Làm sao phân biệt được sự hối hận và sự ăn năn thật?

Trong hành trình đức tin, Cơ Đốc nhân thường xuyên đối diện với tội lỗi và nhu cầu ăn năn. Tuy nhiên, không phải lúc nào cảm xúc hối hận sau khi phạm lỗi cũng là dấu hiệu của sự ăn năn thật sự. Kinh Thánh cho thấy có một sự khác biệt rõ ràng giữa “sự hối hận” (hay “sự buồn rầu theo thế gian”) và “sự ăn năn” (sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời). Việc phân biệt được hai trạng thái này là rất quan trọng, vì một bên dẫn đến sự chết, còn bên kia dẫn đến sự cứu rỗi và sự sống (2 Cô-rinh-tô 7:10). Bài viết này sẽ khảo sát Kinh Thánh để làm rõ đặc điểm của mỗi loại, qua đó giúp chúng ta nhận diện và thực hành sự ăn năn thật trong đời sống Cơ Đốc.

1. Định nghĩa theo Kinh Thánh: Hối hận và Ăn năn

Sự khác biệt căn bản giữa hối hận (remorse) và ăn năn (repentance) có thể được thấy rõ qua ngôn ngữ gốc của Kinh Thánh. Trong tiếng Hy Lạp, từ “metamelomai” (μεταμέλομαι) thường được dùng để chỉ sự hối tiếc, buồn rầu về một hành động, đôi khi chỉ là sự thay đổi cảm xúc nhưng không nhất thiết dẫn đến thay đổi hành vi. Trong khi đó, “metanoia” (μετάνοια) mang nghĩa “thay đổi tâm trí”, bao hàm một sự quay đầu toàn diện, từ bỏ tội lỗi và quay về với Đức Chúa Trời. 2 Cô-rinh-tô 7:10 chép:

“Vì sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời sanh ra sự hối cải không hề hối hận, được sự cứu rỗi; nhưng sự buồn rầu theo thế gian sanh ra sự chết.”

Ở đây “sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời” (metanoia) dẫn đến sự ăn năn thật, còn “sự buồn rầu theo thế gian” (metamelomai) chỉ là sự hối hận dẫn đến diệt vong.

2. Hai tấm gương: Giu-đa và Phi-e-rơ

Một minh họa rõ ràng nhất về hai thái độ này là trường hợp của Giu-đa Ích-ca-ri-ốt và Phi-e-rơ. Cả hai đều phạm tội nghiêm trọng: Giu-đa phản bội Chúa Jesus, Phi-e-rơ chối Chúa ba lần. Nhưng phản ứng của họ sau đó hoàn toàn khác nhau.

2.1 Giu-đa – hối hận nhưng không ăn năn

Ma-thi-ơ 27:3-5 mô tả:

“Bấy giờ, Giu-đa, kẻ phản Ngài, thấy Ngài bị án, thì ăn năn, bèn đem ba chục bạc trả lại cho các thầy tế lễ cả và các trưởng lão, mà nói rằng: Tôi đã phạm tội vì nộp huyết vô tội! Họ đáp rằng: Sự đó can gì đến chúng ta? Mặc kệ ngươi! Giu-đa bèn ném bạc vào đền thờ, lui ra, đi thắt cổ.”

Trong bản dịch khác, từ “ăn năn” ở đây trong tiếng Hy Lạp là “metamelomai” – sự hối hận. Giu-đa cảm thấy hối hận vì hậu quả của việc mình làm, ông thừa nhận tội lỗi nhưng không tìm đến sự tha thứ của Chúa. Thay vào đó, ông tuyệt vọng và tự kết liễu đời mình. Đó là kết cục của sự buồn rầu theo thế gian.

2.2 Phi-e-rơ – ăn năn thật và được phục hồi

Phi-e-rơ sau khi chối Chúa ba lần, Kinh Thánh ghi:

“Chúa quay lại ngó Phi-e-rơ. Phi-e-rơ nhớ lại lời Chúa đã phán cùng mình… rồi đi ra, khóc lóc thảm thiết” (Lu-ca 22:61-62).

Sự đau buồn của Phi-e-rơ là “sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời”. Ông không chìm trong tuyệt vọng mà sau đó đã gặp lại Chúa phục sinh, được Chúa hỏi ba lần “Ngươi có yêu ta không?” và được giao phó chức vụ (Giăng 21:15-17). Phi-e-rơ đã thật lòng ăn năn, quay trở lại và trở thành một trụ cột trong Hội Thánh. Đó là kết quả của sự ăn năn thật.

3. Các dấu hiệu của sự ăn năn thật

Dựa trên Kinh Thánh, chúng ta có thể liệt kê những đặc điểm chính của một tấm lòng ăn năn thật sự:

3.1 Nhận biết tội lỗi và ăn năn từ đáy lòng

Thi Thiên 51:17 –

“Lễ tế đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là tâm thần đau thương: Đức Chúa Trời ôi! lòng đau thương thống hối Chúa không khinh dể đâu.”

Sự ăn năn thật bắt nguồn từ một tấm lòng tan vỡ, ý thức được sự phạm tội của mình đối với Đức Chúa Trời thánh khiết. Đó không chỉ là nỗi buồn vì bị phát hiện hay vì hậu quả, mà là nỗi đau vì đã làm tổn thương Đấng yêu thương mình.

3.2 Xưng tội với Chúa và với người bị tổn thương

1 Giăng 1:9 –

“Còn nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác.”

Xưng tội là bước thiết yếu của sự ăn năn. Sự xưng tội thật không chỉ với Chúa mà còn với những người mà mình đã gây tổn hại (Gia-cơ 5:16). Nó thể hiện sự khiêm nhường và quyết tâm sửa chữa.

3.3 Từ bỏ tội lỗi

Châm Ngôn 28:13 –

“Người nào giấu tội lỗi mình sẽ không được may mắn; nhưng ai xưng nó ra và lìa bỏ nó sẽ được thương xót.”

Ăn năn thật luôn đi kèm với việc lìa bỏ con đường tội lỗi. Đây không phải là sự hoàn hảo tức thì, nhưng là một quyết tâm và sự nỗ lực nhờ Thánh Linh để không tiếp tục sống trong tội.

3.4 Tìm kiếm sự tha thứ và hòa giải

Ma-thi-ơ 5:23-24 dạy:

“Nếu khi nào ngươi dâng của lễ nơi bàn thờ, mà nhớ lại anh em có điều gì nghịch cùng mình, thì hãy để của lễ trước bàn thờ, trở về giảng hòa với anh em trước đã; rồi hãy đến dâng của lễ.”

Ăn năn thật thúc đẩy chúng ta tìm kiếm sự hòa giải với người mình đã xúc phạm, nếu có thể.

3.5 Sản ra trái của sự ăn năn

Giăng Báp-tít rao giảng:

“Hãy kết quả xứng đáng với sự ăn năn” (Ma-thi-ơ 3:8).

Công vụ 26:20 chép Phao-lô khuyên “phải ăn năn và trở lại cùng Đức Chúa Trời, làm công việc xứng đáng với sự ăn năn.” Trái của sự ăn năn bao gồm những thay đổi cụ thể trong cách sống: sự công bình, lòng nhân ái, sự kỷ luật thuộc linh, v.v.

3.6 Tin cậy vào ân điển và sự tha thứ của Chúa qua Đấng Christ

Ăn năn thật không dựa vào sức riêng để tự cứu, mà tin cậy nơi sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu. Công vụ 20:21 mô tả sứ điệp của Phao-lô là “sự ăn năn với Đức Chúa Trời và đức tin nơi Đức Chúa Giê-xu.” Đó là một sự quay lưng lại với tội lỗi và quay về với Chúa, đặt niềm tin nơi Ngài.

4. Sự hối hận giả tạo (thuộc về thế gian)

Trái ngược với ăn năn thật, sự hối hận giả tạo có những biểu hiện sau:

• Chỉ buồn rầu vì bị phát hiện, bị trừng phạt hoặc vì hậu quả tiêu cực của tội lỗi, chứ không vì bản chất tội lỗi đã xúc phạm Đức Chúa Trời.
• Không xưng tội hoặc chỉ xưng tội hình thức, không chịu thay đổi hành vi.
• Có thể dẫn đến cảm giác tuyệt vọng, tự trách, thậm chí tự hủy hoại như trường hợp Giu-đa.
• Thiếu sự tin cậy vào lòng thương xót của Chúa, hoặc ngược lại, lạm dụng ân điển để tiếp tục phạm tội.

5. Áp dụng thực tiễn trong đời sống Cơ Đốc

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần thường xuyên kiểm tra lòng mình để đảm bảo rằng khi phạm tội, chúng ta thực sự ăn năn chứ không chỉ dừng ở sự hối hận. Dưới đây là một số gợi ý thực hành:

5.1 Tự xét mình

Khi nhận ra mình đã phạm tội, hãy tự hỏi: Tôi đau buồn vì điều gì? Vì tôi đã làm mất lòng Chúa, hay chỉ vì tôi bị bẽ mặt, bị mất mát? Tôi có sẵn sàng xưng tội và từ bỏ nó không? Lời cầu nguyện của Đa-vít trong Thi Thiên 139:23-24 là mẫu mực:

“Hãy dò xét tôi, Đức Chúa Trời ôi! và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi. Xin xem thử tôi có lối ác nào chăng, Xin dắt tôi vào con đường đời đời.”

5.2 Hành động cụ thể

Sự ăn năn phải được thể hiện qua hành động: xin lỗi người bị tổn thương, đền bù nếu có thể, thay đổi thói quen, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ anh em trong Chúa để sống đúng đắn.

5.3 Tránh sự tuyệt vọng

Đôi khi chúng ta cảm thấy tội lỗi quá lớn, nhưng hãy nhớ rằng “máu của Đức Chúa Giê-xu, Con Ngài, làm sạch mọi tội chúng ta” (1 Giăng 1:7). Không có tội nào quá lớn ngoài ân điển của Chúa. Hãy tiếp nhận sự tha thứ và bước đi trong tự do.

5.4 Cầu nguyện và nhờ Thánh Linh

Chỉ có Thánh Linh mới có thể khiến lòng chúng ta ăn năn thật. Hãy cầu xin Chúa ban cho “tâm thần đau thương” (Thi 51:17) và sức mạnh để từ bỏ tội.

5.5 Giúp đỡ người khác

Khi thấy anh em phạm lỗi, chúng ta cần phân biệt xem họ đang hối hận hay ăn năn thật để có cách khuyên bảo phù hợp. Nếu chỉ là hối hận, hãy dùng lời Chúa dẫn dắt họ đến sự ăn năn chân thành. Hãy nhẹ nhàng nhưng kiên quyết (Ga-la-ti 6:1).

6. Kết luận

Sự khác biệt giữa hối hận và ăn năn thật là vấn đề sống còn trong đời sống tâm linh. Một bên dẫn đến sự chết, bên kia dẫn đến sự sống. Kinh Thánh kêu gọi mỗi chúng ta “hãy ăn năn và trở lại, đặng cho tội lỗi mình được xóa đi” (Công vụ 3:19). Ước mong mỗi Cơ Đốc nhân luôn biết kiểm tra lòng mình, để sự ăn năn thật dẫn đến mối tương giao ngày càng mật thiết với Chúa và sản ra trái Thánh Linh.