Những câu Kinh Thánh nào nói về tài năng?

Trong thế giới ngày nay, khái niệm “tài năng” thường được hiểu là khả năng thiên bẩm, năng khiếu đặc biệt giúp một người nổi trội trong một lĩnh vực nào đó. Tuy nhiên, quan điểm của Kinh Thánh về tài năng mang chiều sâu, ý nghĩa và trách nhiệm thuộc linh vượt xa khỏi sự hiểu biết thông thường. Tài năng, xét theo ánh sáng Lời Chúa, không đơn thuần là thứ để tự hào, kinh doanh hay tư lợi, mà trước hết là một món quà (charisma) đến từ Đức Chúa Trời, được giao phó với một mục đích thánh. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát các phân đoạn Kinh Thánh then chốt, giải nghĩa từ ngữ gốc, và đưa ra những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Kinh Thánh khẳng định cách rõ ràng rằng mọi khả năng, năng khiếu, hay tài nguyên mà con người sở hữu đều bắt nguồn từ Đấng Tạo Hóa. Điều này phá tan quan niệm cho rằng tài năng là của riêng ta, do ta tạo ra.

Xuất Ê-díp-tô Ký 31:1-5 là một minh họa sống động: “Đức Giê-hô-va phán cùng Môi-se rằng: ... Ta đã kêu tên Bết-sa-lê-ên,... Ta đã làm cho người đầy dẫy Thần của Đức Chúa Trời, sự khôn ngoan, sự thông sáng, và sự hiểu biết để làm mọi thứ nghề thợ... đặng bày ra các ngành nghề.” Tại đây, chúng ta thấy tài năng nghệ thuật, thủ công (craftsmanship) cho công việc xây dựng đền tạm được ban trực tiếp bởi Thánh Linh của Đức Chúa Trời. Từ ngữ Hê-bơ-rơ cho “sự khôn ngoan” (chokmah) và “sự thông sáng” (tebunah) ở đây không chỉ là kiến thức, mà là sự ứng dụng thực tế, kỹ năng xuất sắc trong công việc.

Gia-cơ 1:17 tuyên bố tổng quát: “Mọi ơn phước tốt lành cùng sự ban cho trọn vẹn đều đến từ nơi cao và bởi Cha sáng láng mà xuống.” Từ “sự ban cho” trong tiếng Hy Lạp là dorema, nhấn mạnh đến bản chất như một món quà được trao tặng. Do đó, tài năng âm nhạc, hội họa, lãnh đạo, giảng dạy, tổ chức, hay đơn giản là sự khéo léo trong công việc hàng ngày – tất cả đều là dorema từ Cha Thiên Thượng.

Có lẽ phân đoạn Kinh Thánh trực tiếp và nổi tiếng nhất về chủ đề này là Dụ ngôn các Ta-lâng trong Ma-thi-ơ 25:14-30. Từ “ta-lâng” (talent) trong bản tiếng Anh cổ đã trở thành từ chỉ “tài năng” ngày nay, nhưng trong ngữ cảnh Kinh Thánh, nó trước hết là một đơn vị tiền tệ rất lớn.

Chúa Giê-xu kể câu chuyện về một người chủ sắp đi xa, giao tài sản cho các đầy tớ: “Người kia cho đầy tớ năm ta-lâng, người hai ta-lâng, người một ta-lâng, tùy theo tài mỗi người.” (câu 15). Chữ “tài” trong nguyên bản Hy Lạp là dunamis (năng lực, sức mạnh), chỉ ra rằng chủ đánh giá khả năng quản lý của mỗi người mà giao phó số vốn phù hợp. Điều này cho thấy Đức Chúa Trời ban tài năng không đồng đều về số lượng, nhưng đồng đều về cơ hội và trách nhiệm. Mỗi Cơ Đốc nhân đều được giao ít nhất một “ta-lâng”.

Kết quả: Hai đầy tớ đầu dùng số vốn được giao để kinh doanh, sinh lợi gấp đôi và được chủ khen: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm; ngươi đã trung tín trong việc nhỏ, ta sẽ lập ngươi coi sóc việc lớn; hãy đến hưởng sự vui mừng của chúa ngươi.” (câu 21). Trái lại, đầy tớ nhận một ta-lâng vì sợ hãi và biếng nhác đã chôn giấu nó. Anh ta bị quở là “đầy tớ gian ác biếng nhác” (câu 26) và bị đoán phạt. Bài học then chốt: Tài năng được ban để sử dụng, không phải để chôn giấu. Sự trung tín (pistis) trong việc nhỏ (quản lý tài năng) mở ra cơ hội lớn hơn và phần thưởng đời đời (“hưởng sự vui mừng”).

Trong bối cảnh Hội Thánh, tài năng tự nhiên được thánh hóa và kết hợp với các “ân tứ thuộc linh” (charismata) để phục vụ cho sự gây dựng chung. 1 Phi-e-rơ 4:10-11 trình bày nguyên tắc rõ ràng:

“Mỗi người trong anh em hãy lấy ơn mình đã được mà giúp lẫn nhau, khác nào người quản lý trung tín của sự thương xót đa dạng của Đức Chúa Trời. Nếu có người giảng luận, hãy giảng như rao lời sấm truyền của Đức Chúa Trời; nếu có người phục vụ, hãy phục vụ bằng sức lực mà Đức Chúa Trời ban cho, hầu cho trong mọi sự Đức Chúa Trời được sáng danh bởi Đức Chúa Jêsus Christ...”

Ở đây, “ơn” là từ charisma. Mọi tài năng (từ giảng dạy đến phục vụ thực tế) đều phải được thực thi với thái độ của một “người quản lý trung tín” (oikonomos), và mục tiêu tối thượng là “Đức Chúa Trời được sáng danh”.

Rô-ma 12:3-8 liệt kê một số ân tứ cụ thể: nói tiên tri, phục vụ, dạy dỗ, khuyên bảo, ban phát, cai quản, làm sự thương xót. Phao-lô nhấn mạnh: “Vì như trong một thân thể chúng ta có nhiều chi thể, và các chi thể không có cùng một chức năng, thì cũng vậy, chúng ta là nhiều người mà hiệp thành một thân thể trong Đấng Christ, và mỗi người là chi thể của nhau.” (câu 4-5). Mỗi tài năng, dù nhỏ bé, đều có vị trí và chức năng quan trọng trong nhiệm thể của Chúa Cứu Thế.

Một danh sách khác trong 1 Cô-rinh-tô 12:4-11, 28-30 nhấn mạnh nguồn gốc Thánh Linh: “Có các sự ban cho khác nhau, nhưng chỉ có một Đức Thánh Linh. Có các chức vụ khác nhau, nhưng chỉ có một Chúa. Có các việc làm khác nhau, nhưng chỉ có một Đức Chúa Trời, là Đấng làm mọi sự trong mọi người.” (câu 4-6). Sự đa dạng của tài năng và ân tứ phục vụ cho sự hiệp một và ích lợi chung của Hội Thánh (câu 7).

Xuyên suốt Kinh Thánh, mục đích của mọi tài năng không phải là để tự tôn cá nhân, mà để tôn vinh Đấng ban tài năng. 1 Cô-rinh-tô 10:31 tuyên bố nguyên tắc vàng: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự gì khác, hãy hết thảy vì sự vinh hiển của Đức Chúa Trời mà làm.”

Điều này được thể hiện rõ nét trong đời sống của Đa-vít, người đã sử dụng tài năng thi ca và âm nhạc tuyệt vời để viết nên những Thánh Thi ca ngợi Chúa (Thi Thiên). Hay trong đời sống của các thợ thủ công xây đền tạm, họ làm việc “theo như mọi điều Đức Giê-hô-va đã phán dặn” (Xuất Ê-díp-tô Ký 39:32, 42), tức là sử dụng tài năng để vâng theo ý muốn Chúa cách chính xác.

Chúa Giê-xu cũng dạy trong Lu-ca 12:48: “Vì ai đã được ban cho nhiều, thì sẽ bị đòi lại nhiều; và ai đã được giao phó nhiều, thì sẽ bị đòi lại nhiều hơn.” Chúng ta được ban cho tài năng không phải như một tài sản riêng tư, mà như một sự ủy thác (entrustment) đòi hỏi sự quản lý khôn ngoan và trung tín.

Làm thế nào để chúng ta áp dụng những lẽ thật này vào đời sống hàng ngày?

1. Nhận Biết & Tạ Ơn: Bước đầu tiên là nhận biết tài năng, khả năng, nguồn lực mình có đều đến từ Chúa. Hãy dành thì giờ suy ngẫm và cầu nguyện, có thể liệt kê ra. Thái độ căn bản phải là lòng biết ơn (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:18), không phải tự tôn hay so sánh.
2. Dâng Hiến & Thánh Hóa: Chủ động dâng lại những tài năng đó cho Chúa sử dụng (Rô-ma 12:1). Một tài năng viết lách có thể dùng để viết thư khích lệ, chia sẻ bài học Kinh Thánh. Tài năng tổ chức có thể phục vụ trong các chương trình của Hội Thánh. Tài năng nấu ăn có thể dùng để tiếp đãi và chăm sóc người khác.
3. Phát Triển & Trung Tín: Giống như các đầy tớ trong dụ ngôn phải “làm lợi” số vốn, chúng ta có trách nhiệm trau dồi, rèn luyện tài năng Chúa ban. Hãy trung tín trong những việc nhỏ, cơ hội nhỏ trước mặt. Sự trung tín mở ra cánh cửa lớn hơn.
4. Phục Vụ & Xây Dựng: Tìm kiếm cơ hội để sử dụng tài năng phục vụ trong Hội Thánh địa phương và cộng đồng. Mục tiêu là gây dựng thân thể Đấng Christ (Ê-phê-sô 4:12), không phải xây dựng đế chế cá nhân.
5. Hướng Đến Vinh Quang Chúa: Trong mọi việc, luôn tự hỏi: “Việc tôi làm đang tôn vinh Chúa hay tôn vinh chính tôi?”. Hãy khiêm nhường nhận rằng mọi thành quả đều nhờ ân điển và quyền năng Chúa.

Tài năng, dưới ánh sáng Kinh Thánh, là một món quà thiêng liêng (charisma, dorema) được Đức Chúa Trời ban cho mỗi tín hữu, với những mức độ và loại hình khác nhau. Chúng không phải để chôn giấu trong sự sợ hãi hoặc lười biếng, cũng không phải để khoe khoang kiêu ngạo, nhưng để được quản lý cách trung tín (pistis) như những người quản lý khôn ngoan của Đấng Christ. Mục đích tối thượng của mọi tài năng là phục vụ để gây dựng Hội Thánh và làm sáng danh Đức Chúa Trời.

Ước mong mỗi chúng ta, sau khi nghiên cứu những câu Kinh Thánh này, sẽ có một nhận thức mới về những “ta-lâng” Chúa đặt trong tay mình. Hãy can đảm đem ra sử dụng, đầu tư, và sinh lợi cho Vương Quốc của Ngài, trong sự trông cậy vào lời hứa: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm... hãy đến hưởng sự vui mừng của chúa ngươi.” (Ma-thi-ơ 25:21).