"Hình ảnh Đức Chúa Trời" (Image of God) trong Sáng Thế Ký 1:26 có ý nghĩa thần học gì?

“Đức Chúa Trời phán rằng: Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta, đặng quản trị loài cá biển, loài chim trời, loài súc vật, loài côn trùng bò trên mặt đất, và khắp cả đất.” (Sáng Thế Ký 1:26, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Cụm từ “hình” và “tượng” (tiếng Hê-bơ-rơ: צֶלֶם – tselem và דְּמוּת – demut) mở ra một trong những giáo lý nền tảng nhất của Kinh Thánh: con người được tạo dựng mang Hình Ảnh Đức Chúa Trời. Khái niệm này không chỉ là chìa khóa để hiểu về nhân loại, mà còn định hình toàn bộ lịch sử cứu rỗi và cung cấp nền tảng cho đạo đức Cơ đốc. Bài viết này sẽ đi sâu vào ý nghĩa thần học của Hình Ảnh Đức Chúa Trời, khai triển từ Sáng Thế Ký 1:26 và các phân đoạn liên quan, đồng thời rút ra những ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ đốc nhân.

Sáng Thế Ký chương 1 ký thuật công cuộc sáng tạo của Đức Chúa Trời, trong đó con người được tạo dựng vào ngày thứ sáu, sau khi toàn thể vũ trụ và muôn loài đã sẵn sàng. Điều đặc biệt là trước khi tạo dựng loài người, Đức Chúa Trời phán: “Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta”. Đây là lần duy nhất trong tuần lễ sáng tạo Ngài dùng ngôi số nhiều “Chúng ta”, gợi ý về sự đối thoại trong Ba Ngôi. Con người không được tạo ra như một sinh vật tầm thường, mà mang “hình” và “tượng” của Đấng Tạo Hóa. Sau đó, câu 27 nhấn mạnh: “Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ”. Như vậy, hình ảnh Đức Chúa Trời được ban cho cả nam lẫn nữ, không phân biệt.

Trong nguyên bản Hê-bơ-rơ, Sáng Thế Ký 1:26 sử dụng hai từ: צֶלֶם (tselem) và דְּמוּת (demut). Tselem thường được dịch là “hình ảnh”, “tượng” hoặc “bức tượng”, chỉ một cái gì đó giống với nguyên mẫu. Demut có nghĩa là “giống như”, “tương tự”, nhấn mạnh sự tương đồng nhưng không hoàn toàn đồng nhất. Nhiều học giả cho rằng hai từ này gần như đồng nghĩa và được dùng để nhấn mạnh; tuy nhiên, một số phân biệt: tselem nhấn vào sự biểu hiện ra bên ngoài, còn demut nhấn vào bản chất bên trong. Dù sao, điều quan trọng là con người được tạo dựng để đại diện cho Đức Chúa Trời, phản chiếu một số thuộc tính của Ngài, và thực thi quyền cai trị thay mặt Ngài trên trái đất.

Trong văn hóa cổ đại, các vua chúa thường dựng tượng của mình ở những vùng đất xa xôi để tượng trưng cho quyền cai trị của họ. Con người – mang hình ảnh Đức Chúa Trời – được đặt trên đất để thay mặt Đức Chúa Trời cai quản công trình sáng tạo. Điều này được xác nhận bởi mệnh lệnh “đặng quản trị” (câu 26) và “hãy sanh sản thêm nhiều, làm cho đầy dẫy đất; hãy làm cho đất phục tùng, hãy quản trị...” (câu 28).

Qua nhiều thế kỷ, các nhà thần học đã khai triển nhiều cách hiểu về Hình Ảnh Đức Chúa Trời. Mỗi quan điểm đều có nền tảng Kinh Thánh và bổ sung cho nhau.

1. Quan điểm chức năng (quản trị)

Một số học giả nhấn mạnh rằng Hình Ảnh Đức Chúa Trời chủ yếu liên quan đến chức năng cai trị của con người trên trái đất. Sáng Thế Ký 1:26 gắn liền “hình” và “tượng” với việc “quản trị”. Con người được đặt làm đại diện của Đức Chúa Trời để cai quản muôn loài, chăm sóc và phát triển công trình sáng tạo. Quan điểm này được hỗ trợ bởi Thi thiên 8:5-8, nơi Đa-vít ngạc nhiên về việc Đức Chúa Trời ban cho con người “vinh hiển và sang trọng”, và “khiến người quản trị công việc của tay Chúa”.

2. Quan điểm bản chất (thuộc tính tâm linh, lý trí, đạo đức)

Nhiều nhà thần học tin rằng Hình Ảnh Đức Chúa Trời bao gồm những thuộc tính tâm linh mà con người chia sẻ với Đức Chúa Trời, như lý trí (khả năng suy nghĩ, sáng tạo), cảm xúc, ý chí tự do, khả năng đạo đức (phân biệt thiện ác), và khả năng tương giao (với Đức Chúa Trời và với nhau). Sáng Thế Ký 2:7 cho thấy Đức Chúa Trời hà hơi sống vào lỗ mũi A-đam, ban cho con người sự sống thuộc linh. Ê-phê-sô 4:24 và Cô-lô-se 3:10 nói về việc mặc lấy “người mới, tức là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật”. Điều này cho thấy hình ảnh Đức Chúa Trời liên quan đến sự thánh khiết, công bình và chân lý.

3. Quan điểm tương giao (relational)

Hình Ảnh Đức Chúa Trời cũng được thể hiện qua khả năng tương giao của con người. Đức Chúa Trời là Ba Ngôi hiệp một trong mối tương giao trọn vẹn; con người được tạo dựng để có mối tương giao với Đức Chúa Trời và với nhau. Sự kiện Đức Chúa Trời phán “người ở một mình thì không tốt” (Sáng 2:18) và tạo dựng người nữ cho A-đam chỉ ra rằng con người được thiết kế cho mối liên hệ. Hơn nữa, chính việc con người có thể giao tiếp, yêu thương và hiệp một phản ánh bản tính của Đức Chúa Trời.

4. Quan điểm Christological (Đấng Christ là hình ảnh trọn vẹn)

Tân Ước mặc khải rằng Đức Chúa Jêsus Christ chính là hình ảnh trọn vẹn của Đức Chúa Trời. Cô-lô-se 1:15 gọi Ngài là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được”, và Hê-bơ-rơ 1:3 nói Ngài là “hình bóng của bản thể Ngài”. Con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời, nhưng tội lỗi đã làm méo mó hình ảnh đó. Chúa Jêsus, là Đấng vô tội, biểu lộ trọn vẹn hình ảnh Đức Chúa Trời. Và qua sự cứu chuộc, chúng ta được phục hồi để trở nên giống như Ngài (Rô-ma 8:29; 2 Cô-rinh-tô 3:18).

Khái niệm Hình Ảnh Đức Chúa Trời không dừng lại ở Sáng Thế Ký; nó được nhắc đến nhiều lần trong cả Cựu Ước và Tân Ước, mỗi lần mang lại những hiểu biết sâu sắc hơn.

• Sáng Thế Ký 5:1-3: Sau khi A-đam sanh sản con cái, Kinh Thánh nói A-đam sanh một con trai “theo hình ảnh mình, tức theo hình ảnh Đức Chúa Trời”. Điều này cho thấy hình ảnh Đức Chúa Trời vẫn được truyền lại qua loài người dù đã sa ngã, dù có thể bị hư hoại.
• Sáng Thế Ký 9:6: Luật cấm giết người được đặt nền trên việc con người được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời. Đây là cơ sở cho giá trị tuyệt đối của mạng sống con người.
• Thi thiên 8: Ngợi khen Đức Chúa Trời đã ban cho con người vinh hiển và sang trọng, khiến người quản trị muôn loài.
• 1 Cô-rinh-tô 11:7: Phao-lô nói người nam “là hình ảnh và sự vinh hiển của Đức Chúa Trời”. Điều này không hạ thấp phụ nữ, vì câu 11-12 cho thấy sự phụ thuộc lẫn nhau trong Chúa; và Sáng Thế Ký 1:27 khẳng định cả nam và nữ đều mang hình ảnh Đức Chúa Trời.
• Gia-cơ 3:9: Chúng ta dùng lưỡi để chúc tụng Chúa và rủa sả loài người là kẻ được tạo theo hình ảnh Đức Chúa Trời, điều đó không nên. Lời này nhắc nhở chúng ta phải tôn trọng mọi người.
• Cô-lô-se 1:15: “Ấy chính Ngài [Christ] là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được”. Đấng Christ bày tỏ Đức Chúa Trời cách trọn vẹn.
• Cô-lô-se 3:10: “...mặc lấy người mới, là người đang đổi ra mới theo hình ảnh Đấng dựng nên người.”
• Ê-phê-sô 4:24: “...mặc lấy người mới, tức là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật.”
• Rô-ma 8:29: “Vì những kẻ Ngài đã biết trước, thì Ngài cũng đã định sẵn để nên giống như hình bóng Con Ngài.”
• 2 Cô-rinh-tô 3:18: “Chúng ta ai nấy đều để mặt trần mà nhìn xem vinh hiển Chúa như trong gương, thì hóa nên cũng một ảnh tượng Ngài.”

Các đoạn này cho thấy Hình Ảnh Đức Chúa Trời vừa là một thực tại đã được ban cho loài người khi sáng tạo, vừa là mục tiêu của sự cứu chuộc – tức là chúng ta được phục hồi và biến đổi để càng ngày càng giống Chúa Jêsus.

Hình Ảnh Đức Chúa Trời mang lại những hệ quả thần học quan trọng:

1. Nhân phẩm và giá trị bẩm sinh của mỗi người

Mọi người, dù thuộc chủng tộc, giới tính, tuổi tác, địa vị, tình trạng thể chất hay tinh thần nào, đều mang hình ảnh Đức Chúa Trời và vì thế có phẩm giá cao quý. Điều này là nền tảng cho quyền con người, sự công bằng, và lòng yêu thương bác ái. Giết người, lạm dụng, phân biệt đối xử đều là xúc phạm đến hình ảnh Đức Chúa Trời trong họ.

2. Mục đích của con người

Con người được tạo ra để phản chiếu Đức Chúa Trời, tức là để Ngài được vinh hiển qua đời sống chúng ta. Chúng ta được kêu gọi sống thánh khiết, yêu thương, sáng tạo và quản trị trái đất cách khôn ngoan. Đây là ý nghĩa sống đích thực.

3. Tội lỗi và sự hư hoại hình ảnh

Sáng Thế Ký 3 mô tả sự sa ngã, khi A-đam và Ê-va phản loạn chống lại Đức Chúa Trời. Hậu quả là hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người bị hư hỏng, nhưng không bị tiêu diệt hoàn toàn. Con người vẫn mang hình ảnh đó (Sáng 9:6; Gia-cơ 3:9), nhưng đã bị méo mó: lý trí tối tăm, ý chí nô lệ tội lỗi, tình cảm lệch lạc, mối tương giao với Đức Chúa Trời bị đứt đoạn. Mọi người đều phạm tội và thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời (Rô-ma 3:23).

4. Sự phục hồi qua Đấng Christ

Tin lành tốt lành: Đức Chúa Jêsus Christ, là hình ảnh trọn vẹn, đã đến để cứu chuộc chúng ta và tái tạo hình ảnh Đức Chúa Trời trong chúng ta. Khi một người tin nhận Đấng Christ, họ được tái sinh, nhận lấy bản tính mới (2 Phi-e-rơ 1:4), và bắt đầu một quá trình được biến đổi để trở nên giống Chúa Jêsus (2 Cô-rinh-tô 3:18). Cuối cùng, khi Đấng Christ hiện ra, chúng ta sẽ hoàn toàn giống như Ngài (1 Giăng 3:2). Đây là hy vọng vinh quang của Cơ đốc nhân.

Giáo lý về Hình Ảnh Đức Chúa Trời không phải chỉ để suy ngẫm, mà phải thấm nhuần mọi khía cạnh của đời sống chúng ta. Dưới đây là một số áp dụng cụ thể:

1. Tôn trọng và yêu thương mọi người

Vì mỗi người đều mang hình ảnh Đức Chúa Trời, chúng ta phải đối xử với họ bằng sự tôn trọng, nhân ái và công bằng. Điều này bao gồm người thân, bạn bè, đồng nghiệp, kẻ thù, và cả những người yếu thế như người nghèo, người khuyết tật, thai nhi, người già, tù nhân... Chúng ta không được khinh dể hay nói xấu người khác (Gia-cơ 3:9-10). Trong hôn nhân, vợ chồng phải tôn trọng nhau như người đồng thừa kế sự sống (1 Phi-e-rơ 3:7).

2. Sống thánh khiết, phản chiếu bản tính Đức Chúa Trời

Được tái sinh, chúng ta có trách nhiệm “mặc lấy người mới” (Ê-phê-sô 4:24), nghĩa là từ bỏ lối sống cũ và phát triển các phẩm chất giống Chúa: yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ (Ga-la-ti 5:22-23). Mỗi ngày, qua Lời Chúa và sự thông công với Ngài, chúng ta được biến đổi để càng phản chiếu hình ảnh Đấng Christ.

3. Thực thi quyền quản trị cách trách nhiệm

Đức Chúa Trời đã giao cho con người nhiệm vụ quản trị trái đất (Sáng 1:28). Điều này bao hàm việc chăm sóc môi trường, bảo vệ thiên nhiên, sử dụng tài nguyên cách khôn ngoan, không bóc lột hay tàn phá. Là Cơ đốc nhân, chúng ta phải là những người quản gia tốt của cải Chúa ban, bao gồm cả thế giới tự nhiên.

4. Truyền giáo và môn đồ hóa

Vì con người đánh mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, chúng ta có sứ mạng rao giảng Tin Lành để họ được phục hồi hình ảnh Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Jêsus. Hơn nữa, chúng ta được kêu gọi giúp đỡ anh em tín hữu tăng trưởng trong sự giống Đấng Christ, để mỗi người trở thành tấm gương phản chiếu Ngài.

5. Gìn giữ sự hiệp một và tình yêu thương trong Hội Thánh

Đức Chúa Trời Ba Ngôi hiệp một; chúng ta phản chiếu hình ảnh Ngài khi chúng ta sống hiệp nhất trong sự đa dạng (Ê-phê-sô 4:3-6). Mọi sự chia rẽ, thành kiến, ganh ghét đều làm tổn hại đến chứng nhân của Hội Thánh. Hãy yêu thương nhau như Chúa đã yêu chúng ta (Giăng 13:34-35).

6. Nhận biết phẩm giá của bản thân

Nhiều Cơ đốc nhân đấu tranh với sự tự ti, tội lỗi, hoặc cảm giác vô giá trị. Hãy nhớ rằng bạn được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời, được Chúa yêu thương vô cùng, đến nỗi ban Con Ngài chết thay cho bạn. Bạn có giá trị vô hạn trong mắt Đức Chúa Trời. Điều này cho phép bạn sống với lòng biết ơn và tự tin thánh khiết.

Hình ảnh Đức Chúa Trời trong Sáng Thế Ký 1:26 là một chân lý sâu sắc, thấm đẫm mọi khía cạnh của thần học và đời sống. Nó cho chúng ta biết chúng ta là ai, tại sao chúng ta tồn tại, và chúng ta hướng đến điều gì. Dù tội lỗi đã làm biến dạng hình ảnh đó, nhưng qua Đức Chúa Jêsus Christ, chúng ta được tái tạo và từng ngày được biến đổi để trở nên giống Ngài. Ước mong mỗi chúng ta sống xứng đáng với phẩm giá cao quý ấy, tôn trọng mọi người, yêu mến Chúa, quản lý thế giới cách khôn ngoan, và rao truyền Tin Lành để nhiều người được phục hồi trong hình ảnh Đức Chúa Trời. Hãy nhớ lời Phao-lô: “Chúng ta ai nấy đều để mặt trần mà nhìn xem vinh hiển Chúa như trong gương, thì hóa nên cũng một ảnh tượng Ngài” (2 Cô-rinh-tô 3:18).