Cuộc Cải Cách Triệt Để là gì?

Cuộc Cải Cách Tin Lành thế kỷ 16 thường được nhắc đến với những nhân vật như Martin Luther, John Calvin, và Ulrich Zwingli. Tuy nhiên, bên cạnh dòng cải cách chính thống (Magisterial Reformation), một phong trào khác sâu sắc và quyết liệt hơn đã nổi lên: Cuộc Cải Cách Triệt Để (Radical Reformation). Những người theo phong trào này khao khát khôi phục Hội Thánh Tân Ước nguyên thủy, áp dụng Lời Chúa một cách triệt để vào mọi khía cạnh đời sống và cộng đồng tín hữu. Bài viết này sẽ khám phá lịch sử, thần học và di sản của Cuộc Cải Cách Triệt Để, đồng thời rút ra những bài học thiết thực cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

Khi Martin Luther đăng 95 luận đề năm 1517, ông khơi dậy làn sóng phản kháng chống lại những sai lạc của Giáo hội Công giáo thời Trung Cổ. Nhiều người tiếp nhận tư tưởng cải cách nhưng cho rằng Luther và Zwingli vẫn còn dừng lại ở mức độ thỏa hiệp với nhà nước và duy trì nhiều tập tục không có nền tảng Kinh Thánh. Họ muốn đi xa hơn – quay về với mô hình Hội Thánh thuần túy của sứ đồ. Từ năm 1525, các nhóm này bắt đầu hình thành, chủ yếu ở Thụy Sĩ, Đức, và Hà Lan, và bị gọi là Anabaptists (tái báp têm) vì họ chủ trương báp têm lại cho những ai đã chịu báp têm khi còn nhỏ. Ngoài Anabaptists, Cuộc Cải Cách Triệt Để còn bao gồm các nhóm Spiritualists (Chủ nghĩa Linh) và Evangelical Rationalists (Duy lý Phúc Âm). Họ đều chia sẻ tinh thần triệt để – từ Latin radix (rễ) – tức là đào sâu đến gốc rễ của đức tin Cơ Đốc.

Dù đa dạng, các nhóm Cải Cách Triệt Để thống nhất ở một số nguyên tắc then chốt, tất cả đều dựa trên sự giải nghĩa Kinh Thánh một cách nghiêm ngặt.

1. Thẩm Quyền Tuyệt Đối của Kinh Thánh

Cũng như các nhà cải cách khác, họ tin rằng Kinh Thánh là tiêu chuẩn tối cao cho đức tin và nếp sống. Nhưng họ đi xa hơn khi từ chối mọi truyền thống không được Kinh Thánh dạy rõ ràng, kể cả các nghi lễ, cấu trúc giáo hội, hay thần học đã tồn tại hàng thế kỷ. Nguyên tắc Sola Scriptura (chỉ Kinh Thánh) được áp dụng một cách triệt để. Kinh Thánh dạy: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình” (2 Ti-mô-thê 3:16).

2. Báp têm cho Người Tin (Credobaptism)

Điểm gây tranh cãi nhất là việc bác bỏ báp têm trẻ em. Họ tin rằng báp têm phải được thực hiện cho những người đủ trưởng thành để ăn năn, tin Chúa và tự nguyện cam kết theo Đấng Christ. Dựa trên Mác 16:16 “Ai tin và chịu báp-têm, sẽ được rỗi”, Công vụ 2:38 “Hãy hối cải, ai nấy phải nhơn danh Đức Chúa Jêsus chịu phép báp-têm”, và 1 Phi-e-rơ 3:21 “Phép báp-têm … là sự liên lạc lương tâm tốt với Đức Chúa Trời”. Từ baptizō trong Hy Lạp có nghĩa là “dìm xuống”, vì vậy họ thường thực hành báp têm bằng cách dìm mình. Họ gọi báp têm trẻ em là “vô hiệu” và yêu cầu những ai muốn gia nhập Hội Thánh phải chịu báp têm lại. Chính điều này khiến họ bị gọi là Anabaptists (tái báp têm).

3. Hội Thánh Tách Biệt Khỏi Nhà Nước

Khác với mô hình “giáo hội nhà nước” của Luther và Calvin, các nhà Cải Cách Triệt Để cho rằng Hội Thánh là cộng đồng tự nguyện của những người đã tái sinh, hoàn toàn độc lập với quyền lực chính trị. Họ dựa vào lời Chúa Giê-xu: “Vật chi của Sê-sa hãy trả lại cho Sê-sa, còn vật chi của Đức Chúa Trời hãy trả lại cho Đức Chúa Trời” (Ma-thi-ơ 22:21), và “Nước Ta chẳng thuộc về thế gian nầy” (Giăng 18:36). Họ phản đối sự can thiệp của chính quyền vào đức tin và việc dùng bạo lực để ép buộc tôn giáo. Quan điểm này đã đặt nền móng cho nguyên tắc tự do tôn giáo và phân ly giáo hội – nhà nước sau này.

4. Chủ Nghĩa Hòa Bình và Không Bạo Lực

Hầu hết các nhóm Anabaptist kiên quyết từ chối tham gia chiến tranh, không mang vũ khí, và không trả thù. Họ tin rằng Cơ Đốc nhân phải yêu thương kẻ thù, như Chúa dạy trong Bài Giảng Trên Núi: “Phước cho những kẻ làm cho người hòa thuận, vì sẽ được gọi là con Đức Chúa Trời!” (Ma-thi-ơ 5:9) và “Đừng lấy ác trả ác cho ai” (Rô-ma 12:17). Họ cũng dựa trên lời Chúa Giê-xu khi Ngài bảo Phi-e-rơ cất gươm (Giăng 18:11). Do đó, họ chọn con đường chịu bắt bớ thay vì dùng vũ lực để tự vệ hay truyền bá đức tin.

5. Đời Sống Đạo Đức Nghiêm Túc và Từ Bỏ Thế Gian

Họ nhấn mạnh rằng đức tin thật phải thể hiện qua việc làm, và Cơ Đốc nhân cần sống thánh khiết, tách biệt khỏi sự ô uế của thế gian. Gia-cơ 2:26 nói: “Xác chẳng có hồn thì chết, đức tin không có việc làm cũng chết như vậy.” Họ thường sống trong các cộng đồng khép kín, mặc trang phục đơn giản, từ chối thề nguyền, và tránh tham gia các chức vụ công quyền. Họ cũng đề cao tình yêu thương huynh đệ, chia sẻ tài sản (theo mô hình Hội Thánh đầu tiên trong Công vụ 2:44-45), và phục vụ người nghèo.

6. Chức Vụ Lãnh Đạo Dân Chủ và Tư Tế Của Mọi Tín Hữu

Họ phản đối hệ thống giáo sĩ chuyên nghiệp và thứ bậc phẩm trật. Thay vào đó, Hội Thánh là tập thể những người tin, mỗi người đều là thầy tế lễ (1 Phi-e-rơ 2:9). Các trưởng lão hay mục sư được chọn từ trong vòng họ, dựa trên phẩm chất đạo đức và sự hiểu biết Kinh Thánh, không cần qua đào tạo chính thống. Họ thường tổ chức hội đồng để quyết định các vấn đề chung, thể hiện tính dân chủ cộng đồng.

7. Phân Biệt Rõ Giữa Cựu Ước và Tân Ước

Trong khi một số nhóm cải cách khác áp dụng nhiều luật lệ Cựu Ước vào xã hội dân sự, các nhà Cải Cách Triệt Để nhấn mạnh rằng Hội Thánh sống dưới giao ước mới, nơi luật pháp của Đấng Christ là yêu thương và ân điển. Họ trích dẫn Hê-bơ-rơ 8:13: “Giao ước trước là cũ kỹ, đã gần tiêu mất.” Do đó, họ không áp dụng hình phạt theo luật Môi-se hay dùng bạo lực để duy trì trật tự trong Hội Thánh.

Một số lãnh tụ quan trọng của phong trào gồm:

• Conrad Grebel (1498–1526): người Thụy Sĩ, một trong những người đầu tiên thực hành báp têm cho tín hữu trưởng thành tại Zürich năm 1525, được xem là sáng lập Anabaptism.
• Felix Manz (1498–1527): bạn của Grebel, bị xử tử vì kiên trì với niềm tin về báp têm.
• Menno Simons (1496–1561): linh mục Công giáo Hà Lan sau này gia nhập Anabaptists và trở thành lãnh đạo, giúp ổn định phong trào. Tên ông được đặt cho nhóm Mennonites.
• Jakob Hutter (1500–1536): lãnh đạo nhóm Hutterites, nổi tiếng với lối sống cộng đồng và không tư hữu.

Mặc dù bị bách hại dữ dội từ cả Công giáo lẫn các giáo hội cải cách chính thống, phong trào Cải Cách Triệt Để vẫn sống sót và để lại di sản sâu sắc. Nhiều giáo phái ngày nay như Mennonites, Amish, Hutterites, Brethren, và cả một số nhóm Báp-tít, Ngũ Tuần, và Hội Thánh độc lập đã kế thừa tinh thần triệt để của họ. Các nguyên tắc như:

• Báp têm cho người tin (credobaptism) trở thành thông lệ của hầu hết các giáo hội phi giáo phái và Tin Lành tự do.
• Phân ly giáo hội – nhà nước và tự do tôn giáo trở thành nền tảng của nhiều hiến pháp dân chủ.
• Chủ nghĩa hòa bình đã truyền cảm hứng cho các phong trào phản đối chiến tranh và bất bạo động của thế kỷ 20.
• Nhấn mạnh đời sống thánh khiết và môn đồ hóa tiếp tục thách thức Cơ Đốc nhân sống khác biệt với thế gian.

Như vậy, Cuộc Cải Cách Triệt Để không chỉ là một chương lịch sử, mà còn là tiếng gọi liên tục cho Hội Thánh trung thành với Kinh Thánh và mô hình Tân Ước.

Chúng ta có thể học được gì từ những người Cải Cách Triệt Để để áp dụng vào cuộc sống đức tin hôm nay?

a. Sống Theo Lời Chúa Cách Triệt Để, Không Thỏa Hiệp

Họ không chấp nhận “đạo tại tâm” hình thức, mà mỗi quyết định đều dựa trên Kinh Thánh. Chúng ta cần tra xem Kinh Thánh dạy gì về công việc, tiền bạc, gia đình, và các mối quan hệ, rồi vâng lời dù có phải trả giá. “Vậy, nếu miệng ngươi xưng Đức Chúa Jêsus ra và lòng ngươi tin Đức Chúa Trời đã khiến Ngài từ kẻ chết sống lại, thì ngươi sẽ được cứu” (Rô-ma 10:9) – nhưng đức tin thật phải dẫn đến hành động.

b. Làm Môn Đồ Thực Sự, Không Chỉ Là Tín Đồ Danh Nghĩa

Các Anabaptist đòi hỏi sự cam kết công khai qua báp têm. Tương tự, chúng ta phải xác định mình thuộc về Chúa và sống như môn đồ Ngài, từ bỏ chính mình, vác thập tự mình hằng ngày (Lu-ca 9:23). Đó không phải là nghi thức một lần mà là lối sống cả đời.

c. Yêu Thương Kẻ Thù và Theo Đuổi Hòa Bình

Trong một thế giới đầy xung đột, lời dạy về bất bạo động và yêu thương kẻ thù vẫn còn nguyên giá trị. Chúng ta được kêu gọi “nếu có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa thuận với mọi người” (Rô-ma 12:18). Điều này áp dụng trong gia đình, Hội Thánh, và xã hội.

d. Tách Biệt Khỏi Thế Gian Nhưng Ảnh Hưởng Thế Gian Bằng Ánh Sáng

Người Cải Cách Triệt Để sống đơn giản, không chạy theo vật chất, và giữ mình khỏi tội lỗi. Chúng ta cũng phải “chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian” (1 Giăng 2:15), nhưng đồng thời phải là muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16), mang Phúc Âm đến cho mọi người.

e. Hiểu Đúng Về Báp têm và Cam Kết Với Chúa

Nếu chưa chịu báp têm sau khi tin Chúa, hãy vâng lời làm báp têm như một dấu hiệu công khai của đức tin. Báp têm không cứu rỗi, nhưng là bước quan trọng thể hiện sự đồng chết và đồng sống lại với Đấng Christ (Rô-ma 6:3-4).

f. Tích Cực Tham Gia Vào Cộng Đồng Hội Thánh Địa Phương

Hội Thánh là thân thể Đấng Christ, nơi các tín hữu cùng nhau học hỏi, thờ phượng, và phục vụ. Hãy dùng ân tứ Chúa ban để gây dựng nhau, như các tín hữu đầu tiên (Công vụ 2:42).

Cuộc Cải Cách Triệt Để là một phong trào mạnh mẽ của những Cơ Đốc nhân quyết tâm quay về với nền tảng Kinh Thánh và mô hình Hội Thánh Tân Ước. Dù họ đã trả giá đắt, di sản của họ vẫn thách thức chúng ta sống đức tin cách trọn vẹn, không thỏa hiệp với thế gian, và luôn tìm kiếm ý Chúa qua Lời Ngài. Ước mong mỗi chúng ta, trong thời đại hôm nay, cũng sẽ trở thành những người “cải cách triệt để” – đem Lời Chúa biến đổi mọi khía cạnh của cuộc sống.