Sola Scriptura nghĩa gì trong Tin Lành?

Trong lịch sử Cải Chánh, năm nguyên lý “Sola” đã trở thành nền tảng của đức tin Tin Lành. Một trong năm nguyên lý ấy là Sola Scriptura – “chỉ Kinh Thánh”. Vậy Sola Scriptura mang ý nghĩa gì? Tại sao nó lại quan trọng đến thế? Bài viết này sẽ khảo sát ý nghĩa, cơ sở Kinh Thánh, bối cảnh lịch sử, cùng những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc ngày nay.

1. Giới thiệu về Sola Scriptura

Sola Scriptura là tiếng La-tinh, nghĩa là “chỉ Kinh Thánh” hoặc “Kinh Thánh duy nhất”. Nguyên lý này dạy rằng Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao cho mọi vấn đề đức tin và nếp sống Cơ Đốc. Kinh Thánh chứa đựng Lời Đức Chúa Trời, là mặc khải trọn vẹn, rõ ràng và đầy đủ để dạy dỗ, sửa trị và trang bị cho con dân Chúa. Mọi truyền thống, kinh nghiệm cá nhân, hay lời tuyên bố của giáo hội đều phải được Kinh Thánh phán xét và không thể được đặt ngang hàng hay cao hơn Kinh Thánh.

Nguyên lý Sola Scriptura được các nhà Cải Chánh như Martin Luther, John Calvin nhấn mạnh để phản đối việc Giáo hội La Mã đặt thẩm quyền của Giáo hoàng và truyền thống ngang bằng với Kinh Thánh. Ngày nay, Sola Scriptura vẫn là nền tảng của Hội Thánh Tin Lành, giúp bảo vệ sự thuần khiết của Phúc Âm và sự tự do của tín hữu trong việc tiếp cận Lời Chúa.

2. Định nghĩa và ý nghĩa của Sola Scriptura

Sola Scriptura không có nghĩa là Kinh Thánh là thẩm quyền duy nhất (solo scriptura) – tức là loại bỏ mọi hình thức giảng dạy, thần học, hay truyền thống. Thay vào đó, nó khẳng định Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao và tiêu chuẩn cuối cùng để đánh giá mọi điều. Các nguồn khác như bài giảng, sách vở, tín điều, truyền thống có thể hữu ích, nhưng chúng chỉ có giá trị khi phù hợp với Kinh Thánh. Nếu bất kỳ điều gì mâu thuẫn với Kinh Thánh, nó phải bị bác bỏ.

Nguyên lý này cũng không phủ nhận vai trò của Đức Thánh Linh trong việc soi sáng và dẫn dắt Hội Thánh. Tuy nhiên, Thánh Linh luôn hành động phù hợp với Lời đã được viết ra; Ngài không bao giờ mặc khải điều gì trái ngược với Kinh Thánh. Vì vậy, Kinh Thánh là thước đo chân lý khách quan và đáng tin cậy.

3. Cơ sở Kinh Thánh cho Sola Scriptura

Kinh Thánh tự làm chứng về thẩm quyền và sự đầy đủ của nó. Dưới đây là một số phân đoạn quan trọng:

2 Ti-mô-thê 3:16-17

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (Bản Truyền thống 1925)

Đoạn này khẳng định toàn bộ Kinh Thánh là “bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” (theopneustos – thở ra bởi Đức Chúa Trời). Kinh Thánh đủ để trang bị cho người tin được “trọn vẹn” (artios – đầy đủ, hoàn hảo) và “sắm sẵn” (exartizō – được trang bị đầy đủ) cho mọi việc lành. Như vậy, Kinh Thánh không thiếu sót trong việc dạy dỗ chúng ta về đức tin và đạo đức.

Ma-thi-ơ 4:4

Khi bị ma quỷ cám dỗ, Chúa Giê-su đáp: “Người ta sống chẳng phải chỉ nhờ bánh mà thôi, song nhờ mọi lời nói ra từ miệng Đức Chúa Trời.” Chúa Giê-su trích Phục truyền 8:3 để nhấn mạnh uy quyền tối thượng của Lời Chúa. Điều này cho thấy Lời Đức Chúa Trời là nguồn sống không thể thiếu.

Khải Huyền 22:18-19

“Tôi ngỏ cho kẻ nào nghe lời tiên tri trong sách này: Nếu ai thêm vào sách tiên tri nầy, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai nạn đã ghi chép trong sách nầy. Và kẻ nào bớt điều gì trong những lời ở sách tiên tri nầy, thì Đức Chúa Trời sẽ cất lấy phần họ về cây sự sống và thành thánh, mà đã chép ra trong sách nầy.” Lời cảnh cáo nghiêm khắc này cho thấy Kinh Thánh là sự mặc khải đã được hoàn tất, không thể thêm bớt.

Thi Thiên 119:105, 160

“Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (c.105). “Lời Chúa là chân thật từ đầu.” (c.160). Thi Thiên 119 ca ngợi Lời Chúa là toàn hảo, trọn vẹn và đáng tin cậy.

Ga-la-ti 1:8-9

Phao-lô viết: “Nhưng nếu có ai, hoặc chính chúng tôi, hoặc thiên sứ trên trời, truyền cho anh em một tin lành nào khác với Tin Lành đã truyền cho anh em, thì người ấy đáng bị a-na-them!” Tin Lành mà Phao-lô rao giảng dựa trên Kinh Thánh; bất cứ ai dạy khác điều Kinh Thánh dạy đều bị rủa sả. Điều này nhấn mạnh sự độc tôn của chân lý Kinh Thánh.

Công vụ 17:11

Người Bê-rê được khen ngợi vì “sẵn lòng chịu nghe, hằng ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” Họ dùng Kinh Thánh làm tiêu chuẩn để thẩm định lời giảng dạy. Đây là mẫu mực cho tín hữu mọi thời.

Các phân đoạn trên minh chứng rằng Kinh Thánh tự xưng là Lời Đức Chúa Trời, có thẩm quyền tối cao, đầy đủ và rõ ràng, đáng để chúng ta nương dựa hoàn toàn.

4. Bối cảnh lịch sử của Sola Scriptura

Trước thời Cải Chánh, Giáo hội La Mã đã phát triển một hệ thống thẩm quyền kép: Kinh Thánh và Truyền thống (bao gồm các nghị quyết công đồng, lời tuyên bố của Giáo hoàng) được xem như hai nguồn mặc khải ngang nhau. Hơn nữa, việc giải thích Kinh Thánh bị giới hạn trong hàng giáo phẩm, và người dân thường không được khuyến khích đọc Kinh Thánh. Nhiều giáo lý và thực hành (như âm phủ luyện tội, bán thẻ xá tội, sự trung bảo của các thánh…) đã phát triển mà không có nền tảng rõ ràng trong Kinh Thánh.

Martin Luther, một tu sĩ Dòng Augustinô, qua việc nghiên cứu Kinh Thánh, đã khám phá ra sự xưng công bình bởi đức tin (Romans 1:17). Ông nhận ra nhiều điều Giáo hội dạy trái với Kinh Thánh. Năm 1517, ông công bố 95 luận đề, phản đối việc bán thẻ xá tội. Sau đó, ông bị buộc phải rút lại lời dạy của mình. Tại Hội nghị Worms năm 1521, khi được yêu cầu từ bỏ các tác phẩm của mình, Luther tuyên bố nổi tiếng:

“Trừ khi tôi bị thuyết phục bởi chứng cớ từ Kinh Thánh hay bởi lý lẽ rõ ràng – vì tôi không tin vào Giáo hoàng hay các công đồng một mình, bởi họ thường sai lầm và mâu thuẫn – lương tâm tôi bị trói buộc bởi Lời Chúa. Tôi không thể và sẽ không rút lại, vì làm trái lương tâm thì không tốt và không an toàn. Xin Chúa giúp tôi. A-men.”

Luther đặt Kinh Thánh lên trên mọi thẩm quyền của con người. Cùng với các nhà Cải Chánh khác, ông dịch Kinh Thánh ra ngôn ngữ thông dụng để mọi người có thể đọc. Sola Scriptura trở thành cây búa phá vỡ những ràng buộc sai lạc, đem lại sự phục hưng cho Hội Thánh.

5. Ứng dụng và ý nghĩa của Sola Scriptura

a. Đối với Hội Thánh

• Giảng dạy và giáo lý phải dựa trên Kinh Thánh: Mọi sứ điệp rao giảng, bài học Trường Chúa Nhật, tài liệu môn đồ hóa đều phải bắt nguồn từ Kinh Thánh và phù hợp với toàn bộ Kinh Thánh.
• Các nghi thức và thực hành: Báp-têm, Tiệc Thánh, sự thờ phượng, cấu trúc Hội Thánh, chức vụ… đều phải được Kinh Thánh hướng dẫn. Những gì Kinh Thánh không truyền thì không nên trở thành điều bắt buộc.
• Thẩm quyền con người bị giới hạn: Mục sư, trưởng lão, giáo đoàn đều phải phục tùng Lời Chúa; không ai có quyền đưa ra giáo lý mới hay đòi hỏi vâng phục tuyệt đối ngoài Kinh Thánh.
• Quyền và trách nhiệm của tín hữu: Mọi tín hữu đều được khuyến khích đọc, nghiên cứu Kinh Thánh và tự mình kiểm tra các lời dạy. Đây là “chức tế lễ của mọi tín hữu” (1 Phi-e-rơ 2:9).

b. Đối với cá nhân tín hữu

• Kinh Thánh là nguồn sống: Như Chúa Giê-su đã phán, chúng ta sống bởi mọi lời từ miệng Đức Chúa Trời. Đọc và suy ngẫm Lời Chúa mỗi ngày nuôi dưỡng tâm linh.
• Kinh Thánh là tiêu chuẩn cho mọi quyết định: Từ hôn nhân, công việc, tài chính đến cách đối xử với người khác, chúng ta phải tìm kiếm sự dạy dỗ của Kinh Thánh.
• Kinh Thánh là vũ khí chống lại tà giáo và cám dỗ: Giống như Chúa Giê-su đã dùng Lời Chúa để đánh bại ma quỷ, chúng ta cũng phải ghi nhớ và áp dụng Lời Chúa (Ê-phê-sô 6:17).
• Sự tự do trong Đấng Christ: Sola Scriptura giải phóng chúng ta khỏi những gánh nặng truyền thống loài người không dựa trên Kinh Thánh. Chúng ta được tự do vâng theo Chúa qua Lời Ngài mà không bị ràng buộc bởi những luật lệ do con người đặt ra (Cô-lô-se 2:20-23).

c. Những hiểu lầm thường gặp

• Sola Scriptura không phải là “solo scriptura”: Nó không loại trừ việc sử dụng các tài liệu thần học, bài giảng, hay truyền thống đức tin. Nhưng tất cả phải được đem ra so sánh với Kinh Thánh. Truyền thống có giá trị khi phù hợp với Kinh Thánh; nếu không, nó phải được điều chỉnh hoặc bỏ.
• Sola Scriptura không phủ nhận vai trò của Đức Thánh Linh: Thánh Linh là Đấng soi sáng để chúng ta hiểu Kinh Thánh, nhưng Ngài không mặc khải thêm điều gì ngoài Kinh Thánh. Sự soi dẫn cá nhân phải phù hợp với Lời Chúa đã viết.
• Sola Scriptura không có nghĩa là mỗi tín hữu tự giải nghĩa Kinh Thánh một cách tùy tiện: Chúng ta cần nghiên cứu Kinh Thánh trong cộng đồng Hội Thánh, học hỏi từ các học giả, và vâng theo sự dạy dỗ chung của Hội Thánh qua các thế kỷ, nhưng luôn kiểm tra bằng chính Kinh Thánh.

6. Áp dụng thực tiễn trong đời sống hằng ngày

a. Đọc Kinh Thánh đều đặn

Hãy dành thời gian mỗi ngày để đọc và suy gẫm Lời Chúa. Có thể bắt đầu với một kế hoạch đọc Kinh Thánh trong một năm. Hãy cầu nguyện trước khi đọc, xin Chúa mở mắt thuộc linh để hiểu Lời Ngài (Thi Thiên 119:18).

b. Học Kinh Thánh cách có hệ thống

Ngoài việc đọc, hãy nghiên cứu sâu hơn: tìm hiểu bối cảnh, so sánh các bản dịch, sử dụng từ điển Kinh Thánh, tham gia lớp học Kinh Thánh hoặc nhóm nhỏ. Học Kinh Thánh không chỉ để tích lũy kiến thức mà để vâng lời.

c. Kiểm tra mọi lời dạy bằng Kinh Thánh

Khi nghe một bài giảng hoặc đọc một bài viết về đạo, hãy noi gương người Bê-rê: “tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” Đừng tin chỉ vì người nói có uy tín; hãy đối chiếu với Lời Chúa.

d. Sống vâng theo Lời Chúa

Áp dụng những gì bạn học được vào cuộc sống. Hãy để Lời Chúa hướng dẫn cách bạn nói năng, hành động, suy nghĩ. Kinh Thánh hứa phước hạnh cho người nào “ghi nhớ và làm theo” (Gia-cơ 1:22-25).

e. Truyền đạt Lời Chúa cho người khác

Dạy con cái bạn Kinh Thánh từ nhỏ (Phục truyền 6:7). Chia sẻ Lời Chúa với bạn bè, đồng nghiệp. Dùng Kinh Thánh trong việc môn đồ hóa. Sola Scriptura không chỉ là nguyên lý thần học, mà còn là một lối sống truyền rao Lời Chúa.

7. Kết luận

Sola Scriptura – “chỉ Kinh Thánh” – là nền tảng không thể thiếu của đức tin Tin Lành. Nguyên lý này khẳng định thẩm quyền tối cao, sự đầy đủ và rõ ràng của Kinh Thánh. Nhờ đó, chúng ta có một tiêu chuẩn khách quan, vững chắc để nhận biết chân lý, được trang bị cho mọi việc lành, và được giải phóng khỏi những ràng buộc sai lầm. Khi chúng ta trung tín giữ lấy Sola Scriptura, chúng ta bảo vệ sự thuần khiết của Phúc Âm và giữ cho Hội Thánh luôn ở dưới sự cai trị của Chúa Giê-xu Christ – Lời đã trở nên xác thịt.

Hãy yêu mến Lời Chúa, nghiên cứu Lời Chúa, vâng theo Lời Chúa và rao truyền Lời Chúa. Đó là cách sống đẹp lòng Đấng đã ban Kinh Thánh cho chúng ta, và đó cũng là cách chúng ta kinh nghiệm quyền năng biến đổi của Ngài mỗi ngày.