"Sanh lại" theo Chúa Giê-xu dạy Ni-cô-đem có nghĩa là gì?

Trong Kinh Thánh Tân Ước, cuộc trò chuyện giữa Chúa Giê-xu và Ni-cô-đem (Giăng 3:1-21) là một trong những đoạn quan trọng nhất, bởi vì tại đây Chúa Giê-xu đã công bố một chân lý nền tảng: muốn thấy và vào nước Đức Chúa Trời, con người phải “sanh lại”. Khái niệm “sanh lại” (hay “tái sinh”) đã trở thành trung tâm của đức tin Cơ Đốc và là điểm phân biệt giữa một tôn giáo hình thức với một đời sống mới trong Thánh Linh. Bài viết này sẽ khám phá ý nghĩa sâu xa của “sanh lại” theo lời dạy của Chúa Giê-xu cho Ni-cô-đem, dựa trên bối cảnh Kinh Thánh, ngôn ngữ nguyên bản và những ứng dụng thực tiễn cho đời sống hôm nay.

Ni-cô-đem là một người Pha-ri-si, một người lãnh đạo tôn giáo, một thầy dạy luật trong dân Y-sơ-ra-ên (Giăng 3:1). Ông đến gặp Chúa Giê-xu ban đêm, có lẽ vì sợ bị người Do Thái khác phát hiện hoặc vì muốn có một cuộc trò chuyện riêng tư. Ông nhận biết Chúa Giê-xu là một giáo sư đến từ Đức Chúa Trời vì những dấu lạ Ngài làm (c.2). Nhưng Chúa Giê-xu đi thẳng vào vấn đề: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy nước Đức Chúa Trời” (c.3). Lời tuyên bố này đã khiến Ni-cô-đem bối rối và hiểu theo nghĩa đen: “Người đã già thì sanh lại làm sao được? Có thể nào trở vào lòng mẹ và sanh lần thứ hai sao?” (c.4). Chúa Giê-xu giải thích thêm: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng sanh bởi nước và Thánh Linh, thì không thể vào nước Đức Chúa Trời” (c.5).

Bối cảnh này cho thấy sự cứu rỗi không dựa trên địa vị tôn giáo, học thức hay việc lành, mà dựa trên một sự biến đổi siêu nhiên từ bên trong – sự sanh lại bởi Thánh Linh.

Chúa Giê-xu dùng từ “sanh lại” (tiếng Hy Lạp: γεννηθῇ ἄνωθεν – gennēthē anōthen). Từ anōthen có hai nghĩa chính: “từ trên cao” (from above) hoặc “lần nữa” (again). Trong bối cảnh, Ni-cô-đem hiểu theo nghĩa “lần nữa” (sanh lại), nhưng Chúa Giê-xu mở rộng nghĩa: đó là một sự sanh ra từ trên cao, từ Đức Chúa Trời, bởi Thánh Linh. Do đó, “sanh lại” bao hàm cả hai: nó là một sự khởi đầu mới hoàn toàn (tái sinh) và nguồn gốc của sự sống mới ấy là từ trời, từ Đức Chúa Trời.

Chúa Giê-xu nhấn mạnh tính tất yếu: “nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy nước Đức Chúa Trời” (c.3) và “nếu một người chẳng sanh bởi nước và Thánh Linh, thì không thể vào nước Đức Chúa Trời” (c.5). Điều này cho thấy sự sanh lại không phải là một lựa chọn tùy ý, mà là điều kiện bắt buộc để được vào vương quốc của Đức Chúa Trời – nơi sự sống đời đời và mối tương giao trọn vẹn với Ngài.

Như đã nói, từ Hy Lạp gennēthē anōthen có thể dịch là “sinh ra từ trên cao” (born from above) hoặc “sinh ra lần nữa” (born again). Cả hai đều đúng, vì sự tái sinh là công việc của Đức Chúa Trời đến từ trời, chứ không phải từ dưới đất. Sự sống mới này không phải là kết quả của nỗ lực con người, mà là quyền năng siêu nhiên của Đức Thánh Linh. Chúa Giê-xu so sánh công việc của Thánh Linh như gió: “Gió muốn thổi đâu thì thổi, ngươi nghe tiếng gió, nhưng chẳng biết gió từ đâu đến và đi đâu; hễ ai sanh bởi Thánh Linh thì cũng như vậy” (c.8). Gió (trong tiếng Hy Lạp là pneuma, cũng có nghĩa là “thần” hoặc “linh”) không thể kiểm soát hay thấy được, nhưng chúng ta thấy kết quả của nó. Cũng vậy, sự sanh lại là một kinh nghiệm có thật, mặc dù không thể giải thích đầy đủ bằng lý trí, nhưng nó mang lại sự biến đổi rõ rệt trong đời sống người tin.

Sự tái sinh khác với việc cải thiện đạo đức hay gia nhập một tổ chức tôn giáo. Đó là một sự sống mới từ Đức Chúa Trời được ban cho người tin Chúa Giê-xu.

Trong câu 5, Chúa Giê-xu nói: “nếu một người chẳng sanh bởi nước và Thánh Linh, thì không thể vào nước Đức Chúa Trời.” Cụm “nước và Thánh Linh” đã gây nhiều tranh luận. Tuy nhiên, khi đặt trong toàn bộ Kinh Thánh, chúng ta có thể hiểu như sau:

• Nước có thể tượng trưng cho sự thanh tẩy, sự rửa sạch tội lỗi. Cựu Ước thường dùng nước như biểu tượng của sự tẩy sạch (Ê-xê-chi-ên 36:25: “Ta sẽ rưới nước trong trên các ngươi, thì các ngươi sẽ được sạch… Ta sẽ ban lòng mới, và đặt thần mới trong các ngươi”). Tiên tri Ê-xê-chi-ên nối kết nước thanh sạch với việc Đức Chúa Trời ban Thánh Linh. Trong Tân Ước, sách Tít 3:5 nói: “Ngài cứu chúng ta… theo sự thương xót Ngài, bởi sự rửa về sự lại sanh và sự đổi mới của Đức Thánh Linh.” Ở đây “sự rửa” (báp-têm) không phải là nghi thức bằng nước, mà là sự tẩy sạch bởi Thánh Linh, liên kết với sự tái sinh.
• Nước cũng có thể chỉ về Lời Đức Chúa Trời. Ê-phê-sô 5:26: “Ngài đã lấy nước rửa bằng Lời.” Và 1 Phi-e-rơ 1:23: “Anh em đã được lại sanh, chẳng phải bởi giống hay hư nát, nhưng bởi giống chẳng hay hư nát, là bởi lời sống của Đức Chúa Trời, còn mãi đến đời đời.” Như vậy, Thánh Linh dùng Lời Chúa (nước) để tái sinh chúng ta.
• Nước cũng có thể nhắc đến phép báp-têm bằng nước như một dấu hiệu bên ngoài của sự thanh tẩy bên trong, nhưng không phải là phương tiện cứu rỗi. Chính Chúa Giê-xu đã nói: “Ai tin và chịu báp-têm sẽ được cứu” (Mác 16:16), nhưng sự cứu rỗi thật đến bởi tin, còn báp-têm là dấu hiệu công khai của đức tin.

Tóm lại, “sanh bởi nước và Thánh Linh” có nghĩa là được thanh tẩy khỏi tội lỗi và nhận sự sống mới bởi quyền năng Đức Thánh Linh. Công việc này là một hành động siêu nhiên của Đức Chúa Trời, không phải do con người thực hiện.

Sự cần thiết của việc sanh lại xuất phát từ tình trạng tội lỗi của con người. Kinh Thánh dạy rằng “mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:23). Con người “đã chết vì lầm lỗi và tội ác mình” (Ê-phê-sô 2:1). Bản chất tội lỗi khiến con người không thể tự mình đáp ứng tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời. Dù cố gắng làm lành, chúng ta vẫn không thể tự cứu mình (Ê-phê-sô 2:8-9). Vì vậy, cần một sự thay đổi triệt để từ bên trong – một sự sống mới từ Đức Chúa Trời – đó là sự sanh lại. Chúa Giê-xu phán: “Hễ chi sanh bởi thịt là thịt; hễ chi sanh bởi Thánh Linh là thần” (Giăng 3:6). “Thịt” chỉ về bản chất tội lỗi, hư hoại của con người sau A-đam. Bởi thịt, chúng ta chỉ có thể sản sinh ra những điều thuộc về thịt. Nhưng bởi Thánh Linh, chúng ta nhận được bản chất mới thuộc linh, giống như Đấng Christ.

Do đó, sự sanh lại là điều kiện duy nhất để con người có thể có mối quan hệ đích thực với Đức Chúa Trời và hưởng sự sống đời đời.

Chúa Giê-xu đã giải thích rõ cách thức được sanh lại trong cùng đoạn Kinh Thánh. Ngài nói với Ni-cô-đem: “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời” (Giăng 3:16). Và câu 18: “Ai tin Ngài thì không bị đoán xét đâu; ai không tin thì đã bị đoán xét rồi, vì không tin đến danh Con một Đức Chúa Trời.”

Như vậy, phương cách duy nhất để được sanh lại là tin nhận Chúa Giê-xu Christ làm Cứu Chúa. Tin không chỉ là sự đồng ý về mặt lý trí, mà là sự phó thác hoàn toàn, tin cậy Ngài đã chết thay cho tội lỗi của chúng ta và sống lại để ban sự sống mới. Giăng 1:12-13 xác định: “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời, là ban cho những kẻ tin danh Ngài, là kẻ chẳng phải sanh bởi khí huyết, hoặc bởi tình dục, hoặc bởi ý người, nhưng sanh bởi Đức Chúa Trời.”

Đức Thánh Linh là Đấng thực hiện sự tái sinh. Khi chúng ta nghe Phúc Âm và đáp ứng bằng đức tin, Thánh Linh tái sinh chúng ta (Ê-phê-sô 1:13-14). Sự sanh lại là hoàn toàn do ân điển, không dựa trên công đức của chúng ta (Tít 3:5).

Một số người hỏi: “Tôi có cần làm gì khác ngoài tin không?” Câu trả lời là không. Tuy nhiên, đức tin thật sẽ đi kèm với sự ăn năn (Công vụ 3:19) và sự vâng phục (Rô-ma 10:9-10). Nhưng chính đức tin nơi Chúa Giê-xu là điều kiện để được tái sinh.

Sự sanh lại mang lại những thay đổi căn bản cho đời sống người tin:

• Trở thành con cái Đức Chúa Trời (Giăng 1:12; Ga-la-ti 3:26). Chúng ta không còn là tội nhân xa cách, nhưng được nhận làm con và có quyền kêu “Abba, Cha” (Rô-ma 8:15).
• Sự sống đời đời (Giăng 3:16,36). Đây không chỉ là sự sống không bao giờ chết, mà là mối tương giao với Đức Chúa Trời ngay từ bây giờ.
• Sự đổi mới toàn diện: “Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới” (2 Cô-rinh-tô 5:17).
• Đức Thánh Linh ngự trị: “Nếu ai không có Thánh Linh của Đấng Christ, thì người ấy chẳng thuộc về Ngài” (Rô-ma 8:9b). Thánh Linh là Đấng bảo đảm, dạy dỗ và giúp chúng ta sống đẹp ý Chúa.
• Sản ra bông trái Thánh Linh: Tình yêu, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, tiết độ (Ga-la-ti 5:22-23).
• Hy vọng thiên đàng: Người được tái sinh biết rằng đời này chỉ là tạm, và họ mong đợi sự sống đời đời trong vương quốc của Đức Chúa Trời (1 Phi-e-rơ 1:3-4).

Các kết quả này không nhất thiết xuất hiện tức thì với cường độ như nhau, nhưng chúng sẽ ngày càng rõ rệt khi người tin lớn lên trong đức tin.

Từ lời dạy của Chúa Giê-xu về sự sanh lại, chúng ta có thể rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc hôm nay:

1. Tự kiểm tra mình có được sanh lại chưa: Mỗi chúng ta cần đặt câu hỏi: “Tôi có thực sự tin Chúa Giê-xu và nhận Ngài làm Cứu Chúa không? Tôi có bằng chứng nào về sự thay đổi bên trong? Tôi có yêu mến Lời Chúa, khao khát thông công với Ngài và với các tín hữu không?” (2 Cô-rinh-tô 13:5).
2. Ăn năn và tin nhận nếu chưa: Nếu bạn nhận ra mình chưa có sự sống mới, hãy ăn năn tội lỗi và đặt đức tin nơi Chúa Giê-xu ngay bây giờ. Hãy cầu nguyện xin Ngài tha tội và ban Thánh Linh tái sinh bạn.
3. Sống theo Thánh Linh: Người đã được sanh lại cần bước đi theo Thánh Linh, không theo xác thịt (Ga-la-ti 5:16). Điều này đòi hỏi sự đầu phục hằng ngày, đọc Kinh Thánh, cầu nguyện, vâng lời Chúa.
4. Làm chứng về sự tái sinh: Chúng ta phải chia sẻ Phúc Âm cho người khác, giải thích cho họ về sự cần thiết phải sanh lại và cách nhận được sự sống mới.
5. Nuôi dưỡng đời sống mới qua Lời Chúa và thông công: Như trẻ sơ sinh cần sữa, người tái sinh cần Lời Chúa để tăng trưởng (1 Phi-e-rơ 2:2). Sự thông công với Hội Thánh giúp chúng ta củng cố đức tin.
6. Cẩn trọng với những giáo lý sai lạc: Có người dạy rằng sự tái sinh chỉ là một nghi thức (như báp-têm) hoặc một cảm xúc nhất thời. Nhưng Kinh Thánh dạy rõ: đó là công việc của Thánh Linh qua đức tin nơi Chúa Giê-xu. Đừng lẫn lộn dấu hiệu với thực chất.

Như vậy, sự sanh lại không chỉ là một lý thuyết thần học mà là một kinh nghiệm sống động phải được thể hiện trong đời sống hàng ngày.

Qua cuộc đối thoại với Ni-cô-đem, Chúa Giê-xu đã làm sáng tỏ một chân lý vĩnh cửu: con người cần phải “sanh lại” bởi nước và Thánh Linh để thấy và vào nước Đức Chúa Trời. Sự tái sinh là một sự khởi đầu mới hoàn toàn, do quyền năng Đức Thánh Linh thực hiện khi chúng ta tin nhận Chúa Giê-xu Christ. Đây là ơn ban nhưng không của Đức Chúa Trời, không dựa trên nỗ lực con người, nhưng dựa trên sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu trên thập tự giá. Người được sanh lại trở nên con cái Đức Chúa Trời, có sự sống đời đời, và bước vào một hành trình biến đổi để ngày càng giống Chúa hơn.

Lời mời của Chúa Giê-xu vẫn còn hiệu lực cho mỗi chúng ta ngày nay: “Hãy hối cải và tin Phúc Âm” (Mác 1:15). Nếu bạn chưa từng trải nghiệm sự tái sinh, hãy đến với Chúa Giê-xu bằng đức tin ngay bây giờ. Nếu bạn đã được sanh lại, hãy sống xứng đáng với ơn gọi cao quý đó và giúp người khác cũng tìm được sự sống mới trong Ngài.