Các Nhân Vật Kinh Thánh Sống Vào Thời Gian Nào?
Trong hành trình đọc và nghiên cứu Kinh Thánh, một câu hỏi thường trực của nhiều tín hữu là: “Các nhân vật này sống vào thời gian nào trong dòng lịch sử?”. Việc hiểu biết khung thời gian không chỉ giúp chúng ta xâu chuỗi các sự kiện cách mạch lạc mà còn mở ra tầm nhìn sâu sắc về sự quan phòng và kế hoạch vĩ đại của Đức Chúa Trời qua từng giai đoạn. Bài viết này sẽ khảo sát các niên đại chính yếu trong Kinh Thánh, xác định vị trí của các nhân vật trọng yếu, và quan trọng hơn, rút ra những bài học thuộc linh về sự chủ tể của Đức Chúa Trời trên thời gian và lịch sử.
I. Nguyên Tắc Cơ Bản: Lịch Sử Là Câu Chuyện Của Sự Cứu Rỗi
Trước khi đi vào chi tiết niên đại, chúng ta cần nắm vững nguyên tắc nền tảng: Kinh Thánh không đơn thuần là sách lịch sử, mà là Lời mặc khải của Đức Chúa Trời về lịch sử cứu rỗi (Heilsgeschichte). Mỗi thời đại, mỗi nhân vật đều được Đức Chúa Trời đặt để trong một giai đoạn cụ thể để bày tỏ một khía cạnh trong kế hoạch cứu chuộc nhân loại qua Đấng Christ. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: “Nhưng khi kỳ hạn đã được trọn, Đức Chúa Trời bèn sai Con Ngài bởi một người nữ sanh ra, sanh ra dưới luật pháp” (Ga-la-ti 4:4). Chữ “kỳ hạn” (Greek: πλήρωμα τοῦ χρόνου - plērōma tou chronou) hàm ý sự đầy trọn, sự chín muồi của thời gian theo sự sắp đặt chủ tể của Đức Chúa Trời.
II. Biểu Đồ Niên Đại Các Thời Kỳ Chính Trong Kinh Thánh
Để dễ hình dung, chúng ta có thể chia dòng lịch sử Kinh Thánh thành các thời kỳ lớn, dựa trên các giao ước và sự kiện then chốt.
1. Từ Sáng Thế Đến Áp-ra-ham (Khoảng 4000-2000 TCN)
Đây là thời kỳ của những khởi nguyên. Chúng ta gặp các nhân vật như:
- A-đam và Ê-va: Tổ phụ loài người, được tạo dựng trong sự toàn hảo. Sự sa ngã của họ (Sáng Thế Ký 3) đã đưa tội lỗi và sự chết vào thế gian, và cũng khơi mào cho lời hứa đầu tiên về Đấng Cứu Thế (SaSt 3:15).
- Nô-ê: Sống vào thời kỳ trước và trong cơn Đại Hồng Thủy (khoảng 2500-2000 TCN?). Ông là “người rao giảng sự công bình” (2 Phi-e-rơ 2:5) và là đại diện của giao ước ân điển đầu tiên sau lụt (SaSt 9:8-17).
- Áp-ra-ham (khoảng 2166-1991 TCN): Đây là một mốc cực kỳ quan trọng. Áp-ra-ham được gọi ra khỏi U-rơ, khởi đầu cho giao ước đặc biệt của Đức Chúa Trời. Lời hứa về dòng dõi, đất đai và phước hạnh cho muôn dân (SaSt 12:1-3) tập trung vào ông. Niên đại của ông thường được xác định vào khoảng đầu thiên niên kỷ 2 TCN.
2. Thời Kỳ Các Tổ Phụ: Y-sác, Gia-cốp, Giô-sép (Khoảng 2000-1800 TCN)
Các nhân vật này kế thừa và sống trong lời hứa giao ước với Áp-ra-ham. Đặc biệt, Giô-sép bị bán sang Ai Cập (khoảng 1900 TCN) và trở nên phương tiện để bảo tồn dòng dõi tuyển dân, dẫn đến sự kiện dân Y-sơ-ra-ên định cư tại xứ Gô-sen.
3. Thời Kỳ Nô Lệ Ai Cập Và Xuất Hành (Khoảng 1800-1446 TCN)
Sau cái chết của Giô-sép, dân Y-sơ-ra-ên bị bắt làm nô lệ. Môi-se, nhân vật trung tâm của thời kỳ này, sinh vào khoảng 1526 TCN. Ông dẫn dắt cuộc Xuất Hành vĩ đại ra khỏi Ai Cập, thường được nhiều học giả xác định vào khoảng năm 1446 TCN (dựa trên 1 Các Vua 6:1). Môi-se nhận luật pháp tại núi Si-na-i và thiết lập giao ước với tư cách là một dân tộc. Ông là biểu tượng của Luật Pháp và sự giải cứu.
4. Thời Kỳ Chinh Phục Và Các Quan Xét (Khoảng 1400-1050 TCN)
Sau khi Môi-se qua đời, Giô-suê dẫn dắt dân sự vào Đất Hứa. Thời kỳ các Quan Xét là một chu kỳ lặp lại: phạm tội - bị áp bức - kêu cầu - được giải cứu. Các nhân vật như Đê-bô-ra, Ghi-đê-ôn, Sam-sôn sống trong giai đoạn này. Đây là thời kỳ thể hiện rõ tình trạng “mỗi người làm theo ý mình lấy làm phải” (Các Quan Xét 21:25).
5. Thời Kỳ Quân Chủ Thống Nhất (Khoảng 1050-930 TCN)
Dân Y-sơ-ra-ên đòi lập vua. Sa-un trở thành vua đầu tiên (khoảng 1050 TCN). Tiếp theo là thời đại hoàng kim dưới sự cai trị của Vua Đa-vít (1010-970 TCN) và Vua Sa-lô-môn (970-930 TCN). Đây là đỉnh cao về chính trị và tôn giáo của Y-sơ-ra-ên. Đặc biệt, giao ước với Đa-vít (2 Sa-mu-ên 7) là một bước ngoặt, xác lập lời hứa về một Vua thuộc dòng dõi người sẽ cai trị đời đời – ám chỉ về Đấng Mê-si.
6. Thời Kỳ Hai Vương Quốc Và Lưu Đày (930-538 TCN)
Sau khi Sa-lô-môn qua đời, vương quốc chia đôi: Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) và Giu-đa (phía Nam). Đây là thời kỳ của các tiên tri vĩ đại, những người được Đức Chúa Trời sai đến để kêu gọi dân sự ăn năn.
- Ê-li, Ê-li-sê thi hành chức vụ tại Y-sơ-ra-ên (khoảng thế kỷ 9 TCN).
- Ê-sai, Mi-chê nói tiên tri cho Giu-đa trong thế kỷ 8 TCN, trước khi Y-sơ-ra-ên bị A-si-ri bắt (722 TCN).
- Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên, Đa-ni-ên
Các tiên tri này sống trong và sau thời kỳ Giu-đa bị Ba-by-lôn bắt làm phu tù (606-586 TCN). Sự kiện thành Giê-ru-sa-lem bị sụp đổ và đền thờ bị phá hủy năm 586 TCN là một cú sốc lớn. Tiên tri Đa-ni-ên đã sống trong triều đình Ba-by-lôn và nhận được những khải tượng về lịch sử thế giới và sự đến của Vương Quốc Đức Chúa Trời.
7. Thời Kỳ Hồi Hương Và Giữa Hai Giao Ước (538 TCN – 4 SCN)
Sau chiếu chỉ của Si-ru năm 538 TCN, một số người Giu-đa hồi hương dưới sự lãnh đạo của Xô-rô-ba-bên, E-xơ-ra, và Nê-hê-mi. Họ xây lại đền thờ và tường thành. Khoảng thời gian 400 năm im lặng giữa Cựu Ước và Tân Ước (thường gọi là thời kỳ Liên Ước) chứng kiến sự hình thành của các nhóm tôn giáo như người Pha-ri-si, Sa-đu-sê, và sự mong đợi Đấng Mê-si lên đến đỉnh điểm.
8. Thời Kỳ Tân Ước: Sự Đến Của Đấng Christ Và Hội Thánh Ban Đầu (Năm 4 TCN – 100 SCN)
Đây là thời kỳ của sự đầy trọn! Chúa Giê-xu Christ giáng sinh tại Bết-lê-hem, ước tính vào khoảng năm 4-6 TCN (do có sự điều chỉnh trong lịch sử). Chức vụ công khai của Ngài kéo dài khoảng 3-3.5 năm (khoảng 27-30/33 SCN). Sự chết, sống lại và thăng thiên của Ngài là trung tâm của mọi thời đại.
Các sứ đồ như Phi-e-rơ, Giăng, và đặc biệt là Phao-lô (trước kia là Sau-lơ), đã thi hành chức vụ vào giữa thế kỷ thứ nhất SCN (những năm 30-60 SCN). Họ thành lập Hội Thánh, viết các thư tín, và truyền bá Phúc Âm khắp Đế quốc La Mã.
III. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Hiểu biết về niên đại Kinh Thánh không phải là mục đích cuối cùng, nhưng phải dẫn chúng ta đến sự vâng phục và tin cậy.
1. Tin Cậy Vào Sự Chủ Tể Của Đức Chúa Trời Trong Thời Đại Của Bạn
Mỗi nhân vật Kinh Thánh đều sống trong một bối cảnh đặc biệt với những thử thách riêng. Áp-ra-ham sống trong thời đa thần, Đa-ni-ên sống giữa chế độ ngoại giáo, và các sứ đồ sống dưới ách cai trị của La Mã. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời vẫn hành động. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: “Ngài đã làm cho hết thảy các dân thiên hạ bởi chỉ một người mà ra, đặng ở trên khắp mặt đất, và đã định trước thì giờ đời người ta cùng giới hạn chỗ ở của họ” (Công vụ 17:26). Bạn đang sống trong “thì giờ” và “chỗ ở” mà Đức Chúa Trời đã định cho bạn. Hãy trung tín trong hiện tại của mình.
2. Nhận Biết Vai Trò Của Bạn Trong Dòng Chảy Lịch Sử Cứu Rỗi
Chúng ta không phải là những khán giả đứng ngoài lịch sử. Bạn là một phần của câu chuyện lớn hơn – câu chuyện về Hội Thánh của Đức Chúa Trời. Bạn sống trong thời đại sau sự phục sinh của Đấng Christ, sau sự giáng lâm của Đức Thánh Linh, và đang trông đợi sự tái lâm của Ngài. Hãy sống với nhận thức rằng mỗi hành động trung tín, mỗi lời chứng cho Phúc Âm, đều góp phần vào công việc của Vương Quốc Đức Chúa Trời.
3. Sống Với Sự Mong Đợi Về Sự Đầy Trọn Cuối Cùng
Lịch sử Kinh Thánh có một điểm đến rõ ràng: sự tái lâm của Vua Giê-xu Christ và sự thiết lập trọn vẹn Vương Quốc Ngài. Hiểu biết về các thời kỳ trong quá khứ củng cố đức tin của chúng ta về tương lai. “Đấng làm chứng cho những điều ấy phán rằng: Phải, ta đến mau chóng. A-men, lạy Đức Chúa Jêsus, xin hãy đến!” (Khải Huyền 22:20).
Kết Luận
Từ A-đam đến Áp-ra-ham, từ Môi-se đến Đa-vít, từ các tiên tri đến Chúa Giê-xu và các sứ đồ, mỗi nhân vật đều được đặt vào một thời điểm “được định trước” bởi sự khôn ngoan vô hạn của Đức Chúa Trời. Họ không phải là những huyền thoại mơ hồ, mà là những con người thật, sống trong những thời đại thật, để qua họ, Đức Chúa Trời bày tỏ chính Ngài và kế hoạch cứu chuộc bất di bất dịch của Ngài. Khi chúng ta nghiên cứu “họ sống vào thời gian nào”, cuối cùng, chúng ta phải quay về với câu hỏi quan trọng hơn: “Tôi đang sống trong thời đại này để làm gì cho Vua của muôn vua?” Hãy sống với lòng biết ơn vì được đặt trong “thời kỳ sau rốt” này (Hê-bơ-rơ 1:2), với đầy đủ Lời mặc khải và sự hiện diện của Đức Thánh Linh, để trung tín làm chứng nhân cho Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng là trung tâm của mọi thời đại.