2 Ti-mô-thê 2:2: Giao Phó Sự Dạy Dỗ Cho Người Khác?
Trong hành trình truyền bá Phúc Âm, sứ đồ Phao-lô đã để lại cho chúng ta nhiều nguyên tắc quý báu về việc đào tạo thế hệ lãnh đạo kế tiếp. Một trong những câu Kinh Thánh nổi bật nhất về chủ đề này được tìm thấy trong 2 Ti-mô-thê 2:2: "Những điều con đã nghe nơi ta ở trước mặt nhiều người chứng, hãy giao phó cho mấy người trung thành, cũng có tài dạy dỗ kẻ khác." Đây không chỉ là lời khuyên riêng cho Ti-mô-thê, mà còn là mệnh lệnh cho mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay trong việc nhân rộng môn đồ.
1. Bối Cảnh Của Thư 2 Ti-mô-thê
Thư thứ hai gửi cho Ti-mô-thê được viết vào khoảng cuối đời của Phao-lô khi ông bị giam cầm tại La Mã lần thứ hai. Biết rằng mình sắp sửa chịu tử đạo (2 Ti-mô-thê 4:6-8), Phao-lô viết thư này với tâm tình của một người thầy, một người cha thuộc linh, truyền lại những lời cuối cùng cho con mình trong đức tin là Ti-mô-thê. Ti-mô-thê lúc đó đang chăm sóc Hội Thánh tại Ê-phê-sô, phải đối diện với nhiều thách thức như giáo lý sai lạc, sự bắt bớ, và nỗi lo sợ. Trong bối cảnh đó, Phao-lô khích lệ Ti-mô-thê hãy mạnh mẽ trong ân điển của Đấng Christ (2 Ti-mô-thê 2:1), chịu khổ như một người lính giỏi (2:3), và đặc biệt là giao phó những lời dạy dỗ cho những người trung thành để họ tiếp tục dạy dỗ người khác (2:2). Mục đích là để sự thật của Phúc Âm được bảo tồn và lan truyền qua các thế hệ, ngay cả khi các sứ đồ không còn nữa.
2. Phân Tích 2 Ti-mô-thê 2:2
Để hiểu rõ mệnh lệnh này, chúng ta cần đi sâu vào từng cụm từ trong câu Kinh Thánh, đồng thời tham khảo nguyên văn Hy Lạp để nắm bắt ý nghĩa đầy đủ.
"Những điều con đã nghe nơi ta" (ἃ ἤκουσας παρ’ ἐμοῦ): Đây là toàn bộ nội dung giáo lý lành mạnh mà Phao-lô đã truyền dạy cho Ti-mô-thê, bao gồm Phúc Âm về sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu, các lẽ thật về đời sống Cơ Đốc, cách lãnh đạo Hội Thánh, và sự trung tín với Lời Chúa. Không phải chỉ là những điều Ti-mô-thê học được qua lời nói, mà cả qua gương mẫu đời sống của Phao-lô (2 Ti-mô-thê 3:10).
"Ở trước mặt nhiều người chứng" (διὰ πολλῶν μαρτύρων): Cụm từ này có thể hiểu là những điều Ti-mô-thê đã nghe từ Phao-lô đã được công bố công khai trước nhiều nhân chứng, tức là không phải là những giáo lý bí mật, mà là giáo lý chân thật được nhiều người xác nhận. Điều này đảm bảo tính khách quan và trách nhiệm giải trình, đồng thời bảo vệ khỏi sự bóp méo hay thêm thắt.
"Hãy giao phó" (παράθου): Trong tiếng Hy Lạp, động từ này có nghĩa là "đặt bên cạnh", "ủy thác", "giao phó". Nó gợi ý việc truyền lại một kho báu quý giá – Lời của Đức Chúa Trời – cho người khác với sự cẩn trọng và tin tưởng. Đây không phải là một lời đề nghị tùy ý, mà là một mệnh lệnh: Ti-mô-thê phải chủ động tìm người để giao phó.
"Cho mấy người trung thành" (πιστοῖς ἀνθρώποις): Người được chọn phải là người "trung thành", tức là đáng tin cậy, có đức tính trung tín, kiên định trong đức tin và lối sống. Họ phải là những người đã chứng minh sự trung thành của mình qua thời gian, không dễ bị dao động bởi hoàn cảnh hay giáo lý sai lầm.
"Cũng có tài dạy dỗ kẻ khác" (οἵτινες ἱκανοὶ ἔσονται καὶ ἑτέρους διδάξαι): Họ không chỉ trung thành mà còn có khả năng dạy dỗ người khác. Từ "ἱκανοὶ" có nghĩa là "đủ năng lực", "có khả năng", "thích hợp". Khả năng dạy dỗ bao gồm cả việc hiểu biết Lời Chúa và kỹ năng truyền đạt cho người khác một cách rõ ràng, chính xác. Điều này không nhất thiết yêu cầu họ phải là những giáo sư Kinh Thánh chuyên nghiệp, nhưng họ phải sẵn sàng và có tiềm năng để dạy lại cho người khác.
Như vậy, 2 Ti-mô-thê 2:2 mô tả một quá trình bốn thế hệ: Phao-lô (thế hệ 1) đã dạy Ti-mô-thê (thế hệ 2); Ti-mô-thê phải giao phó những điều đó cho những người trung thành có khả năng dạy dỗ (thế hệ 3); và những người đó sẽ dạy lại cho người khác (thế hệ 4). Đây chính là nguyên tắc nhân rộng môn đồ một cách hiệu quả và bền vững.
3. Nguyên Tắc Nhân Rộng Môn Đồ
2 Ti-mô-thê 2:2 là một minh họa rõ nét về sự nhân rộng môn đồ mà Chúa Giê-xu đã truyền cho các môn đồ Ngài trong Đại Mạng Lệnh: "Hãy đi dạy dỗ muôn dân... dạy họ giữ hết cả mọi điều mà ta đã truyền cho các ngươi" (Ma-thi-ơ 28:19-20). Mục tiêu không chỉ là thu hút nhiều tín hữu, mà là đào tạo những môn đồ trưởng thành, những người có thể đào tạo người khác. Phao-lô hiểu rằng công việc của ông sẽ không hoàn thành nếu chỉ dừng lại ở Ti-mô-thê; nó phải được tiếp nối qua nhiều thế hệ.
Trong sách Công vụ và các thư tín, chúng ta thấy mô hình này được thực hiện. Phao-lô đã đầu tư vào một nhóm nhỏ các môn đồ (như Ti-mô-thê, Tít, Lu-ca, v.v.) và họ tiếp tục ảnh hưởng đến nhiều người khác. Ông cũng khuyên Tít: "Còn con, hãy dạy điều hiệp với đạo lành mạnh" (Tít 2:1) và kêu gọi những người lớn tuổi dạy dỗ người trẻ (Tít 2:3-5). Như vậy, nguyên tắc nhân rộng môn đồ không chỉ dành cho các mục sư, mà cho mọi tín hữu trong Hội Thánh.
4. Tầm Quan Trọng Của Việc Giao Phó
Tại sao việc giao phó giáo lý lành mạnh cho những người trung thành lại quan trọng đến thế? Có thể điểm qua một số lý do sau:
- Bảo tồn chân lý: Phao-lô lo ngại về sự xuất hiện của các giáo sư giả và giáo lý sai lầm (2 Ti-mô-thê 4:3-4). Việc truyền dạy Lời Chúa cho những người trung thành và có năng lực sẽ đảm bảo rằng chân lý được giữ nguyên vẹn qua các thế hệ. "Hãy giữ phận sự con... lấy đức tin và sự yêu thương trong Đấng Christ Jesus mà giữ lấy mẫu mực của các lời lành và đạo lý mà con đã nghe nơi ta" (2 Ti-mô-thê 1:13-14).
- Đảm bảo sự tiếp nối của công việc Chúa: Khi các nhà lãnh đạo qua đời hoặc không thể tiếp tục, Hội Thánh vẫn cần những người kế thừa đã được đào tạo để lãnh đạo và dạy dỗ. Việc đào tạo thế hệ kế tiếp là bảo đảm cho sự phát triển bền vững của Nước Đức Chúa Trời.
- Xây dựng thân thể Đấng Christ: Sứ đồ Phao-lô dạy rằng Chúa ban cho Hội Thánh các sứ đồ, tiên tri, nhà truyền giáo, mục sư và giáo sư để "trang bị các thánh đồ cho công việc phục vụ, cho sự xây dựng thân thể Đấng Christ" (Ê-phê-sô 4:11-12). Việc đào tạo người dạy dỗ là một phần thiết yếu trong sự trang bị đó.
- Làm trọn Đại Mạng Lệnh: Đức Chúa Trời muốn mọi dân tộc được nghe Phúc Âm. Điều này đòi hỏi một đội ngũ những người rao giảng và dạy dỗ, và họ cần được chuẩn bị. Bằng cách nhân rộng môn đồ, chúng ta có thể đáp ứng nhu cầu đó.
5. Tiêu Chuẩn Cho Người Được Giao Phó
Phao-lô đưa ra hai tiêu chuẩn chính cho những người được nhận sự giao phó: trung thành và có tài dạy dỗ. Chúng ta cần hiểu rõ những tiêu chuẩn này để áp dụng.
Trung thành (πιστός): Đây là phẩm chất đạo đức và tâm linh. Một người trung thành là người đáng tin cậy, kiên định trong đức tin, trung tín với Lời Chúa, và có lối sống phù hợp với Phúc Âm. Trong các thư tín, Phao-lô thường nhấn mạnh đến tính trung thành trong việc quản lý những điều Đức Chúa Trời giao (1 Cô-rinh-tô 4:2). Người trung thành không dễ bị lung lay bởi thử thách hay cám dỗ, và họ đã chứng minh lòng trung thành qua thời gian. Điều này không có nghĩa là họ hoàn hảo, nhưng họ có một tấm lòng khao khát vâng lời Chúa và sẵn sàng học hỏi.
Có tài dạy dỗ (ἱκανοὶ... διδάξαι): Khả năng dạy dỗ bao gồm cả sự hiểu biết Lời Chúa và kỹ năng truyền đạt. Người ấy phải có thể giải thích Kinh Thánh một cách chính xác, áp dụng vào đời sống, và truyền cảm hứng cho người khác. Trong các tiêu chuẩn cho chức trưởng lão (1 Ti-mô-thê 3:2, Tít 1:9), khả năng dạy dỗ là bắt buộc. Tuy nhiên, ở đây Phao-lô không chỉ nói đến các trưởng lão, mà còn đến những người có tiềm năng trở thành những người dạy dỗ trong tương lai. Do đó, chúng ta nên tìm kiếm những người có sự ham thích học Lời Chúa, có khả năng giao tiếp tốt, và sẵn sàng được đào tạo.
Cần lưu ý rằng hai tiêu chuẩn này đi đôi với nhau. Một người có kiến thức Kinh Thánh nhưng không trung thành trong đời sống thì không thể là hình mẫu tốt. Ngược lại, một người trung thành nhưng không có khả năng dạy dỗ có thể cần được trang bị thêm. Phao-lô mong muốn Ti-mô-thê tìm những người hội đủ cả hai yếu tố để có thể nhân rộng hiệu quả.
6. Làm Thế Nào Để Giao Phó?
Việc giao phó không chỉ là truyền đạt thông tin, mà còn là một quá trình đào tạo toàn diện. Phao-lô đã làm gương cho Ti-mô-thê:
- Làm gương (2 Ti-mô-thê 3:10-11): Phao-lô sống trước mặt Ti-mô-thê một đời sống tin kính, kiên nhẫn, yêu thương, và trung tín. Gương mẫu của người thầy là bài học sống động nhất.
- Dạy dỗ có hệ thống: Phao-lô dạy Ti-mô-thê những lẽ thật về Phúc Âm, về Hội Thánh, về sự phục vụ. Ông khuyến khích Ti-mô-thê đọc Kinh Thánh, giảng dạy, khuyên bảo (1 Ti-mô-thê 4:13, 2 Ti-mô-thê 3:14-17).
- Đặt để chức vụ: Phao-lô đã trao trách nhiệm cho Ti-mô-thê, như sai ông đi giải quyết các vấn đề ở các Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 4:17, 1 Tê-sa-lô-ni-ca 3:2). Việc thực hành giúp Ti-mô-thê trưởng thành.
- Khích lệ và sửa dạy: Các thư tín chứa đầy lời động viên và nhắc nhở Ti-mô-thê hãy can đảm, trung thành, và tránh những sai lầm.
Chúng ta có thể áp dụng những phương pháp này trong việc đào tạo những người trung thành ngày nay:
- Chọn lựa cẩn thận: Quan sát trong Hội Thánh những người có lòng nhiệt thành, đời sống đạo đức và mong muốn học hỏi. Hãy cầu nguyện xin Chúa chỉ định.
- Xây dựng mối quan hệ: Dành thời gian với họ, chia sẻ cuộc sống, lắng nghe và làm bạn đồng hành.
- Dạy dỗ Lời Chúa: Hướng dẫn họ nghiên cứu Kinh Thánh một cách sâu sắc, giải thích các nguyên tắc, và giúp họ áp dụng.
- Cho cơ hội thực hành: Mời họ tham gia giảng dạy trong các nhóm nhỏ, dẫn dắt buổi cầu nguyện, hoặc chia sẻ chứng đạo. Sau đó, góp ý xây dựng.
- Khích lệ họ bắt đầu đào tạo người khác: Nhắc nhở họ về nguyên tắc nhân rộng và khuyến khích họ tìm kiếm những người mà họ có thể đầu tư vào.
Quá trình này không nên vội vàng; nó đòi hỏi sự kiên nhẫn và cam kết dài hạn. Nhưng kết quả là sự phát triển bền vững của Hội Thánh.
7. Ứng Dụng Cho Hội Thánh Ngày Nay
Nguyên tắc của 2 Ti-mô-thê 2:2 vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại chúng ta. Mỗi Cơ Đốc nhân đều được kêu gọi tham gia vào công tác nhân rộng môn đồ, dù ở vị trí nào.
Đối với các mục sư, lãnh đạo Hội Thánh: Hãy xem việc đào tạo người kế thừa là ưu tiên. Đừng chỉ tập trung vào việc giảng dạy đám đông mà quên đầu tư vào một nhóm nhỏ những người có tiềm năng. Hãy áp dụng mô hình "Paul - Timothy" bằng cách dành thời gian riêng cho một vài người, huấn luyện họ để họ có thể huấn luyện người khác.
Đối với tín hữu: Dù bạn không phải là mục sư, bạn vẫn có thể thực hiện mệnh lệnh này bằng cách tìm kiếm người hướng dẫn thuộc linh (một người trưởng thành hơn để học hỏi) và đồng thời trở thành người hướng dẫn cho người khác. Bạn có thể bắt đầu từ việc dạy dỗ con cái, dạy lớp Trường Chúa Nhật, hoặc dẫn dắt một nhóm nhỏ. Quan trọng là bạn trung thành với những điều mình đã học và sẵn lòng truyền lại.
Đối với Hội Thánh địa phương: Cần có các chương trình đào tạo môn đồ bài bản, tạo môi trường để các tín hữu trưởng thành và phát triển kỹ năng dạy dỗ. Các nhóm nhỏ, lớp học Kinh Thánh, hay các hội thảo huấn luyện đều có thể hỗ trợ.
Hãy nhớ rằng: Mục đích không phải là tạo ra những chuyên gia Kinh Thánh khô khan, mà là nuôi dưỡng những môn đồ của Chúa Giê-xu, những người biết yêu mến Chúa, vâng lời Ngài, và giúp người khác làm điều tương tự.
Kết Luận
2 Ti-mô-thê 2:2 là một câu Kinh Thánh ngắn gọn nhưng chứa đựng một chiến lược vĩ đại của Đức Chúa Trời cho việc mở mang Nước Ngài. Lời kêu gọi giao phó những lẽ thật cho người trung thành, có khả năng dạy dỗ kẻ khác, không chỉ dành cho Ti-mô-thê, mà còn cho mỗi chúng ta. Khi chúng ta trung tín thực hiện điều này, chúng ta trở thành một mắt xích trong chuỗi dài truyền thừa đức tin từ các sứ đồ cho đến ngày nay và tiếp tục đến tận thế.
Hãy bắt đầu ngay hôm nay: Hãy tìm một người bạn đồng hành để học Lời Chúa sâu hơn, và cầu nguyện xin Chúa cho bạn cơ hội đầu tư vào cuộc đời người khác. Đừng chần chừ, vì tương lai của Hội Thánh phụ thuộc vào sự vâng lời của chúng ta trong việc này. Như Phao-lô đã khích lệ Ti-mô-thê: "Hãy đồng chịu khổ như người lính giỏi của Đức Chúa Giê-xu Christ" (2 Ti-mô-thê 2:3), và hãy trung thành giao phó kho báu Phúc Âm cho thế hệ kế tiếp.