Sự khác biệt giữa “cầu nguyện” (proseuche) và “nài xin” (deesis) trong thực hành
Trong Kinh Thánh Tân Ước, đặc biệt là nguyên bản tiếng Hy Lạp, chúng ta gặp nhiều từ khác nhau mô tả các khía cạnh của sự cầu nguyện. Hai từ thường xuất hiện là προσευχή (proseuche) – thường được dịch là “cầu nguyện”, và δέησις (deesis) – dịch là “nài xin”, “khẩn nguyện” hoặc “lời cầu xin”. Việc hiểu rõ sắc thái của mỗi từ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về đời sống cầu nguyện mà Đức Chúa Trời muốn con cái Ngài trải nghiệm. Bài viết này sẽ khám phá ý nghĩa, cách sử dụng trong Kinh Thánh, và áp dụng thực tế của hai thuật ngữ này.
I. Khái quát về các thuật ngữ cầu nguyện trong Tân Ước
Khi nói đến “cầu nguyện”, Tân Ước sử dụng nhiều từ Hy Lạp, mỗi từ mang một sắc thái riêng. Ngoài proseuche và deesis, còn có enteuxis (sự cầu thay), aiteō (xin, yêu cầu), erōtaō (hỏi, thỉnh cầu), và latreia (sự thờ phượng). Tuy nhiên, proseuche là từ phổ biến nhất, xuất hiện hơn 85 lần, trong khi deesis xuất hiện 18 lần. Cả hai thường đi cùng nhau (ví dụ: Ê-phê-sô 6:18; Phi-líp 4:6) để chỉ toàn bộ phạm vi của sự cầu nguyện.
II. "Proseuche" – Cầu nguyện chung
1. Nguồn gốc và ý nghĩa
Từ proseuche được cấu tạo bởi hai phần: pros (hướng về) và euchomai (ước muốn, nguyện cầu). Như vậy, proseuche mang nghĩa cầu nguyện là sự hướng về Đức Chúa Trời với tấm lòng ước muốn, dâng lên Ngài những lời thưa chuyện. Đây là từ chung nhất, bao hàm mọi hình thức cầu nguyện: thờ phượng, cảm tạ, xưng tội, cầu xin, cầu thay, tĩnh nguyện, v.v.
2. Các ví dụ trong Kinh Thánh
- Ma-thi-ơ 21:22: “Các ngươi sẽ được mọi đều mình đã xin trong khi cầu nguyện (proseuchomenoi), miễn là có đức tin.”
- Mác 11:24: “Mọi đều các ngươi xin khi cầu nguyện (proseuchesthe), hãy tin đã được, tất sẽ được như vậy.”
- Lu-ca 6:12: “Lúc đó, Đức Chúa Jêsus đi lên núi để cầu nguyện (proseuxasthai), và thức thâu đêm cầu nguyện (proseuchē) cùng Đức Chúa Trời.”
- Công vụ 1:14: “Những người nầy đều đồng lòng hiệp ý cầu nguyện (proseuchē) với các người đờn bà, với Ma-ri là mẹ Đức Chúa Jêsus, và với anh em Ngài.”
3. Đặc điểm
Proseuche thường được dùng để mô tả:
- Thời gian và nơi chốn cầu nguyện (trên núi, trong phòng riêng, tại đền thờ).
- Thái độ: kiên trì (Lu-ca 18:1), thành tâm (Hê-bơ-rơ 10:22).
- Cả cầu nguyện cá nhân lẫn cộng đồng.
Tóm lại, proseuche là hành động toàn diện của việc đến với Chúa, mở lòng ra với Ngài trong mọi hoàn cảnh.
III. "Deesis" – Nài xin, khẩn nguyện
1. Nguồn gốc và ý nghĩa
Từ deesis bắt nguồn từ động từ deomai, nghĩa là “cầu xin”, “van nài”, “khẩn khoản”. Deesis nhấn mạnh sự thiếu thốn, nhu cầu cụ thể và sự tha thiết mong được đáp ứng. Nó thường được dịch là “nài xin”, “khẩn nguyện”, “lời cầu xin”. Trong Tân Ước, deesis thường đi kèm với proseuche để chỉ riêng phần cầu xin trong tổng thể lời cầu nguyện.
2. Các ví dụ trong Kinh Thánh
- Phi-líp 4:6: “Chớ lo phiền gì hết, nhưng trong mọi sự hãy dùng lời cầu nguyện (proseuchē), nài xin (deeseōs), mà trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời.”
- Ê-phê-sô 6:18: “Hãy nhờ Đức Thánh Linh, thường thường làm đủ mọi thứ cầu nguyện (proseuchē) và nài xin (deeseōs). Hãy dùng sự bền đỗ trọn vẹn mà tỉnh thức về điều đó, và cầu nguyện cho các thánh đồ.”
- I Ti-mô-thê 2:1: “Vậy, trước hết mọi sự ta dặn rằng, phải khẩn nguyện (deēseis), cầu xin (proseuchas), kêu van (enteuxeis), tạ ơn (eucharistias), vì mọi người.”
- Lu-ca 1:13: “Nhưng thiên sứ nói cùng người rằng: Hỡi Xa-cha-ri, đừng sợ, vì lời cầu xin (deēsis) của ngươi đã được nhậm rồi; Ê-li-sa-bét vợ ngươi sẽ sanh một con trai, ngươi khá đặt tên là Giăng.”
3. Đặc điểm
Deesis có các đặc điểm nổi bật:
- Tính cụ thể: thường là những lời xin cho một nhu cầu cụ thể (sức khỏe, ơn cứu rỗi, sự giúp đỡ).
- Tính khẩn thiết: biểu lộ sự tha thiết, kiên trì (như người đàn bà góa trong Lu-ca 18:1-8 – dù ở đó dùng từ proseuche nhưng tinh thần là deesis).
- Thường hướng đến một mục đích rõ ràng.
Như vậy, deesis là phần quan trọng trong đời sống cầu nguyện, thể hiện sự lệ thuộc của chúng ta vào Chúa trong từng chi tiết đời sống.
IV. So sánh và tương quan giữa "Proseuche" và "Deesis"
Xét về phạm vi, proseuche rộng hơn, bao trùm toàn bộ sự thông công với Đức Chúa Trời, trong khi deesis là một phần của proseuche, chuyên về những lời cầu xin cụ thể. Tuy nhiên, trong thực tế, Kinh Thánh thường ghép đôi hai từ này (ví dụ: Ê-phê-sô 6:18) để nhấn mạnh rằng lời cầu nguyện phải bao gồm cả sự thờ phượng, cảm tạ lẫn những lời khẩn nguyện. Sự kết hợp này giúp chúng ta tránh hai thái cực: chỉ cầu xin mà thiếu thờ phượng, hoặc chỉ thờ phượng mà không dám trình nhu cầu lên Chúa.
Một sự khác biệt tế nhị: proseuche đôi khi mang sắc thái “cầu nguyện” như một hành động thường lệ, có thể công cộng (trong đền thờ) hoặc riêng tư; còn deesis thường là những lời khẩn nguyện cá nhân, phát xuất từ tấm lòng thiết tha. Tuy nhiên, điều này không cứng nhắc, vì trong Hội Thánh đầu tiên, các tín hữu “đồng lòng hiệp ý cầu nguyện (proseuchē)” (Công vụ 1:14) và cũng cùng nhau “nài xin (deesis) cho các thánh đồ” (Ê-phê-sô 6:18).
Trong nguyên tác Hy Lạp, khi tác giả muốn nhấn mạnh việc kiên trì cầu xin, thường dùng proseuche (ví dụ: Lu-ca 18:1), nhưng động từ đi kèm có thể thể hiện sự nài xin. Điều này cho thấy cả hai từ đều có thể diễn tả sự khẩn thiết, nhưng deesis rõ ràng hơn trong việc chỉ sự cầu xin.
V. Ý nghĩa thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân
1. Cân bằng trong đời sống cầu nguyện
Hiểu biết về sự khác biệt giữa proseuche và deesis thúc đẩy chúng ta phát triển một đời sống cầu nguyện toàn diện. Một lời cầu nguyện lành mạnh nên bao gồm:
- Thờ phượng (proskunēō): Tôn cao Chúa vì bản tính của Ngài.
- Cảm tạ (eucharistia): Dâng lời cảm tạ vì những gì Ngài đã làm.
- Xưng tội (exomologēsis): Nhận biết tội lỗi và nhận sự tha thứ.
- Nài xin (deesis): Trình dâng những nhu cầu cụ thể của bản thân và người khác.
Khi chúng ta chỉ tập trung vào deesis, chúng ta dễ trở nên ích kỷ, chỉ xin mà quên rằng Chúa đáng được ngợi khen. Ngược lại, nếu chúng ta chỉ thờ phượng mà không dám xin, chúng ta đánh mất mối quan hệ thân mật với Cha, Đấng muốn chúng ta dạn dĩ đến gần ngôi ân điển (Hê-bơ-rơ 4:16).
2. Cách áp dụng cụ thể
Dưới đây là một số gợi ý để tích hợp cả hai khía cạnh vào đời sống cầu nguyện hằng ngày:
- Bắt đầu bằng sự thờ phượng: Dành vài phút để tán dương Chúa, nhắc lại các thuộc tính của Ngài (thánh khiết, yêu thương, quyền năng). Có thể dùng Thi thiên 95, 100 để khởi đầu.
- Cảm tạ Chúa: Liệt kê những phước lành cụ thể trong ngày hoặc trong cuộc sống. “Hãy cảm tạ Chúa trong mọi sự” (I Tê-sa-lô-ni-ca 5:18).
- Xưng tội: Xét lòng mình, xưng nhận mọi tội lỗi, nhận sự thanh tẩy bởi huyết Chúa Giê-xu (I Giăng 1:9).
- Trình bày lời nài xin (deesis): Đem mọi lo lắng, nhu cầu của mình và của người khác lên cho Chúa. Hãy cụ thể và tin cậy rằng Ngài nghe. Ghi lại những lời cầu xin và kết quả để thấy sự thành tín của Chúa.
- Kết thúc bằng sự ngợi khen: Dâng lời tôn vinh Chúa vì Ngài là Đấng đáng tin cậy.
Một công cụ hữu ích là sử dụng mẫu cầu nguyện A.C.T.S (Adoration – Thờ phượng, Confession – Xưng tội, Thanksgiving – Cảm tạ, Supplication – Nài xin). Mô hình này phản ánh sự kết hợp giữa proseuche (thờ phượng, cảm tạ) và deesis (nài xin).
3. Lời hứa của Chúa dành cho lời cầu nguyện và nài xin
Chúa Giê-xu dạy: “Hãy xin, sẽ được; hãy tìm, sẽ gặp; hãy gõ, cửa sẽ mở” (Ma-thi-ơ 7:7). Ngài cũng hứa: “Nếu các ngươi cứ ở trong Ta và lời Ta cứ ở trong các ngươi, hãy cầu xin (aitēsēte) bất cứ đều gì mình muốn, thì sẽ được” (Giăng 15:7). Trong Phi-líp 4:6-7, Phao-lô khẳng định rằng khi chúng ta dùng lời cầu nguyện (proseuche) và nài xin (deesis) mà trình mọi sự cho Đức Chúa Trời, thì sự bình an của Chúa sẽ giữ lòng chúng ta.
Điều quan trọng là chúng ta phải cầu xin với đức tin (Gia-cơ 1:6), theo ý muốn Chúa (I Giăng 5:14), và với tấm lòng vâng phục. Đôi khi Chúa trả lời “không” hoặc “chờ đợi”, nhưng Ngài luôn hành động vì lợi ích tối cao của con cái Ngài.
VI. Kết luận
Qua việc tìm hiểu hai từ Hy Lạp proseuche và deesis, chúng ta nhận thấy sự phong phú của khái niệm cầu nguyện trong Kinh Thánh. Proseuche là tổng thể mối thông công với Chúa, còn deesis là lời khẩn nguyện chân thành về những nhu cầu cụ thể. Cả hai đều cần thiết và bổ sung cho nhau. Khi chúng ta thực hành cầu nguyện một cách toàn diện, đời sống thuộc linh sẽ trưởng thành và chúng ta kinh nghiệm được sự hiện diện, quyền năng và sự bình an của Chúa cách sâu sắc.
Hãy dành thời gian mỗi ngày để trò chuyện với Chúa – không chỉ là xin xỏ, mà còn để tôn thờ, cảm tạ, và lắng nghe tiếng Ngài. Đó là bí quyết cho một đời sống đắc thắng và phước hạnh.