Sự Tử Đạo của Polycarp
Trong hành trình lịch sử Hội Thánh, có những chứng nhân đã dùng máu mình để đóng ấn cho đức tin nơi Đấng Christ. Một trong những chứng nhân sáng chói nhất của thế kỷ thứ hai là Polycarp, Giám mục của Hội Thánh Smyrna. Sự tử đạo của ông không chỉ là một biến cố lịch sử, mà là một bản tuyên ngôn sống động về sự trung tín tuyệt đối với Chúa Giê-xu Christ, một tấm gương phản chiếu lời dạy của Kinh Thánh về việc “giữ lời làm chứng của Đức Chúa Jêsus” (Khải Huyền 1:9) cho đến chết. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào câu chuyện, bối cảnh, ý nghĩa thần học và bài học thực tiễn từ gương tử đạo của Polycarp.
Polycarp (khoảng năm 69 – 155/156 SCN) là Giám mục của Hội Thánh tại Smyrna (nay là Izmir, Thổ Nhĩ Kỳ). Điều khiến ông trở nên có vị trí then chốt trong lịch sử Hội Thánh là mối liên hệ trực tiếp với các sứ đồ. Theo Irenaeus, một môn đồ của Polycarp, thì Polycarp đã được “các sứ đồ lập nên” và “từng giao tiếp với nhiều người đã thấy Chúa Christ”. Đặc biệt, Polycarp là môn đồ trực tiếp của **Sứ đồ Giăng**, tác giả sách Phúc Âm Giăng, các thư tín và sách Khải Huyền.
Điều này có nghĩa Polycarp là một mắt xích sống, kết nối thế hệ Hội Thánh đầu tiên (thời các sứ đồ) với thế hệ Hội Thánh tiếp theo. Ông là người bảo vệ và truyền lại giáo lý chân chính mà ông đã trực tiếp nhận lãnh từ các sứ đồ. Trong thư của ông gửi cho Hội Thánh Phi-líp, Polycarp đã trích dẫn rộng rãi các thư tín của Phao-lô (như thư Ê-phê-sô, Phi-líp) và các sách Phúc Âm, cho thấy sự trung thành với lời dạy tông truyền. Ông không phải là một nhà thần học trừu tượng, mà là một mục tử đã sống và chết vì đức tin mà ông rao giảng.
Vào giữa thế kỷ thứ hai, Cơ Đốc giáo vẫn bị Đế chế La Mã xem là một “tôn giáo trái phép” (*religio illicita*). Người Cơ Đốc bị cáo buộc là vô thần (vì từ chối thờ các thần La Mã và hoàng đế), ăn thịt người và phạm tội loạn luân (những hiểu lầm tai hại về các buổi nhóm Lễ Tiệc Thánh và tình yêu thương trong Chúa). Việc từ chối dâng một chút hương cho hình tượng hoàng đế hay tuyên xưng “Caesar là Chúa” (*Kýrios Kaisar*) được xem như một hành động phản quốc.
Sự tử đạo của Polycarp diễn ra trong bối cảnh này. Nó không phải là một sắc lệnh bách hại toàn đế quốc có hệ thống (như sau này dưới thời Hoàng đế Diocletian), mà thường bùng lên từ sự phẫn nộ của đám đông dân ngoại và sự tuân thủ luật pháp của các quan tổng đốc địa phương. Lễ hội thể thao lớn tại Smyrna đã tạo nên một làn sóng kích động chống lại Cơ Đốc nhân. Một số tín hữu đã bị bắt và bị thú dữ xé xác trong đấu trường. Tiếng hô vang của đám đông: “Hãy tìm lấy Polycarp!” đã dẫn đến cuộc truy lùng vị giám mục già.
Chúng ta biết được chi tiết cuộc tử đạo nhờ vào “Thư của Hội Thánh Smyrna gửi cho Hội Thánh Philomelium” về sự tử đạo của Polycarp. Đây là một trong những tài liệu xác thực và cảm động nhất ngoài Kinh Thánh về thời kỳ Hội Thánh đầu tiên.
1. Sự Bình An và Lời Cầu Nguyện Trước Khi Bị Bắt: Khi biết mình bị truy lùng, Polycarp không hoảng sợ. Ban đầu, ông nghe theo lời khuyên của các tín hữu và rút lui đến một nông trang bên ngoài thành phố. Tuy nhiên, qua một giấc mơ, ông thấy chiếc gối dưới đầu mình bị cháy, và ông hiểu rằng mình sẽ phải chết vì đức tin bằng lửa. Khi những kẻ truy bắt đến, thay vì chạy trốn, ông ra lệnh dọn bữa ăn cho họ và xin một giờ để cầu nguyện không bị quấy rầy. Trong hai giờ đồng hồ, ông cầu nguyện lớn tiếng, nhớ đến mọi người mà ông từng gặp, “cả người nhỏ và người lớn, nổi danh và không nổi danh, và toàn thể Hội Thánh Công giáo rải khắp thế gian”. Hành động này phản ánh lời dạy của Chúa Giê-xu: “Hãy cầu nguyện cho những kẻ bắt bớ các ngươi” (Ma-thi-ơ 5:44) và gương của Đấng Christ trên thập tự giá (Lu-ca 23:34).
2. Sự Trung Tín Trước Mặt Quan Tổng Đốc: Khi bị giải đến trước mặt quan tổng đốc La Mã, ông này khuyên Polycarp: “Hãy thề bởi thần vận may của Caesar, hãy hối cải và nói: ‘Hãy diệt trừ những kẻ vô thần’ (ám chỉ Cơ Đốc nhân)”. Polycarp đã đưa mắt nhìn lên trời và nói một câu bất hủ: **“Trong tám mươi sáu năm ta đã phục vụ Ngài, và Ngài chưa hề làm điều gì sai trái với ta. Làm sao ta có thể phạm thượng Vua của ta, Đấng đã cứu ta?”**
Quan tổng đốc đe dọa sẽ thiêu ông nếu không chối bỏ Christ. Polycarp đáp lại: **“Ngài đe dọa ta bằng thứ lửa chỉ cháy trong chốc lát rồi tắt; vì ngài không biết đến sự phán xét đời đời và lửa đời đời dành cho kẻ ác. Nhưng còn chần chừ gì nữa? Hãy làm điều ngài muốn.”** Lời đáp này vang vọng lời dạy của Chúa Giê-xu: “Chớ sợ kẻ giết thân thể mà không giết được linh hồn; nhưng thà sợ Đấng làm cho mất được linh hồn và thân thể trong địa ngục” (Ma-thi-ơ 10:28). Polycarp đã phân biệt rõ ràng giữa sự đau đớn tạm thời và sự đoán phát đời đời.
3. Giờ Phút Tử Đạo và Phép Lạ Chứng Giám: Khi lửa được nhóm lên xung quanh ông, các nhân chứng thuật lại rằng ngọn lửa không cháy bén vào thân thể ông, mà tạo thành một vòng cung, như cánh buồm đầy gió, bao quanh ông. Ông giữa ngọn lửa trông không phải như thịt bị thiêu, mà như bánh đang nướng hoặc như vàng bạc được tinh luyện trong lò. Cuối cùng, vì lửa không thiêu được, đao phủ đã dùng giáo đâm ông. Máu từ vết thương chảy ra nhiều đến nỗi dập tắt ngọn lửa. Những chi tiết này, dù có thể mang tính ẩn dụ, nhưng nhấn mạnh sự hiện diện và quyền năng siêu nhiên của Chúa trong giờ phút tử đạo, tương tự như sự hiện diện của Chúa với ba bạn trẻ Hê-bơ-rơ trong lò lửa (Đa-ni-ên 3:25).
4. Lời Cuối Cùng và Di Sản: Trong lời cầu nguyện cuối cùng trước khi chết, Polycarp đã tạ ơn Chúa vì được xứng đáng dự phần với các thánh đồ tử đạo và “dự phần vào chén của Đấng Christ”. Cụm từ “chén của Đấng Christ” gợi nhớ đến lời cầu nguyện của Chúa Giê-xu tại Ghết-sê-ma-nê (Ma-thi-ơ 26:39) và lời hứa cho hai con trai của Xê-bê-đê về sự đồng chịu khổ (Ma-thi-ơ 20:22-23). Polycarp đã uống trọn chén đó.
Sự tử đạo của Polycarp không đơn thuần là một hành động anh hùng cá nhân, mà là một sự ứng nghiệm sống động của các nguyên tắc Kinh Thánh.
1. Chứng Nhân (Martys) và Lời Làm Chứng: Từ Hy Lạp cho “người tử đạo” là martys (μάρτυς), có nghĩa nguyên thủy là “nhân chứng”. Polycarp đã trở thành một “nhân chứng” theo đúng nghĩa của sách Khải Huyền: “Tôi, Giăng, là anh em của các bạn, đồng bạn trong sự hoạn nạn, trong nước, trong sự nhịn nhục trong Đức Chúa Jêsus… vì lời Đức Chúa Trời và lời làm chứng của Đức Chúa Jêsus” (Khải Huyền 1:9). Ông đã dùng cả mạng sống mình để làm chứng rằng Chúa Giê-xu Christ là Chúa, là Vua duy nhất đáng để tôn thờ.
2. Sự Vui Mừng Trong Hoạn Nạn: Bản tường thuật nhiều lần nhấn mạnh vẻ mặt vui vẻ, bình an của Polycarp trước sự đe dọa. Điều này phản ánh lời dạy của Chúa Giê-xu: “Phước cho những kẻ chịu bắt bớ vì sự công bình, vì nước thiên đàng là của những kẻ ấy!” (Ma-thi-ơ 5:10) và của Sứ đồ Phi-e-rơ: “Hễ anh em vì danh Đấng Christ chịu khổ, thì có phước… nếu có vì sự làm lành mà anh em chịu khổ, ấy là ơn của Đức Chúa Trời” (I Phi-e-rơ 4:14, 19). Niềm vui này không đến từ sự đau khổ, mà từ đặc ân được giống như Thầy mình và xác nhận đức tin.
3. Từ Chối Sự Cứu Chuộc Giả Tạo: Quan tổng đốc cho Polycarp cơ hội tự cứu mình bằng cách chối bỏ Chúa. Đây chính là cám dỗ mà Sa-tan đã dùng với Chúa Giê-xu: “Nếu ngươi phủ phục trước mặt ta mà thờ lạy, thì ta sẽ cho ngươi hết thảy mọi sự nầy” (Ma-thi-ơ 4:9). Polycarp, như Chúa mình, đã khẳng định rõ ràng: “Ngươi phải thờ phượng Chúa là Đức Chúa Trời ngươi, và chỉ hầu việc một mình Ngài mà thôi” (Ma-thi-ơ 4:10). Ông từ chối sự cứu rỗi tạm bợ của thế gian để nắm giữ sự cứu rỗi đời đời.
Dù chúng ta có thể không đối mặt với lửa và gươm giáo, nhưng tinh thần và bài học từ Polycarp vẫn vô cùng thiết thực.
1. Sự Trung Tín Trong Những Điều “Nhỏ”: Polycarp trung tín trong 86 năm phục vụ Chúa trước khi đối diện với thử thách cuối cùng. Sự trung tín tử đạo được xây dựng trên nền tảng của sự trung tín hằng ngày. Chúa Giê-xu dạy: “Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn” (Lu-ca 16:10). Bài học cho chúng ta là hãy trung tín trong sự cầu nguyện, học Kinh Thánh, tham dự nhóm lại với anh em, và sống ngay thẳng trong công việc, gia đình ngay cả khi không ai biết đến.
2. Sự Bình An Siêu Nhiên Trước Áp Lực: Polycarp có được sự bình an để đối diện với cái chết vì ông đã có mối tương giao sâu nhiệm với Chúa qua sự cầu nguyện. Ông đã cầu nguyện hai giờ trước khi bị bắt. Chúng ta cần nuôi dưỡng đời sống cầu nguyện sâu sắc để khi những áp lực từ công việc, tài chính, gia đình, hay sự chế giễu vì đức tan ập đến, chúng ta có thể đứng vững. “Sự bình an của Đức Chúa Trời vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ giữ gìn lòng và ý tưởng anh em trong Đức Chúa Jêsus Christ” (Phi-líp 4:7).
3. Xác Định Rõ “Chúa” Của Đời Mình: Câu hỏi then chốt đặt ra cho Polycarp là: “Ai là Chúa của bạn? Caesar hay Christ?”. Ngày nay, câu hỏi đó được đặt ra dưới nhiều hình thức: “Ai là Chúa của bạn? Công việc, tiền bạc, danh vọng, gia đình, hay Chúa Christ?”. Polycarp dạy chúng ta phải có một lời tuyên xưng rõ ràng và không khoan nhượng về chủ quyền của Đấng Christ trên toàn bộ đời sống. “Chẳng ai được làm tôi hai chủ” (Ma-thi-ơ 6:24).
4. Có Cái Nhìn Đời Đời: Polycarp có thể khinh thường ngọn lửa tạm thời vì ông nhìn thấy rõ ràng thực tại đời đời phía trước. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để “chớ chăm về những sự thấy được, nhưng chăm về những sự không thấy được; vì những sự thấy được chỉ là tạm thời, mà những sự không thấy được là đời đời” (II Cô-rinh-tô 4:18). Khi đối diện với sự hy sinh, mất mát, hay bị từ chối vì đạo, hãy nhớ đến phần thưởng đời đời đang chờ đợi.
5. Cầu Nguyện Cho Hội Thánh Đang Chịu Bắt Bớ: Câu chuyện Polycarp nhắc chúng ta rằng ngày nay, vẫn còn hàng nghìn anh chị em đang chịu bắt bớ vì danh Chúa trên khắp thế giới. Chúng ta được kêu gọi nhớ đến họ, cầu thay cho họ, và hỗ trợ họ khi có thể (Hê-bơ-rơ 13:3).
Sự tử đạo của Polycarp không phải là câu chuyện về cái chết của một ông già, mà là câu chuyện về sự sống đời đời được bày tỏ qua sự trung tín đến cùng. Ông là cây cầu nối giữa các sứ đồ và chúng ta, khẳng định rằng đức tin chúng ta tin không dựa trên truyền thuyết huyền bí, mà trên lời chứng lịch sử của những người sẵn sàng chết vì sự thật về sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ.
Polycarp đã hoàn tất chặng đường của mình. Lời kêu gọi của ông trong thư gửi tín hữu Phi-líp vẫn vang vọng đến chúng ta: “Vậy hãy bền đỗ, vâng theo lời công bình, và chớ bắt chước sự xấu xa của người khác… Hãy tin Đấng đã khiến Chúa chúng ta là Jêsus Christ từ kẻ chết sống lại.” (Trích Thư Polycarp gửi tín hữu Phi-líp).
Ước mong gương của ông thúc giục chúng ta sống và nếu cần, chết trong sự trung tín với Vua muôn vua, Chúa Giê-xu Christ, là Đấng “hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi” (Hê-bơ-rơ 13:8). Amen.