Đi-na trong Kinh Thánh
Trong bức tranh phả hệ của các tổ phụ Y-sơ-ra-ên, một số nhân vật nữ được nhắc đến với vai trò then chốt, trong khi một số khác xuất hiện thoáng qua nhưng để lại những hệ quả sâu sắc. Đi-na, con gái độc nhất của tổ phụ Gia-cốp với Lê-a, thuộc về nhóm thứ hai. Câu chuyện về bà được thuật lại duy nhất trong Sáng Thế Ký chương 34, một chương Kinh Thánh đầy kịch tính, tội lỗi, sự lừa dối và báo thù. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá nhân vật Đi-na, bối cảnh lịch sử và thuộc linh của câu chuyện, cùng những bài học đắt giá cho Hội Thánh ngày nay.
Theo Sáng-thế-ký 30:21, "Kế sau, nàng sanh một gái, đặt tên là Đi-na." Tên "Đi-na" (בִּנְיָמִין - Dinah) trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể bắt nguồn từ từ "dan" (דִּין) nghĩa là "phán xét" hoặc "bào chữa". Bà là con gái thứ bảy của Gia-cốp, sau sáu người con trai đầu của Lê-a (Ru-bên, Si-mê-ôn, Lê-vi, Giu-đa, Y-sa-ca, Sa-bu-lôn), và là người con gái duy nhất được nhắc tên trong số các con của Gia-cốp. Điều này cho thấy vị trí đặc biệt của bà. Bối cảnh trước khi xảy ra bi kịch là gia đình Gia-cốp đã trở về Ca-na-an, dừng chân tại thành Si-chem và "hạ trại trước mặt thành" (Sáng 33:18). Gia-cốp mua một miếng đất và dựng tại đó một bàn thờ, gọi là Ên-Ên-ô-hê-Y-sơ-ra-ên (Đức Chúa Trời, là Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên). Tuy nhiên, sự định cư này lại gần một dân tộc ngoại bang, dọn đường cho thảm kịch.
1. Hành Động "Ra Đi" của Đi-na và Hậu Quả (câu 1-2):
"Vả, Đi-na, con gái của Lê-a, mà nàng đã sanh cho Gia-cốp, đi ra đặng thăm các con gái của xứ đó" (Sáng 34:1). Cụm từ "đi ra" (וַתֵּצֵא - vatetse) là một động từ then chốt. Việc một thiếu nữ trong gia đình tuyển dân, đơn độc ra khỏi sự bảo vệ của trại để "thăm" (לִרְאוֹת - lir'ot, xem xét, nhìn ngắm) những người nữ ngoại bang tiềm ẩn nhiều rủi ro. Dù động cơ của Đi-na có thể đơn thuần là tò mò hay giao lưu, nhưng hành động này đặt bà vào một không gian thiếu an toàn. Si-chem, con trai của trưởng tộc Hê-vít là Ha-mô, thấy nàng, bắt nàng và nằm cùng, cưỡng hiếp nàng (câu 2). Tội ác này trong tiếng Hê-bơ-rơ được diễn tả rất mạnh: "bắt" (וַיִּקַּח - vayikkach), "nằm cùng" (וַיִּשְׁכַּב - vayishkav) và "làm nhục nàng" (וַיְעַנֶּהָ - vay'aneha). Đây là một tội tày trời, vi phạm luật pháp và đạo đức nghiêm trọng.
2. Phản Ứng của Các Nhân Vật (câu 3-12):
- Si-chem: Sau tội ác, lòng nó "quyến luyến" (וַתִּדְבַּק - vatidbak) Đi-na, thương mến nàng và nói lời êm ái. Nó nhờ cha mình cưới nàng. Điều này cho thấy một sự mâu thuẫn: phạm tội bạo lực nhưng sau đó lại muốn hợp pháp hóa mối quan hệ.
- Gia-cốp: Phản ứng đầu tiên được ghi lại: "Gia-cốp hay được chuyện đó, thì bọn con trai mình ở ngoài đồng với bầy súc vật, nên nín lặng đợi họ về" (câu 5). Gia-cốp có vẻ thụ động, chờ đợi. Sự đau đớn và nhuốc nhơ là rất lớn ("làm một việc gây cho Y-sơ-ra-ên mang xấu hổ" - câu 7), nhưng ông không hành động ngay.
- Các con trai Gia-cốp: Họ trở về, nghe tin và "giận lắm, nổi nóng thậm chí, vì việc Si-chem đã làm cho Y-sơ-ra-ên, mà nằm cùng con gái của Gia-cốp; một việc dường ấy chẳng nên làm" (câu 7). Lòng nhiệt thành bảo vệ danh dự gia đình và sự công bình bị vi phạm bùng cháy, nhưng nó sẽ dẫn đến một kết cục tàn bạo.
3. Âm Mưu và Cuộc Tàn Sát (câu 13-29):
Các con trai Gia-cốp, đặc biệt là Si-mê-ôn và Lê-vi, đã dùng sự khôn ngoan xảo quyệt. Họ đồng ý gả em gái với điều kiện tất cả người nam thành Si-chem phải chịu cắt bì. Ha-mô và Si-chem tin lời và thuyết phục dân thành. Khi mọi người đang đau đớn nhất vì phép cắt bì (ngày thứ ba), "thì hai con trai Gia-cốp là Si-mê-ôn và Lê-vi, anh em của Đi-na, cầm gươm mỗi người xông vào thành cách dạn dĩ, và giết hết thảy người nam" (câu 25). Họ cướp bóc tài sản, bắt đàn bà và trẻ con. Hành động này vượt quá giới hạn của sự trả thù chính đáng, biến thành một cuộc tàn sát tập thể man rợ, lợi dụng danh nghĩa tôn giáo (phép cắt bì) để thực hiện mưu đồ.
4. Lời Trách Móc của Gia-cốp và Di Sản Cuối Cùng (câu 30-31):
Gia-cốp cuối cùng lên tiếng trách các con: "Các ngươi xui cho ta bối rối, làm cho ta nên mùi hôi cho dân Ca-na-an... vì số người ta ít, nếu họ hiệp lại đánh ta, ắt ta và nội nhà đều bị tàn hại" (câu 30). Ông lo sợ về hậu quả chính trị và sự an nguy của cả gia tộc. Nhưng các con trai đáp lại: "Người ta há đãi em gái chúng tôi như con đĩ sao?" (câu 31). Câu trả lời này cho thấy họ coi hành động của mình là chính nghĩa. Hậu quả của việc này còn kéo dài: Trên giường bệnh, Gia-cốp chúc tiên tri về Si-mê-ôn và Lê-vi: "Khí giới bạo tàn đầy dẫy nơi nhà chúng nó... chớ cho hồn ta nhập mưu họ" (Sáng 49:5-7). Họ bị tản lạc trong Y-sơ-ra-ên, một sự đoán phạt cho tội lỗi của mình.
Câu chuyện về Đi-na không chỉ là một biên niên sử, mà là một kho tàng bài học cho đời sống đức tin:
1. Sự Nguy Hiểm của Việc "Đi Ra" Khỏi Sự Bảo Vệ Thuộc Linh:
Đi-na "đi ra" khỏi sự che chở của gia đình, của cộng đồng đức tin để đến với thế gian ("các con gái của xứ đó"). Đây là một cảnh báo mạnh mẽ cho Cơ Đốc nhân, đặc biệt là giới trẻ, về việc đắm mình vào thế giới mà thiếu sự đề phòng. I Phi-e-rơ 5:8 cảnh báo: "Hãy tiết độ và tỉnh thức: kẻ thù nghịch anh em là ma quỉ, như sư tử rống, đi rình mò chung quanh anh em, tìm đặng nuốt đi." Chúng ta được kêu gọi sống trong thế gian nhưng không thuộc về thế gian (Giăng 17:14-16), cần có sự khôn ngoan từ trên cao để giao thiệp mà không bị đồng hóa.
2. Hậu Quả Thảm Khốc của Tội Lỗi Cá Nhân Lên Cộng Đồng:
Tội cưỡng hiếp của một người (Si-chem) và sự tò mò thiếu khôn ngoan của một người (Đi-na) đã châm ngòi cho một chuỗi tội lỗi kinh hoàng: sự lừa dối, báo thù quá mức, giết người hàng loạt, cướp bóc. Nó cho thấy tội lỗi không đứng riêng lẻ; nó có sức lây lan và phá hủy cộng đồng. I Cô-rinh-tô 12:26 nói: "Nếu một chi thể chịu đau đớn, thì mọi chi thể cùng chịu; nếu một chi thể được tôn trọng, thì mọi chi thể cùng vui mừng." Hành vi của mỗi tín đồ đều ảnh hưởng đến danh tiếng và sức khỏe của cả Hội Thánh.
3. Sự Nguy Hiểm của Sự Công Bình Tự Ý và Cơn Giận Không Kiềm Chế:
Si-mê-ôn và Lê-vi có lý do chính đáng để phẫn nộ. Tuy nhiên, họ đã để cơn giận dẫn dắt, sử dụng sự xảo quyệt và bạo lực tàn độc để giải quyết vấn đề. Họ đã không tìm kiếm sự phán xét công bình từ Đức Chúa Trời hay một giải pháp hòa bình. Gia-cơ 1:19-20 khuyên: "Hãy biết điều đó, hỡi anh em rất yêu dấu của tôi: mọi người phải mau nghe mà chậm nói, chậm giận; vì cơn giận của người ta không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời." Sự báo thù thuộc về Chúa (Rô-ma 12:19).
4. Trách Nhiệm của Người Lãnh Đạo Gia Đình (Gia-cốp):
Gia-cốp có thể bị khiển trách vì sự thụ động ban đầu và việc định cư quá gần một thành phố ngoại giáo đầy cám dỗ và nguy hiểm. Người làm cha, làm người lãnh đạo thuộc linh cần chủ động thiết lập các ranh giới thánh, dạy dỗ con cái về sự thánh khiết và sự khôn ngoan trong giao tiếp. Ê-phê-sô 6:4 dạy: "Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó."
5. Ân Điển và Sự Phục Hồi Trong Cơn Hỗn Loạn:
Dù câu chuyện đầy bóng tối, chúng ta vẫn thấy bàn tay chủ quyền của Đức Chúa Trời. Ngài vẫn bảo vệ gia tộc Gia-cốp khỏi sự trả thù của các dân tộc lân cận (Sáng 35:5). Quan trọng hơn, từ trong dòng dõi của Giu-đa (một người anh em khác), Đấng Mê-si-a sẽ đến để giải cứu con người khỏi tội lỗi và sự báo thù. Câu chuyện của Đi-na nhắc nhở chúng ta rằng ngay giữa những thất bại và tội lỗi của con người, Đức Chúa Trời vẫn đang thực hiện chương trình cứu chuộc của Ngài.
Đi-na, người con gái của Gia-cốp, mãi mãi là một nhân vật gắn liền với một thảm kịch đau lòng. Câu chuyện của bà không phải là một tấm gương để noi theo, mà là một bức tranh cảnh báo sống động về hậu quả của việc vượt khỏi ranh giới an toàn thuộc linh, của tội lỗi cá nhân, của cơn giận không kiểm soát và của sự báo thù tự ý. Nó kêu gọi mỗi Cơ Đốc nhân sống một đời sống thận trọng, gắn bó với cộng đồng đức tin, trao sự phán xét cho Đức Chúa Trời, và tìm kiếm sự khôn ngoan từ trên cao trong mọi mối quan hệ và quyết định. Cuối cùng, nó chỉ ra rằng chúng ta cần một Đấng Cứu Chuộc lớn hơn chính mình - đó là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã gánh lấy mọi tội lỗi và phán xét, ban cho chúng ta sự tha thứ và năng lực để sống một đời sống mới trong ân điển và sự thánh khiết.