Coptic Christianity là gì và tín đồ Copt tin vào điều gì?
Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh toàn cầu, chúng ta không thể bỏ qua một cộng đồng có nguồn gốc lâu đời và sâu sắc: Cơ Đốc giáo Copt (Coptic Christianity). Bài viết này sẽ khám phá cội nguồn, niềm tin thần học căn bản và những đặc điểm nổi bật của Giáo hội Copt, đồng thời đặt nó trong ánh sáng của Lời Chúa để rút ra những bài học thiết thực cho đức tin Tin Lành của chúng ta ngày nay.
Giáo hội Chính thống Coptic là một trong những giáo hội Cơ Đốc lâu đời nhất thế giới, có nguồn gốc trực tiếp từ sự rao giảng Phúc Âm tại Ai Cập vào thế kỷ thứ nhất. Theo truyền thống, tác giả sách Phúc Âm Mác (Mark) là người đã đem Phúc Âm đến Alexandria, thành lập nên giáo hội tại đây. Tên gọi "Copt" bắt nguồn từ tiếng Ả Rập "Qibt", mà bản thân nó lại xuất phát từ tiếng Hy Lạp "Aigyptos", có nghĩa là "Ai Cập". Vì vậy, "Copt" về cơ bản có nghĩa là "người Ai Cập", và Giáo hội Copt tự nhận mình là hậu duệ tâm linh trực tiếp của những Cơ Đốc nhân Ai Cập thời ban đầu.
Lịch sử của họ gắn liền với sự phân rẽ lớn sau Công đồng Chalcedon năm 451, nơi mà giáo hội Copt (cùng với các giáo hội Chính thống phương Đông khác) từ chối chấp nhận các công thức tín lý về hai bản tính (thần và người) đầy đủ và riêng biệt của Chúa Cứu Thế Giê-xu. Họ tin vào giáo lý "Miaphysitism" (hay "Một Bản Tính"), dạy rằng sau khi nhập thể, Chúa Giê-xu có một bản tính duy nhất là thần-người (theandric), được kết hợp từ thần tính và nhân tính mà không lẫn lộn, không thay đổi, không phân chia, không tách rời. Sự khác biệt thần học này đã dẫn đến sự tách biệt với Giáo hội Công giáo La Mã và Chính thống giáo Đông phương.
Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta cần xem xét niềm tin của anh em Copt dưới lăng kính Lời Chúa. Mặc dù có những khác biệt về giáo hội học và một số điểm thần học, họ vẫn tuyên xưng những chân lý căn bản của Cơ Đốc giáo lịch sử.
Người Copt tin kính Chúa Ba Ngôi: Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con và Đức Thánh Linh. Họ tin vào thần tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ. Điều này hoàn toàn phù hợp với chứng cớ Kinh Thánh: "Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời" (Giăng 1:1). Và "Vì trong Ngài (Christ) mọi sự đã được dựng nên... mọi sự đã được dựng nên bởi Ngài và vì Ngài" (Cô-lô-se 1:16). Tuy nhiên, sự nhấn mạnh vào "một bản tính" (Miaphysite) của họ có thể tạo ra những thách thức trong việc giải nghĩa trọn vẹn cả thần tính lẫn nhân tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu như Kinh Thánh trình bày. Kinh Thánh cho thấy Chúa Giê-xu vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn (Giăng 20:28), vừa là con người trọn vẹn, có thể đói, khát, đau buồn (Hê-bơ-rơ 4:15).
Giáo hội Copt nhấn mạnh đến sự cứu rỗi như một quá trình thánh hóa và biến đổi (theosis) trong sự hiệp nhất với Chúa. Trọng tâm cứu rỗi nằm trong sự Nhập Thể, Sự Chết và Sự Phục Sinh của Chúa Christ. Điều này có điểm tương đồng với sự nhấn mạnh của Tin Lành về công lao cứu chuộc hoàn toàn của Chúa Giê-xu trên thập tự giá. Tuy nhiên, thực hành của Copt thường gắn liền với các bí tích (họ gọi là "các huyền nhiệm"), lễ nghi, và sự tuân giữ truyền thống như những phương tiện quan trọng để nhận lãnh ân điển. Lời Chúa trong Kinh Thánh Tin Lành tuyên bố rõ ràng: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời" (Ê-phê-sô 2:8). Cứu cánh là đức tin nơi Chúa Cứu Thế, không phải bởi việc làm (Rô-ma 3:28).
Kinh Thánh là nền tảng, nhưng người Copt cũng coi trọng các nghị quyết của ba Công đồng Đại kết đầu tiên (Nicea, Constantinople, Ephesus) và các trước tác của các Giáo phụ, đặc biệt là những người nói tiếng Coptic và Hy Lạp. Họ sử dụng bản Kinh Thánn bằng tiếng Coptic (một ngôn ngữ bắt nguồn từ tiếng Ai Cập cổ đại). Điều này nhắc nhở chúng ta, những tín đồ Tin Lành, về nguyên tắc "Sola Scriptura" (Duy Kinh Thánh) - rằng Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao và đầy đủ cho đức tin và sự thực hành. "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16). Trong khi chúng ta tôn trọng lịch sử và di sản của Hội Thánh, thẩm quyền cuối cùng phải là Lời Chúa được soi dẫn.
Đời sống Copt rất coi trọng sự cầu nguyện, ăn chay khắc khổ (với hơn 200 ngày ăn chay trong năm), và lòng sùng kính Đức Mẹ Maria và các thánh. Đời sống tu viện có một vị trí đặc biệt quan trọng, với Thánh Anthony Cả (251-356 AD) được coi là cha đẻ của chế độ tu viện Cơ Đốc. Trong khi Tin Lành không tôn sùng các thánh hay Đức Maria theo cách đó, chúng ta học được từ họ về tinh thần kỷ luật thuộc linh và sự tận hiến. Phao-lô khuyên: "Vậy, hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (1 Cô-rinh-tô 10:31). Sự nhấn mạnh của chúng ta là mối tương giao cá nhân với Chúa Giê-xu và sự thờ phượng bằng tâm thần và lẽ thật (Giăng 4:24).
Việc nghiên cứu về anh em Copt không chỉ là tìm hiểu lịch sử, mà còn giúp chúng ta củng cố và áp dụng đức tin của mình.
1. Đánh Giá Cao Di Sản Đức Tin: Lịch sử của Giáo hội Copt nhắc nhở chúng ta rằng đức tin Cơ Đốc đã được bảo tồn qua nhiều thế kỷ, dưới nhiều hình thức văn hóa và sự bắt bớ. Điều này củng cố niềm tin của chúng ta vào Hội Thánh phổ thông mà chúng ta tuyên xưng. Hãy biết ơn về dòng chảy lịch sử của đức tin.
2. Giữ Vững Trọng Tâm Là Chúa Cứu Thế Giê-xu: Dù có những khác biệt về thần học và thực hành, điểm chung quan trọng nhất giữa Tin Lành và Copt (và mọi nhánh Cơ Đốc chân chính) là Chúa Giê-xu Christ là Chúa và là Cứu Chúa. Hãy luôn đảm bảo rằng Ngài là trung tâm của mọi sự giảng dạy, thờ phượng và đời sống chúng ta. "Vì chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu" (Công vụ 4:12).
3. Sống Đời Sống Kỷ Luật và Tận Hiến: Tinh thần kỷ luật trong cầu nguyện và ăn chay của người Copt thách thức chúng ta sống đời sống tận hiến hơn. Thay vì những nghi lễ bắt buộc, chúng ta có thể phát triển thói quen cầu nguyện, học Kinh Thánh đều đặn và kỷ luật thân thể vì mục đích thuộc linh (1 Cô-rinh-tô 9:27).
4. Trung Thành Với Kinh Thánh Làm Thẩm Quyền Tối Cao: Sự tôn trọng truyền thống của Copt khiến chúng ta phải tự hỏi: "Thẩm quyền tối cao trong đời sống và đức tin của tôi là gì?" Câu trả lời của người Tin Lành phải luôn là Kinh Thánh. Hãy siêng năng tra xem Lời Chúa (Công vụ 17:11) để mọi lẽ dạy dỗ và thực hành đều được đặt dưới sự phán xét của Lẽ Thật.
5. Cầu Nguyện Cho Sự Hiệp Một Trong Thân Thể Chúa: Dù có những khác biệt không thể vượt qua về giáo lý, chúng ta vẫn có thể cầu nguyện cho anh em Copt, đặc biệt khi họ đối mặt với sự bắt bớ tại nhiều nơi. Chúng ta cũng cầu nguyện cho sự hiệp một thật sự giữa các tín đồ dựa trên Lẽ Thật của Phúc Âm (Giăng 17:21).
Coptic Christianity đại diện cho một nhánh Cơ Đốc giáo lịch sử với di sản phong phú, đức tin kiên cường và lòng sùng kính sâu sắc. Từ góc độ Tin Lành, chúng ta nhận ra những điểm tương đồng trong việc tôn cao Chúa Cứu Thế Giê-xu, đồng thời thấy rõ những khác biệt then chốt về thẩm quyền của Kinh Thánh và sự hiểu biết về phương cách cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin. Việc tìm hiểu về họ không chỉ mở rộng tầm nhìn của chúng ta về Thân Thể Chúa toàn cầu, mà còn thách thức chúng ta đào sâu hơn vào Lời Chúa, sống đời sống tận hiến và giữ vững Phúc Âm thuần túy của Đấng Christ. Dù mang những hình thức khác nhau qua các thời đại và văn hóa, Hội Thánh chân chính vẫn là nơi mà Chúa Giê-xu Christ được rao giảng, tôn thờ và Ngài vẫn là "Đá sống" (1 Phi-e-rơ 2:4) trên đó mọi nền tảng đức tin được xây dựng.