Thành phố Rome có ý nghĩa gì trong Kinh Thánh?

Trong hành trình tìm hiểu Lời Chúa, chúng ta thường tập trung vào những nhân vật, giáo lý, hay các dân tộc được nhắc đến trực tiếp. Tuy nhiên, có một thực thể địa-chính trị âm thầm hiện diện xuyên suốt hậu trường Tân Ước, làm nền cho sự thành lập và bành trướng của Hội Thánh đầu tiên: Đế chế La Mã và thủ đô Rome của nó. Rome không chỉ là một địa danh lịch sử; trong khuôn khổ Kinh Thánh, nó mang những ý nghĩa thần học sâu sắc, vừa là công cụ trong tay Đức Chúa Trời, vừa là biểu tượng của quyền lực thế gian đối nghịch lại Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá hình bóng đa diện của Rome qua các sách Tân Ước.

Để hiểu được ý nghĩa của Rome, trước hết phải đặt nó vào đúng bối cảnh. Vào thời Chúa Giê-xu và các sứ đồ, Rome là trung tâm của một đế chế rộng lớn (Pax Romana – Thời Bình La Mã). Sự thống nhất chính trị, hệ thống đường sá an toàn, và ngôn ngữ chung (tiếng Hy Lạp Koine) đã tạo nên một “bối cảnh chuẩn bị” kỳ diệu cho việc truyền bá Phúc Âm.

Kinh Thánh ghi nhận sự hiện diện của chính quyền La Mã trong cuộc đời Chúa Giê-xu: từ sắc lệnh kiểm tra dân số của Sê-sa Au-gút-tơ khiến Giô-sép và Ma-ri phải về Bết-lê-hem (Lu-ca 2:1), đến việc Phi-lát (quan tổng đốc La Mã) xét xử và tuyên án Chúa. Danh hiệu “Sê-sa” (Caesar) xuất hiện nhiều lần, như trong câu hỏi gài bẫy về thuế: “Chúng tôi có nên nộp thuế cho Sê-sa hay không?” (Mác 12:14). Câu trả lời của Chúa Giê-xu: “Hãy trả cho Sê-sa vật gì của Sê-sa, và trả cho Đức Chúa Trời vật gì của Đức Chúa Trời” (Mác 12:17) đã thiết lập một nguyên tắc nền tảng về thẩm quyền tương đối và tuyệt đối. Ở đây, Rome đại diện cho trật tự dân sự thế tục mà người tin Chúa vẫn phải tôn trọng trong phạm vi của nó.

Sách Công vụ các Sứ đồ cho thấy Rome từ từ trở thành tâm điểm trong sứ mạng của Phao-lô. Ngay từ đầu chức vụ, Chúa đã phán với người: “Hãy cứ vững lòng… vì con đã làm chứng về ta tại thành Giê-ru-sa-lem thể nào, thì cũng phải làm chứng tại thành Rome thể ấy” (Công vụ 23:11). Đây không chỉ là một lời hứa mà còn là một sự xác nhận tầm quan trọng chiến lược của thủ đô đế quốc. Phao-lô, với tư cách là “sứ đồ của dân ngoại” (Rô-ma 11:13), hiểu rằng việc đem Phúc Âm đến trung tâm quyền lực của thế giới dân ngoại là bước đi then chốt.

Thư tín gửi cho Hội Thánh tại Rô-ma, được viết trước khi ông đến đó, là một bức thư thần học đồ sộ nhất, trình bày Phúc Âm cách có hệ thống. Lời mở đầu bày tỏ khát vọng của ông: “Ấy vậy, hễ thuận tiện bao nhiêu, tôi cũng quyết ý đến thăm anh em… Tôi rất ước ao rao truyền Tin Lành cho anh em nữa, là kẻ ở thành Rome” (Rô-ma 1:10-11,15). Rome, với ông, là một cánh đồng truyền giáo trọng yếu.

Tuy nhiên, hành trình đến Rome của Phao-lô không diễn ra như dự tính. Ông đến đó với tư cách một tù nhân, sau khi kháng cáo lên Sê-sa (Công vụ 25:11). Điều này ứng nghiệm lời Chúa phán, nhưng cũng mở ra một phương thức chứng đạo đặc biệt: “Ấy là vì cớ hy vọng của Y-sơ-ra-ên mà tôi phải mang xiềng nầy” (Công vụ 28:20). Dù bị quản thúc tại tư gia, ông vẫn “giảng về nước Đức Chúa Trời và dạy về Đức Chúa Giê-xu Christ một cách tự do trọn vẹn, chẳng ai ngăn cấm” (Công vụ 28:31). Rome, vì thế, trở thành nơi Phúc Âm được rao giảng ngay trong lòng đế chế, không bị khuất phục bởi xiềng xích.

Đây là lớp nghĩa sâu và phức tạp nhất. Sách Khải Huyền, được viết dưới thời bách hại của hoàng đế Domitian (khoảng 90-95 SCN), sử dụng ngôn ngữ biểu tượng mạnh mẽ. Thành “Babylon Lớn” được mô tả trong Khải Huyền 17-18 chính là hình bóng tiên tri về một hệ thống thế gian chống nghịch Đức Chúa Trời, mà trong bối cảnh lịch sử trước mắt, chính là đế quốc La Mã bách hại Hội Thánh.

Hãy xem xét các chi tiết:

- “Ngồi trên bảy núi” (Khải Huyền 17:9): Thành Rome cổ nổi tiếng được xây trên bảy ngọn đồi.

- “Có các vua trên đất phạm tội dâm loạn với nó” (Khải Huyền 17:2): Ám chỉ các liên minh chính trị và sự thờ lạy hoàng đế (xem hoàng đế như thần), buộc các dân tộc chư hầu phải quy phục.

- “Máu của các thánh đồ và máu của các kẻ chịu làm chứng cho Đức Chê-xu” (Khải Huyền 17:6): Ám chỉ các cuộc bách hại tàn khốc dưới thời Nero, Domitian.

- Sự giàu có, xa hoa và buôn bán toàn cầu (Khải Huyền 18): Mô tả chính xác nền kinh tế trung tâm của đế quốc La Mã.

Từ Hy Lạp được dùng cho “dâm phụ” (pornē, πόρνη) không chỉ nói về tội tình dục, mà trong ngữ cảnh Cựu Ước (như Ê-sai 1:21, Ê-xê-chi-ên 16), thường ám chỉ sự thờ hình tượng và không trung thành với giao ước. “Babylon Lớn” là hiện thân của một hệ thống tôn giáo-chính trị đối địch, mời gọi sự thờ phượng dành riêng cho Đức Chúa Trời và Chiên Con. Tiếng kêu gọi từ thiên đàng vang lên: “Hỡi dân ta, hãy ra khỏi nó, hầu cho các ngươi khỏi dự vào tội lỗi nó, và khỏi chịu các tai họa nó” (Khải Huyền 18:4).

Hình ảnh Rome trong Kinh Thánh dạy chúng ta nhiều bài học quý báu cho đức tin trong thế giới hiện đại:

1. Sống Với Tư Cách Công Dân Hai Vương Quốc: Giống như các tín hữu đầu tiên, chúng ta sống dưới thẩm quyền của các chính phủ trần thế (Rô-ma 13:1-7, 1 Phi-e-rơ 2:13-17). Nguyên tắc “vật gì của Sê-sa…” vẫn còn giá trị. Chúng ta có bổn phận công dân, nhưng lòng trung thành tối thượng thuộc về Đấng Christ và Nước Ngài. Chúng ta tham gia vào xã hội, nhưng không để nó định hình niềm tin hay đạo đức của mình.

2. Tận Dụng Mọi Cơ Hội Để Làm Chứng: Phao-lô đã biến nhà tù thành nơi giảng đạo, biến các lính canh La Mã thành thính giả, và viết các thư tín từ trong xiềng xích. Dù hoàn cảnh nào—thuận lợi hay khó khăn, tự do hay bị hạn chế—chúng ta đều được kêu gọi tìm mọi cách để “rao truyền Tin Lành” (Rô-ma 1:15). Thậm chí, những “xiềng xích” của cuộc sống (bệnh tật, khó khăn, hạn chế) có thể trở thành nền tảng cho một chứng đạo mạnh mẽ về ân điển.

3. Nhận Diện & Từ Khước “Tinh Thần Babylon”: “Babylon Lớn” ngày nay không phải là một thành phố cụ thể, mà là tinh thần của thế gian—hệ thống giá trị đề cao quyền lực, sự giàu có, khoái lạc, và thờ phượng bản ngã, chống lại Đức Chúa Trời. Lời kêu gọi “Hãy ra khỏi nó” (Khải Huyền 18:4) là lời kêu gọi phân rẽ thuộc linh: không tham dự vào tội lỗi của hệ thống đó, không để lòng mình bị cuốn theo sự phù hoa và hư ảo của nó. Điều này đòi hỏi sự tỉnh thức và quyết tâm sống thánh khiết mỗi ngày.

4. Giữ Vững Niềm Hy Vọng Cuối Cùng: Sách Khải Huyền kết thúc không với sự thịnh vượng của Rome/Babylon, mà với sự hiện đến của “thành thánh, là Giê-ru-sa-lem mới” (Khải Huyền 21:2). Mọi vương quốc, đế chế thế gian, dù hùng mạnh đến đâu, rồi cũng sẽ qua đi và bị phán xét. Niềm hy vọng của chúng ta đặt trọn nơi Nước Đức Chúa Trời vĩnh cửu. Điều này cho chúng ta sự bình an và can đảm, dù sống giữa một thế giới đầy biến động.

Thành phố Rome trong Kinh Thánh hiện lên như một hình ảnh đa chiều: một cường quốc thế tục được Đức Chúa Trời cho phép, một mục tiêu truyền giáo chiến lược, và cuối cùng, một biểu tượng tiên tri cho mọi thế lực thế gian kiêu ngạo chống lại Đức Chúa Trời và dân Ngài. Nó nhắc nhở chúng ta rằng lịch sử thế giới nằm trong bàn tay tể trị của Đức Chúa Trời. Ngài có thể dùng ngay cả những thể chế thế tục để làm xong ý định tốt lành của Ngài (như tạo điều kiện truyền bá Phúc Âm), nhưng cuối cùng, mọi vương quốc của loài người đều sẽ nhường chỗ cho Vương Quốc vĩnh cửu của Đấng Christ.

Là những người tin Chúa sống trong “thời đại La Mã” của chính mình—giữa các trung tâm quyền lực, văn hóa và kinh tế hiện đại—chúng ta được kêu gọi sống khôn ngoan: trung thành với Đấng Christ, tận dụng mọi cơ hội làm chứng, từ chối tinh thần thế tục, và luôn hướng lòng về thành Giê-ru-sa-lem trên trời, nơi duy nhất xứng đáng với sự trông cậy trọn vẹn của chúng ta.