Người Arameans là ai?

Trong hành trình khám phá Kinh Thánh, chúng ta thường gặp những tên gọi về các dân tộc, vương quốc cổ đại mà ngày nay đã không còn. Một trong số đó là người Arameans (người A-ram). Họ không chỉ là một nhóm sắc tộc lịch sử, mà còn đóng một vai trò nền tảng và đan xen phức tạp trong câu chuyện cứu chuộc của Đức Chúa Trời, đặc biệt là trong mối liên hệ với các tổ phụ của dân Y-sơ-ra-ên. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu tìm hiểu về nguồn gốc, lịch sử, vai trò trong Kinh Thánh và những bài học thuộc linh quý báu mà chúng ta có thể rút ra từ lịch sử của dân tộc này.

Danh xưng "Aramean" (trong tiếng Hê-bơ-rơ là אֲרַמִּי - 'Arami, số nhiều là אֲרַמִּים - 'Aramim) bắt nguồn từ tên của A-ram, con trai của Sem và cháu của Nô-ê (Sáng Thế Ký 10:22-23). Trong biểu gia phả của các dân tộc sau trận lụt, A-ram được liệt kê cùng với các anh em như Ê-lam, A-sơ, và Ap-phác-sát (tổ phụ của dòng dõi Hê-be, liên quan đến Hê-bơ-rơ). Điều này định vị người Arameans như một nhánh của các dân tộc Semitic, có họ hàng gần với người Hê-bơ-rơ.

Khu vực định cư chính của họ được gọi là A-ram (אֲרָם), trải rộng trên vùng Lưỡng Hà phía bắc, tương ứng với phần lớn lãnh thổ Syria ngày nay và một phần miền bắc Iraq. Kinh Thánh thường nhắc đến các vương quốc Aramean khác nhau như A-ram Na-ha-ra-im (A-ram của hai sông, tức vùng giữa sông Tigris và Euphrates - Sáng Thế Ký 24:10), A-ram Đa-mách (vương quốc hùng mạnh với thủ đô là Đa-mách), A-ram Xô-ba, và A-ram Ma-a-ca.

Mối liên hệ giữa người Arameans và dân Y-sơ-ra-ên là vô cùng sâu sắc, bắt đầu ngay từ thuở ban đầu của các tổ phụ.

A. Các Tổ Phụ và Tổ Mẫu Là Người Aramean: Đây là một khía cạnh then chốt thường bị bỏ qua. Áp-ra-ham được kêu gọi ra khỏi "Ur của dân Canh-đê" (một vùng có ảnh hưởng Aramean), nhưng dòng dõi trực tiếp của ông lại kết nối mật thiết với A-ram. Khi đầy tớ của Áp-ra-ham đi tìm vợ cho Y-sác, ông đã đến "thành của Na-cô, tại xứ A-ram" (Sáng Thế Ký 24:10). Rê-be-ca, mẹ của Gia-cốp và Ê-sau, là người Aramean. Các anh em của bà là La-ban và Bê-tu-ên cũng được gọi là người Aramean (Sáng Thế Ký 25:20; 28:5).

Quan trọng hơn, chính Gia-cốp – tổ phụ của 12 chi phái Y-sơ-ra-ên – đã trực tiếp xưng nhận tổ tiên mình là người Aramean. Trong lời chứng cuối cùng trước Pha-ra-ôn, ông nói: "Cha tôi là người Aramean phiêu lưu, đi xuống xứ Ê-díp-tô với một số người ít oi, rồi ở đó thành một dân lớn, mạnh và đông" (Phục Truyền Luật Lệ Ký 26:5). Sự thừa nhận này nhấn mạnh rằng gốc rễ của dân tộc được chọn bắt nguồn từ một dân tộc "ngoại bang" – một lời nhắc nhở mạnh mẽ về ân điển chủ động của Đức Chúa Trời.

B. Mối Quan Hệ Phức Tạp: Gia Đình, Hôn Nhân và Xung Đột: Câu chuyện của Gia-cốp làm nổi bật mối quan hệ phức tạp này. Ông chạy trốn đến nhà cậu mình là La-ban, "người Aramean" (Sáng Thế Ký 31:20), ở xứ A-ram. Tại đây, ông kết hôn với hai người con gái Aramean của La-ban là Lê-a và Ra-chên (Sáng Thế Ký 29). Mười hai con trai của ông, tổ phụ của các chi phái, đều có ít nhất một nửa dòng máu Aramean từ mẹ của họ. Tuy nhiên, mối quan hệ với La-ban lại đầy mưu mô, gian dối và nghi ngờ (Sáng Thế Ký 31), phác họa một bức tranh về sự căng thẳng giữa các nhóm Semitic anh em.

C. Các Vương Quốc Aramean: Kẻ Thù và Đối Tác Của Y-sơ-ra-ên: Trong thời kỳ quân chủ, các vương quốc Aramean, đặc biệt là A-ram Đa-mách, trở thành một thế lực chính trị và quân sự đáng gờm, thường xuyên xung đột với Y-sơ-ra-ên và Giu-đa. Đây không chỉ là chiến tranh chính trị thông thường, mà trong cái nhìn của các tiên tri, còn là công cụ kỷ luật của Đức Giê-hô-va (ví dụ: 1 Các Vua 11:23-25; 19:15; 2 Các Vua 6:8-23).
Tuy nhiên, cũng có những giai đoạn liên minh, như liên minh chống lại Át-sy-ri. Câu chuyện của Na-a-man, quan tổng binh của vua A-ram, được tiên tri Ê-li-sê chữa lành bệnh phung (2 Các Vua chương 5), là một minh chứng tuyệt vời về quyền năng và ân điển của Đức Chúa Trời vượt ra ngoài biên giới dân tộc, hướng đến một người ngoại bang tin kính. Lời tuyên xưng của Na-a-man "Nay tôi biết rằng chẳng có Đức Chúa Trời nào khác trên khắp thế gian, ngoài Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên" (2 Các Vua 5:15) là một đỉnh cao trong câu chuyện truyền giáo Cựu Ước.

Di sản quan trọng nhất của người Arameans chính là ngôn ngữ. Tiếng A-ram (Aramaic) từng là lingua franca (ngôn ngữ giao tiếp chung) của Đế chế Ba-by-lôn và Ba Tư. Nhiều phần trong Kinh Thánh Cựu Ước được viết bằng tiếng A-ram (như E-xơ-ra 4:8 - 6:18; 7:12-26; Đa-ni-ên 2:4b - 7:28; Giê-rê-mi 10:11). Điều này cho thấy ảnh hưởng to lớn của họ.
Đến thời Tân Ước, tiếng A-ram vẫn là ngôn ngữ mẹ đẻ của người Do Thái tại Palestine, bao gồm cả Chúa Giê-xu và các Sứ đồ. Chúng ta vẫn còn tìm thấy những từ A-ram trong Tân Ước như "Abba" (Cha - Mác 14:36), "Talitha cumi" (Con gái nhỏ, ta truyền cho con hãy chổi dậy - Mác 5:41), "Ephphatha" (Hãy mở ra - Mác 7:34), và lời than trên thập tự giá: "Ê-lô-i, Ê-lô-i, la-ma sa-bách-ta-ni?" (Đức Chúa Trời tôi ôi! Đức Chúa Trời tôi ôi! sao Ngài lìa bỏ tôi? - Mác 15:34). Sự kiện này cho thấy Chúa Giê-xu đã sử dụng ngôn ngữ phổ thông của dân chúng, ngôn ngữ của tổ phụ Ngài là Gia-cốp.

Lịch sử của người Arameans không chỉ là kiến thức khảo cổ, mà ẩn chứa những bài học sâu sắc cho đức tin chúng ta ngày nay.

1. Chúa Toàn Quyền Chọn Lựa và Sử Dụng Mọi Dân Tộc: Đức Chúa Trời đã chọn Áp-ra-ham từ giữa các dân, nhưng Ngài không hề bị giới hạn bởi huyết thống hay biên giới dân tộc. Việc các tổ mẫu và chính các tổ phụ có gốc Aramean nhắc nhở chúng ta rằng kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời mang tính toàn cầu ngay từ ban đầu. Ngài có thể dùng bất kỳ dân tộc, nền văn hóa, hay hoàn cảnh nào để hoàn thành mục đích tối cao của Ngài. Chúng ta không nên có tinh thần bài ngoại hay tự tôn dân tộc trong Hội Thánh, vì "Đức Chúa Trời chẳng vị nể ai" (Công Vụ 10:34).

2. Ân Điển Biến Đổi Gốc Rễ và Danh Phận: Gia-cốp, "người Aramean phiêu lưu", đã được Đức Chúa Trời biến đổi để trở thành "Y-sơ-ra-ên" (kẻ chiến đấu với Đức Chúa Trời). Điều này nói lên quyền năng của ân điển Chúa có thể biến đổi căn tính, định mệnh của một con người, một gia tộc. Dù gốc gác của chúng ta thế nào, trong Đấng Christ, chúng ta trở nên "dòng dõi được lựa chọn, chức tế lễ nhà vua, dân thánh, dân thuộc về Đức Chúa Trời" (1 Phi-e-rơ 2:9).

3. Đức Tin Cá Nhân Quan Trọng Hơn Di Sản Văn Hóa hay Chủng Tộc: Câu chuyện của Na-a-man, quan tướng Aramean, là một minh họa rõ ràng. Ông không phải là người Y-sơ-ra-ên, không thuộc giao ước cắt bì, nhưng lại có đức tin thật nơi Đức Giê-hô-va và được chữa lành. Ngược lại, nhiều vua và dân Y-sơ-ra-ên lại thờ lạy thần tượng. Điều này nhấn mạnh rằng đức tin cá nhân nơi Chúa Giê-xu Christ là yếu tố quyết định cho sự cứu rỗi, chứ không phải truyền thống, di sản hay danh xưng tôn giáo.

4. Sự Trung Tín Của Chúa Với Lời Hứa Vượt Qua Mọi Thế Hệ: Lời hứa của Đức Chúa Trời với Áp-ra-ham được gìn giữ xuyên suốt qua nhiều thế hệ, bất chấp những cuộc hôn nhân dị tộc (với người Aramean), những lần lưu lạc (Gia-cốp ở A-ram và Ê-díp-tô), và những cuộc xung đột chính trị. Điều này củng cố lòng tin của chúng ta rằng Đức Chúa Trời là Đấng thành tín. Những lời hứa của Ngài trong Kinh Thánh là chắc chắn và sẽ được hoàn thành theo thời điểm hoàn hảo của Ngài, ngay cả khi hoàn cảnh bên ngoài có vẻ mâu thuẫn.

Người Arameans, từ vị trí là tổ tiên theo huyết thống của dân Y-sơ-ra-ên, đến vai trò của những đế quốc đối địch, và cuối cùng là di sản ngôn ngữ trong chính Kinh Thánh, đã để lại một dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử cứu chuộc. Họ nhắc nhở chúng ta rằng lịch sử của dân Chúa luôn diễn ra trong thế giới thực, đa văn hóa và phức tạp, nhưng chính trong đó, chủ quyền, ân điển và sự thành tín của Đức Chúa Trời được bày tỏ một cách rõ ràng nhất.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi nhìn xa hơn những phân biệt chủng tộc, văn hóa, để thấy kế hoạch vĩ đại của Đức Chúa Trời nhằm qui tụ một dân từ mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc cho Danh Ngài (Khải Huyền 7:9). Gốc gác của chúng ta có thể khác biệt, nhưng trong Đấng Christ, chúng ta trở nên một thân, một đại gia đình của Đức Chúa Trời. Hãy sống với lòng biết ơn vì ân điển đã biến đổi căn tính của chúng ta, và với tinh thần sẵn sàng chia sẻ Tin Lành cứu rỗi này cho mọi dân tộc, mọi "Aramean" thời hiện đại mà chúng ta gặp gỡ.

"Ấy vậy, anh em chẳng còn phải là người ngoại bang, người ở trọ nữa, nhưng là người đồng quốc với các thánh đồ và là người nhà của Đức Chúa Trời." (Ê-phê-sô 2:19)