Gregory Thành Nazianzus
Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh, chúng ta thường gặp những nhân vật được Đức Chúa Trời dùng cách đặc biệt để bảo vệ và giải thích các lẽ thật của Kinh Thánh. Gregory thành Nazianzus (khoảng 329–390 SCN) là một trong những “người canh giữ đức tin” (Giu-đe 1:3) thời kỳ đầu, nổi bật trong cuộc chiến bảo vệ chân lý về thần tánh của Đấng Christ và sự mầu nhiệm của Ba Ngôi Đức Chúa Trời. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta nhìn nhận công lao của các giáo phụ trong bối cảnh lịch sử của họ, nhưng luôn lấy Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao và duy nhất (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Bài nghiên cứu này sẽ khám phá cuộc đời, những tranh luận thần học then chốt, và những bài học thực tiễn mà chúng ta có thể rút ra từ gương của Gregory, luôn quy chiếu về Lời Chúa.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Cuộc Đời: Một Công Cụ Trong Tay Chúa
Gregory sinh ra trong một gia đình Cơ Đốc giàu có tại Arianzum, Cappadocia (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ). Cha ông, cũng tên Gregory, là Giám mục của Nazianzus. Điều này cho thấy ơn phước của một đời sống gia đình kính sợ Chúa, nhắc nhở chúng ta về lời hứa: “Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó” (Châm Ngôn 22:6). Sau khi được đào tạo bài bản về văn chương và hùng biện tại các trung tâm như Athens, Gregory có một cuộc đấu tranh nội tâm giữa đời sống tri thức, ẩn tu và tiếng gọi phục vụ. Cuối cùng, ông vâng lời cha và được phong làm linh mục, rồi sau này là Giám mục.
Cuộc đời ông gắn liền với người bạn và đồng hương nổi tiếng là Basil Cả. Cả hai cùng chiến đấu chống lại tà thuyết Arian – một giáo lý phủ nhận thần tánh đời đời và đồng đẳng của Chúa Giê-xu Christ với Đức Chúa Cha. Sự kiện quan trọng nhất trong đời ông là tham dự và chủ trì **Công Đồng Constantinople năm 381**. Công đồng này đã chính thức xác nhận và hoàn thiện Tín Điều Nicene (ra đời năm 325), khẳng định rõ ràng Chúa Giê-xu Christ “đồng bản thể với Đức Chúa Cha”. Gregory được tôn vinh là “Nhà Thần Học” (The Theologian) và là một trong ba “Giáo Phụ Cappadocia” vĩ đại.
Đóng Góp Thần Học Trọng Tâm: Bảo Vệ Chân Lý Về Đấng Christ Và Ba Ngôi
Đóng góp lớn nhất của Gregory nằm ở lĩnh vực **thần học Ba Ngôi (Trinitarian Theology)**. Trước sự tấn công của chủ nghĩa Arian, ông đã dùng trí tuệ, sự hiểu biết Kinh Thánh và tài hùng biện để bảo vệ đức tin chân chính. Chúng ta có thể học tập tinh thần này từ sách Giu-đe: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, vì tôi đã ân cần viết cho anh em về sự cứu rỗi chung, tôi tưởng cần phải viết giục anh em chiến đấu vì đạo đã truyền cho thánh đồ một lần đủ rồi” (Giu-đe 1:3).
1. Thần Tánh Của Chúa Giê-xu Christ: Người Arian dựa trên một số câu Kinh Thánh (như Châm Ngôn 8:22, Cô-lô-se 1:15) để khẳng định “Đấng Christ là một tạo vật, có khởi đầu và không đồng đẳng với Chúa Cha”. Gregory, với sự am hiểu ngôn ngữ và ngữ cảnh, đã giải thích cách thấu đáo. Ông nhấn mạnh đến những câu Kinh Thánh rõ ràng như Giăng 1:1: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời”. Từ “là” (Greek: theos – θεὸς) trong cấu trúc này khẳng định bản thể thần thượng của Ngôi Lời. Hay như Giăng 10:30: “Ta với Cha là một” (Greek: hen – ἕν), chỉ sự hiệp một trong bản thể, không chỉ trong mục đích.
Ông cũng giải thích thuyết phục về sự nhập thể: Chúa Giê-xu, là Đức Chúa Trời thật (theos alethinos), đã mặc lấy bản chất loài người để cứu chuộc chúng ta. Điều này hoàn toàn phù hợp với sự dạy dỗ của sứ đồ Phao-lô: “Vì trong Ngài có mọi sự đầy đủ của bản thể Đức Chúa Trời ngự trong hình thể của loài người” (Cô-lô-se 2:9, BD2011). Sự cứu rỗi của chúng ta có giá trị đời đời vì Đấng chịu chết thay là chính Đức Chúa Trời toàn năng trong xác thịt, chứ không phải một tạo vật cao cấp (Công Vụ 20:28).
2. Sự Phân Biệt Và Hiệp Một Của Ba Ngôi: Gregory đã giúp định hình ngôn ngữ thần học về Ba Ngôi. Ông dạy rằng: Có **một bản thể (ousia)** thần thượng, nhưng tồn tại trong **ba thân vị (hypostases)** riêng biệt: Cha, Con và Thánh Linh. Điều này giúp tránh hai sai lầm: Một là thuyết **Thần Luận Nhất Vị (Modalism)** – coi Ba Ngôi chỉ là ba “chế độ” hay “cách thức” hoạt động khác nhau của một Thân Vị; Hai là thuyết **Tam Thần (Tritheism)** – coi đây là ba vị thần riêng biệt.
Giáo lý này dựa trên nền tảng Kinh Thánh vững chắc. Chúa Giê-xu truyền lệnh làm báp-têm “nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh” (Ma-thi-ơ 28:19) – “danh” số ít, nhưng bao gồm ba Thân Vị. Lời chào của sứ đồ Phao-lô: “Nguyền xin ân điển của Đức Chúa Jêsus Christ, sự yêu thương của Đức Chúa Trời, và sự giao thông của Đức Thánh Linh ở với anh em hết thảy!” (2 Cô-rinh-tô 13:13). Gregory nhấn mạnh rằng Thánh Linh cũng là Đức Chúa Trời, chứ không phải một tạo vật hay một “lực” vô nhân cách, dựa trên lời Chúa Giê-xu phán về Thánh Linh là “Đấng Yên Ủi” khác (Greek: allos parakletos – ἄλλος παράκλητος, Giăng 14:16), ngang hàng và đồng bản thể với Ngài.
Những Bài Học Thực Tiễn Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Cuộc đời và sự nghiệp của Gregory thành Nazianzus không chỉ là một chương sử, mà còn để lại nhiều bài học sống động cho đức tin của chúng ta hôm nay.
1. Đứng Vững Trong Đạo Và Chiến Đấu Vì Chân Lý: Gregory sống trong thời đại mà chân lý căn bản bị tấn công dữ dội. Ông không im lặng hay thỏa hiệp. Cơ Đốc nhân ngày nay cũng đối mặt với vô số tà giáo và triết lý phủ nhận thần tánh của Christ, phủ nhận thẩm quyền Kinh Thánh. Chúng ta được kêu gọi “đánh trận tốt lành của đức tin” (1 Ti-mô-thê 6:12). Điều này đòi hỏi chúng ta phải **học hỏi Lời Chúa cách nghiêm túc**, không chỉ cảm tính mà còn hiểu biết giáo lý nền tảng (Hê-bơ-rơ 5:12-14). Chúng ta cần biết mình tin điều gì và tại sao tin, để có thể “binh vực cho đạo Tin Lành” (Phi-líp 1:17).
2. Sự Khiêm Nhường Và Nương Dựa Vào Ân Điển: Dù là một trí thức vĩ đại, Gregory thường cảm thấy choáng ngợp và không xứng đáng với chức vụ. Ông khao khát đời sống tĩnh lặng để cầu nguyện. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng mọi sự phục vụ đều bắt nguồn từ ân điển Chúa, không phải từ tài năng bản thân. “Ấy là nhờ ân điển Ngài mà anh em được cứu, bởi đức tin; điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 2:8). Sự phục vụ hiệu quả phải được nuôi dưỡng bởi đời sống cầu nguyện và sự thông công mật thiết với Chúa.
3. Sử Dụng Món Quà Của Mình Cho Hội Thánh: Chúa ban cho Gregory tài hùng biện, trí tuệ sắc bén và lòng yêu mến chân lý. Ông đã dâng tất cả những điều đó để phục vụ Hội Thánh. Mỗi tín hữu chúng ta cũng nhận lãnh các ân tứ khác nhau từ Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 12:4-11). Bài học là hãy trung tín sử dụng những gì Chúa ban – dù là lời nói, sự phục vụ thực tế, hay sự dạy dỗ – để gây dựng Thân Thể Đấng Christ và làm sáng danh Ngài.
4. Đặt Nền Tảng Trên Kinh Thánh, Không Phải Triết Học Thuần Túy: Mặc dù Gregory sử dụng ngôn ngữ và khái niệm triết học đương thời (như ousia, hypostasis), mục tiêu tối hậu của ông là **bảo vệ và giải thích cho đúng lẽ thật đã được mặc khải trong Kinh Thánh**. Đây là nguyên tắc then chốt cho mọi sự nghiên cứu và giảng dạy của chúng ta. Triết học hay khoa học có thể là công cụ hỗ trợ, nhưng thẩm quyền cuối cùng phải là Lời Chúa. Mọi giáo lý đều phải được “chứng nghiệm bởi Kinh Thánh” (Công Vụ 17:11).
Kết Luận
Gregory thành Nazianzus là một nhân vật lịch sử được Đức Chúa Trời dùng làm công cụ mạnh mẽ trong một thời điểm then chốt, để bảo vệ các chân lý nền tảng về Chúa Giê-xu Christ và Đức Chúa Trời Ba Ngôi. Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta biết ơn Chúa vì đã dùng những con người như ông để bảo tồn đức tin chân chính qua các thế hệ, dẫn đường đến Thời Đại Cải Chánh, nơi mà ánh sáng của Phúc Âm thuần túy – **sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ** – lại được chiếu sáng rực rỡ.
Cuộc đời ông thúc giục chúng ta: Hãy trân quý và học hỏi Lời Chúa cách sâu nhiệm, can đảm đứng về phía chân lý dù gặp đối nghịch, và khiêm nhường dâng tất cả khả năng mình có để phục vụ Vương Quốc Đức Chúa Trời. Trên hết, chúng ta luôn nhớ rằng đức tin của chúng ta không đặt trên các giáo phụ, mà trên chính Chúa Giê-xu Christ, “là đường đi, lẽ thật, và sự sống” (Giăng 14:6), Đấng đã được Kinh Thánh làm chứng trọn vẹn. Hãy để tâm trí chúng ta được Lời Ngài uốn nắn, và đời sống chúng ta làm chứng cho Ngài.
“Vả, Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi.” (Hê-bơ-rơ 13:8)