Eugene Peterson
Trong thế giới Cơ Đốc giáo đương đại, một số tên tuổi trở nên nổi bật không phải vì những chiến dịch rầm rộ hay những buổi truyền giảng đại chúng, mà vì sự thâm trầm, tĩnh lặng và chiều sâu tâm linh họ mang lại cho Hội Thánh. Eugene H. Peterson (1932-2018) chính là một cây bút, một mục sư, một nhà thần học như thế. Ông được biết đến rộng rãi nhất qua bản diễn ý Kinh Thánh The Message, nhưng di sản của ông còn sâu xa hơn thế nhiều: một tiếng nói kêu gọi về một đời sống môn đệ chân chính, một nền linh đạo chú tâm, và một sự tái khám phá về phẩm chất thánh khiết trong những công việc bình thường nhất của cuộc sống.
Cuộc Đời và Chức Vụ: Nền Tảng Của Một Nhà Giải Kinh
Eugene Peterson sinh ra tại Washington, Hoa Kỳ, và lớn lên trong một gia đình có nền tảng Cơ Đốc. Cha ông là một người bán thịt và cũng là một mục sư dòng Ngũ Tuần. Chính từ bối cảnh này, Peterson đã sớm cảm nhận được sức mạnh của ngôn ngữ bình dân lẫn chiều sâu của kinh nghiệm thuộc linh. Sau khi được đào tạo thần học và được phong chức mục sư trong giáo phái Trưởng Lão (Presbyterian), ông đã dành 29 năm để chăn bầy cho một Hội Thánh tại Bel Air, Maryland. Chính trong kinh nghiệm mục vụ “thường nhật” này – những buổi trò chuyện, những lễ tang, những thăng trầm của các tín hữu – mà quan điểm thần học và phương pháp giải kinh độc đáo của ông được định hình. Ông không viết từ một tháp ngà học thuật, mà từ “chiến hào” của chức vụ chăn bầy. Điều này khiến các tác phẩm của ông, dù sâu sắc, luôn thấm đẫm tính thực tế và sự đồng cảm.
“The Message”: Làm Sống Động Ngôn Ngữ Của Kinh Thánh
Công trình khiến tên tuổi Eugene Peterson vang xa nhất chính là bản diễn ý Kinh Thánh The Message. Điều quan trọng cần hiểu rõ: The Message không phải là một bản dịch Kinh Thánh theo ngôn ngữ gốc (từ tiếng Hê-bơ-rơ và Hy Lạp) một cách học thuật, như bản Truyền Thống 1925 hay NIV. Đúng hơn, nó là một bản diễn ý (paraphrase) nhằm chuyển tải âm điệu, cảm xúc và sự trực diện của ngôn ngữ Kinh Thánh nguyên thủy vào tiếng Anh đương đại một cách sống động.
Peterson bắt đầu dự án này từ nhu cầu mục vụ của chính mình. Khi giảng dạy sách Ga-la-ti, ông nhận thấy nhiều tín hữu đã quá quen thuộc với ngôn ngữ “nhà thờ” đến nỗi họ không còn cảm nhận được sức mạnh đầy khiêu khích và biến đổi của Phao-lô nữa. Ông muốn họ nghe Lời Chúa như một bức thư mới vừa được gửi đến. Chẳng hạn, so sánh Rô-ma 12:1-2:
Kinh Thánh Truyền Thống 1925: “Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em.”
The Message (bản dịch ý): “Vì vậy, thưa anh chị em của tôi, đây là những gì Chúa muốn bạn làm. Hãy dâng toàn bộ con người bạn cho Ngài – một của lễ sống – và đặt nó lên bàn thờ, dâng cho Đức Chúa Trời một cuộc đời được thánh hóa. Đó là cách thờ phượng thực sự.”
Mục đích của Peterson không phải là thay thế các bản dịch chuẩn mực, mà là bổ sung cho chúng, giúp người đọc vượt qua “lớp vỏ ngôn ngữ” để gặp gỡ chính Đức Chúa Trời đang phán. Ông muốn khôi phục cảm giác Kinh Thánh là một câu chuyện lớn mà chúng ta được mời gọi bước vào, chứ không chỉ là một cuốn sách luận lý hay một bộ quy tắc. Cách tiếp cận này phản ánh sự hiểu biết của ông về bản chất của Lời Chúa: “Lời Đức Chúa Trời là lời sống và linh nghiệm” (Hê-bơ-rơ 4:12).
Các Chủ Đề Thần Học Trọng Tâm Trong Tư Tưởng Của Peterson
Các tác phẩm khác của Eugene Peterson, như bộ sách về linh đạo mục vụ và nhiều sách về đời sống môn đệ, tiết lộ những chủ đề thần học xuyên suốt và sâu sắc:
1. Sự Thánh Khiết Trong Đời Thường (A Long Obedience in the Same Direction)
Đây có lẽ là thông điệp nổi tiếng nhất của Peterson. Dựa trên 15 bài ca thiên lên (Thi thiên 120-134), ông lập luận rằng đời sống môn đệ không phải là một loạt những đỉnh cao cảm xúc hay những kỳ tích, mà là một sự “vâng phục dài lâu theo cùng một hướng”. Trong một nền văn hóa đam mê tốc độ, kết quả tức thì và những trải nghiệm “hào nhoáng”, Peterson nhắc nhở chúng ta rằng sự trưởng thành thuộc linh diễn ra chậm rãi, kiên nhẫn, trong những lựa chọn trung tín hàng ngày. Ông viết: “Chúa không hề vội vàng... Sự trưởng thành thuộc linh không thể bị thúc ép”. Điều này phản ánh lời dạy của Chúa Giê-xu về việc “vác thập tự giá mình hằng ngày” (Lu-ca 9:23) và lời khuyên của Phao-lô: “chớ biết mỏi mệt mà làm điều lành, vì nếu chúng ta không trễ nải, thì đến kỳ chúng ta sẽ gặt” (Ga-la-ti 6:9).
2. Chức Vụ Mục Sư Đích Thực và Sự Chống Lại “Chủ Nghĩa Thương Mại Tôn Giáo”
Trong tác phẩm The Contemplative Pastor và Working the Angles, Peterson đưa ra một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ chống lại việc biến chức vụ mục sư thành một nghề “quản lý tôn giáo” hoặc “giám đốc điều hành”. Ông kêu gọi các mục sư trở về với những “góc độ” căn bản: cầu nguyện, đọc Kinh Thánh, và tư vấn thuộc linh. Ông nhấn mạnh từ Hy Lạp poimēn (ποιμήν) có nghĩa là “người chăn”, một hình ảnh về sự chăm sóc, hiện diện và kiên nhẫn, hơn là một nhà quản lý hay người trình diễn. Điều này bắt nguồn từ mạng lệnh của Chúa Giê-xu với Phi-e-rơ: “Hãy chăn chiên ta” (Giăng 21:16).
3. Cầu Nguyện Như Một Cuộc Đối Thoại Trong Câu Chuyện Của Đức Chúa Trời
Peterson xem cầu nguyện không phải là việc liệt kê những nhu cầu hay thao túng Đức Chúa Trời, mà là việc bước vào cuộc đối thoại đang diễn ra giữa Ba Ngôi Đức Chúa Trời và dần dần điều chỉnh ý muốn của chúng ta với ý muốn Ngài. Ông khuyến khích sử dụng các Thi Thiên như “sách giáo khoa về cầu nguyện”, vì chúng dạy chúng ta cầu nguyện bằng mọi cảm xúc của con người. Cầu nguyện, với ông, là công việc chính của con người.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Hôm Nay
Tư tưởng của Eugene Peterson không chỉ dành cho các mục sư hay học giả, mà cung cấp một khuôn mẫu quý giá cho mọi Cơ Đốc nhân:
1. Đọc Kinh Thánh Cách Tươi Mới: Nếu bạn cảm thấy việc đọc Kinh Thánh trở nên khô khan và quen thuộc, hãy thử sử dụng The Message (hoặc các bản diễn ý tương tự có trách nhiệm) như một công cụ bổ sung. Đọc to một phân đoạn từ The Message có thể giúp bạn nghe thấy sự mới mẻ và tính chất “đương đại” của sứ điệp cổ xưa. Tuy nhiên, luôn đối chiếu và căn cứ vào các bản dịch chuẩn mực để học hỏi.
2. Theo Đuổi Sự Trung Tín Hàng Ngày: Thay vì tìm kiếm những trải nghiệm tâm linh “ngoạn mục”, hãy tập trung vào “sự vâng phục dài lâu”. Điều đó có nghĩa là kiên trì trong sự cầu nguyện, đọc Kinh Thánh dù không cảm xúc, yêu thương người thân trong gia đình cách khiêm nhường, và làm việc của mình “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23). Sự thánh khiết được xây dựng trong những thói quen nhỏ bé và trung tín.
3. Tái Định Nghĩa Thành Công Thuộc Linh: Trong Hội Thánh, chúng ta thường đo lường thành công bằng quy mô, số lượng và sự náo nhiệt. Peterson mời gọi chúng ta đánh giá lại. Thành công thật có phải là sự trung tín với phần việc Chúa giao, sự hiện diện đầy yêu thương với những người Chúa đặt để bên cạnh mình, và một đời sống nội tâm sâu nhiệm với Chúa không? Hãy suy ngẫm lời Chúa Giê-xu: “Vậy, các ngươi hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-tem cho họ, và dạy họ giữ hết cả mọi điều mà ta đã truyền cho các ngươi.” (Ma-thi-ơ 28:19-20). Chúa nhấn mạnh đến “dạy họ giữ”, một quá trình dài lâu của sự môn đệ hóa, chứ không chỉ là “dạy họ nghe”.
4. Nuôi Dưỡng Đời Sống Cầu Nguyện Cá Nhân: Hãy học cách cầu nguyện bằng Thi Thiên. Hãy chọn một Thi Thiên mỗi ngày, đọc chậm rãi, và dùng nó như lời cầu nguyện của chính mình. Điều này dạy chúng ta trung thực với Đức Chúa Trời về mọi trạng thái của lòng mình – vui mừng, giận dữ, thất vọng, hy vọng.
Kết Luận: Một Di Sản Về Chiều Sâu và Sự Chú Tâm
Eugene Peterson để lại cho Hội Thánh một di sản quý giá: một lời kêu gọi kiên nhẫn quay trở lại với những điều căn bản, chân thật và bền vững. Trong một thời đại bị phân tâm và hời hợt, tiếng nói của ông như một lời nhắc nhở về con đường hẹp, con đường của thập tự giá và sự vâng phục từng bước. Ông chỉ cho chúng ta thấy rằng toàn bộ cuộc sống – từ việc rửa bát đến việc đọc Kinh Thánh – đều có thể là địa hạt của ân điển và sự thánh khiết nếu chúng ta sống trong đó với sự chú tâm và biết ơn Đức Chúa Trời.
Cuối cùng, tầm nhìn của Peterson luôn quy về Chúa Giê-xu Christ, Đấng Mục Nhân Thiên Thượng. Mọi nỗ lực vâng phục, mọi lời cầu nguyện, mọi hành động yêu thương của chúng ta đều bắt nguồn từ và hướng về Ngài. Như ông từng viết: “Tất cả linh đạo đều bắt nguồn từ một nguồn duy nhất: con người Đức Chúa Giê-xu Christ… Ngài là con đường, chân lý và sự sống.” (Giăng 14:6). Ước mong mỗi chúng ta, qua sự nghiên cứu và áp dụng những nguyên tắc này, sẽ tìm thấy một đời sống môn đệ sâu sắc hơn, trung tín hơn và tràn đầy niềm vui trong Chúa.