói, suy nghĩ—trong sự đơn sơ và chân thật (Rô-ma 12:1).
4. Tìm Kiếm Sự Cầu Thay Trực Tiếp Nơi Chúa Giê-xu: Khi gặp khó khăn, thay vì tìm kiếm những đấng trung bầu trần gian, hãy chạy thẳng đến với Chúa Giê-xu, Đấng Trung Bầu thương xót và trung tín của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:14-16). Hãy phát triển mối tương giao cá nhân sâu sắc với Ngài.
Giáo hội Chính thống giáo Nga là một phần quan trọng của lịch sử Cơ Đốc giáo, mang trong mình vẻ đẹp truyền thống, chiều sâu thần học và lòng sùng tín nhiệt thành. Tuy nhiên, khi đối chiếu dưới ánh sáng của Kinh Thánh, chúng ta thấy có những khác biệt căn bản về thẩm quyền, bản chất của sự cứu rỗi, và sự thờ phượng. Là những người tin theo sự Cải chánh, chúng ta được kêu gọi quay về với nền tảng duy nhất và vững chắc: Ân điển của Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, được bày tỏ qua Kinh Thánh là Lời không sai lầm của Ngài.
Hãy để sự hiểu biết về các truyền thống khác thúc đẩy chúng ta đi sâu hơn vào Lẽ Thật, sống với lòng biết ơn vì sự cứu rỗi trọn vẹn và đơn sơ trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, và trung thành rao giảng Phúc Âm thuần túy cho mọi dân tộc, kể cả những người anh em trong các truyền thống Cơ Đốc khác.
"Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9)