Giô-suê là ai trong Kinh Thánh?

Trong Kinh Thánh Cựu Ước, Giô-suê nổi bật như một nhân vật trung tâm, người kế nhiệm Môi-se và là người dẫn dắt dân Y‑sơ‑ra‑ên vào Đất Hứa. Cuộc đời ông ghi dấu ấn bởi lòng trung thành tuyệt đối với Đức Giê‑hô‑va, sự can đảm phi thường và sự vâng lời không điều kiện. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết về tiểu sử, sự nghiệp và những bài học tâm linh từ Giô-suê, dựa trên các sách Xuất Ê‑díp‑tô Ký, Dân Số Ký, Phục Truyền Luật Lệ Ký và đặc biệt là sách Giô-suê.

Tên Gọi và Nguồn Gốc

Giô-suê vốn có tên là Hô-sê-a (הוֹשֵׁעַ), nghĩa là “cứu rỗi”. Ông là con trai của Nun, thuộc chi phái Ép‑ra‑im (Dân Số Ký 13:8). Môi-se đổi tên ông thành Giô-suê (יְהוֹשֻׁעַ – Yehoshua), nghĩa là “Đức Giê‑hô‑va là sự cứu rỗi” (Dân Số Ký 13:16). Sự thay đổi này không chỉ là một dấu ấn cá nhân mà còn mang ý nghĩa thần học sâu sắc: mọi sự cứu rỗi đều đến từ Đức Giê‑hô‑va. Tên Giô-suê sau này được phiên âm sang tiếng Hy Lạp là Ἰησοῦς (Iēsous), chính là tên của Chúa Giê‑xu, Đấng Cứu Thế. Điều này cho thấy Giô-suê là một hình bóng quan trọng về Chúa Giê‑xu.

Giô-suê Trong Thời Kỳ Xuất Hành

Giô-suê lần đầu xuất hiện trong Kinh Thánh ở Xuất Ê‑díp‑tô Ký 17:8-16, khi dân Y‑sơ‑ra‑ên chiến đấu với người A‑ma‑léc. Môi-se trao cho Giô-suê trọng trách tuyển mộ và chỉ huy quân đội. Trận chiến diễn ra trong khi Môi-se giơ tay cầu nguyện trên đỉnh đồi. Khi tay Môi-se mỏi, A‑rôn và Hu‑rơ đỡ tay ông, và cuối cùng Giô-suê đánh bại A‑ma‑léc. Sự kiện này cho thấy Giô-suê là một chiến binh dũng cảm và được Đức Chúa Trời sử dụng.

Sau đó, Giô-suê trở thành người phụ tá thân tín của Môi-se. Ông tháp tùng Môi-se lên núi Si‑na‑i khi Môi-se nhận hai bảng đá luật pháp (Xuất Ê‑díp‑tô Ký 24:13). Ông cũng thường xuyên ở trong Trại Hội Kiến, nơi ông có mối thông công mật thiết với Đức Chúa Trời (Xuất Ê‑díp‑tô Ký 33:11). Những trải nghiệm này rèn luyện tâm linh Giô-suê, chuẩn bị ông cho vai trò lãnh đạo tương lai.

Một Trong Mười Hai Thám Tử

Theo Dân Số Ký 13–14, Môi-se sai mười hai người do thám xứ Ca‑na‑an. Giô-suê đại diện chi phái Ép‑ra‑im. Sau bốn mươi ngày thám thính, mười thám tử mang về một báo cáo bi quan, nhấn mạnh sức mạnh của dân cư và thành trì kiên cố. Chỉ có Giô-suê (khi ấy vẫn gọi là Hô-sê-a) và Ca‑lép (thuộc Giu‑đa) khẳng định rằng dân Y‑sơ‑ra‑ên có thể chiếm xứ vì Đức Giê‑hô‑va ở cùng họ (Dân Số Ký 13:30; 14:6-9).

Thái độ của Giô-suê và Ca‑lép phản ánh đức tin mạnh mẽ vào lời hứa của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, dân chúng nổi loạn, toan ném đá hai ông. Đức Giê‑hô‑va phán xét dân Y‑sơ‑ra‑ên phải lang thang trong đồng vắng bốn mươi năm, và chỉ những người từ hai mươi tuổi trở xuống cùng Giô-suê và Ca‑lép mới được vào Đất Hứa (Dân Số Ký 14:29-30).

Được Chọn Làm Người Kế Nhiệm Môi-se

Cuối thời kỳ đồng vắng, Môi-se biết mình sắp qua đời và cần một người kế vị. Đức Giê‑hô‑va phán với Môi-se: “Hãy chọn lấy Giô-suê… đặt tay trên mình người” (Dân Số Ký 27:18). Môi-se vâng lời và đặt tay trên Giô-suê trước mặt cả hội chúng (Dân Số Ký 27:22-23). Trong Phục Truyền 31:7-8, Môi-se công khai khích lệ Giô-suê: “Hãy vững lòng bền chí, vì ngươi sẽ đem dân này vào xứ… Đức Giê‑hô‑va sẽ đi trước ngươi, Ngài sẽ ở cùng ngươi.” Sau đó, Đức Giê‑hô‑va trực tiếp xác nhận sự lãnh đạo của Giô-suê (Phục Truyền 31:23).

Sau khi Môi-se qua đời, Đức Giê‑hô‑va phán với Giô-suê: “Môi-se, tôi tớ ta, đã chết; bây giờ ngươi và cả dân sự này hãy đứng dậy đi qua sông Giô‑đanh… Ta sẽ ở cùng ngươi như ta đã ở cùng Môi-se” (Giô-suê 1:1-2). Chúa cũng ban lời hứa đặc biệt: “Chẳng hề một ai chống cự nổi ngươi trọn đời ngươi… Ta sẽ chẳng lìa ngươi, chẳng bỏ ngươi đâu” (câu 5). Lời này trở thành nền tảng cho sự can đảm của Giô-suê.

Lãnh Đạo Dân Y-sơ-ra-ên Vào Đất Hứa

Vượt Sông Giô-đanh

Giô-suê hướng dẫn dân chúng chuẩn bị tâm linh: “Hãy nên thánh, vì ngày mai Đức Giê‑hô‑va sẽ làm những việc lạ lùng giữa các ngươi” (Giô-suê 3:5). Khi các thầy tế lễ khiêng Hòm Giao Ước bước xuống sông Giô‑đanh, nước từ thượng nguồn dừng lại, tạo thành một con đường khô ráo cho dân chúng đi qua (Giô-suê 3:14-17). Sự kiện này nhắc nhở về phép lạ Biển Đỏ và khẳng định rằng Đức Chúa Trời đang đồng hành với Giô-suê như đã từng với Môi-se.

Giô-suê truyền lấy mười hai tảng đá từ giữa sông và dựng lên tại Ghinh‑ganh làm kỷ niệm (Giô-suê 4:1-9). Mục đích là để các thế hệ sau biết về quyền năng của Đức Giê‑hô‑va.

Lễ Vượt Qua và Cắt Bì tại Ghinh-ganh

Tại Ghinh‑ganh, Giô-suê thực hiện phép cắt bì cho toàn dân, vì những người sinh ra trong đồng vắng chưa được cắt bì (Giô-suê 5:2-9). Điều này tượng trưng cho việc dân sự được tái thánh hóa và chuẩn bị nhận lãnh phước lành. Sau đó, họ giữ Lễ Vượt Qua, kỷ niệm sự giải phóng khỏi Ai Cập (câu 10). Từ đó, ma‑na ngừng rơi và dân chúng bắt đầu ăn sản vật của xứ Ca‑na‑an (câu 11-12).

Chiến Thắng Giê-ri-cô

Thành Giê‑ri‑cô là cửa ngõ vào Đất Hứa, được bao bọc bởi tường thành kiên cố. Đức Giê‑hô‑va hướng dẫn một chiến lược khác thường: dân Y‑sơ‑ra‑ên phải đi vòng quanh thành mỗi ngày một lần trong sáu ngày, bảy thầy tế lễ thổi kèn trước Hòm Giao Ước. Đến ngày thứ bảy, họ đi vòng bảy lần, rồi thổi kèn và cả dân la lớn. Tường thành liền đổ sụp, và dân Y‑sơ‑ra‑ên tiến vào chiếm thành (Giô-suê 6). Lệnh cấm không được lấy vật gì thuộc về thành làm của cấm, chỉ để dành vàng bạc cho kho tàng nhà Chúa. Chiến thắng Giê‑ri‑cô là minh chứng hùng hồn về sức mạnh của đức tin và sự vâng lời.

Tội của A-can và Trận A-hi

Tiếp theo, Giô-suê sai quân đánh thành A‑hi, nhưng họ thất bại thảm hại. Giô-suê sấp mặt xuống đất cầu nguyện, và Đức Giê‑hô‑va bày tỏ rằng có tội lỗi trong dân: A‑can đã lấy trộm vật cấm từ Giê‑ri‑cô (Giô-suê 7). Sau khi xử lý tội lỗi, Y‑sơ‑ra‑ên tái tấn công A‑hi và chiến thắng, nhờ chiến thuật phục binh (Giô-suê 8). Sự kiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thánh khiết trong cộng đồng dân Chúa.

Các Trận Đánh ở Miền Nam và Miền Bắc

Giô-suê tiếp tục chinh phục xứ Ca‑na‑an thông qua hai chiến dịch lớn: miền Nam (Giô-suê 10) và miền Bắc (Giô-suê 11). Nhiều vua liên minh chống lại Y‑sơ‑ra‑en, nhưng Đức Giê‑hô‑va đã ban cho họ những chiến thắng vang dội.

Mặt Trời Dừng Lại

Một trong những phép lạ nổi bật nhất xảy ra trong trận chiến ở Ghi‑bê‑ôn. Giô-suê cầu nguyện: “Hỡi mặt trời, hãy dừng lại trên Ga‑ba‑ôn; hỡi mặt trăng, hãy dừng lại trên trũng A‑gia‑lôn!” (Giô-suê 10:12). Kinh Thánh chép: “Mặt trời dừng lại, mặt trăng ngừng, cho đến chừng dân sự đã báo thù quân nghịch mình… Mặt trời dừng lại giữa trời, không vội lặn ước một ngày trọn” (câu 13). Đây là bằng chứng về quyền năng tối thượng của Đức Chúa Trời, Đấng điều khiển thiên nhiên để hoàn thành mục đích của Ngài.

Phân Chia Đất Đai

Sau khi chiếm được phần lớn lãnh thổ, Giô-suê bắt đầu phân chia đất cho các chi phái (Giô-suê 13–21). Hai chi phái rưỡi (Ru‑bên, Gát, và phân nửa chi phái Ma‑na‑se) đã nhận phần đất phía đông sông Giô‑đanh từ thời Môi-se. Giờ đây, chín chi phái rưỡi còn lại nhận phần đất phía tây. Giô-suê cũng thiết lập các thành ẩn náu (Giô-suê 20) và các thành cho người Lê‑vi (Giô-suê 21). Việc phân chia này thực hiện đúng lời hứa của Đức Chúa Trời với tổ phụ Áp‑ra‑ham, Y‑sác và Gia‑cốp.

Lời Kêu Gọi Cuối Cùng và Giao Ước tại Si-chêm

Khi tuổi già, Giô-suê tập hợp dân Y‑sơ‑ra‑ên tại Si‑chêm để nhắc lại lịch sử họ từ đời Áp‑ra‑ham, qua cuộc giải phóng khỏi Ai Cập, cho đến việc chiếm lấy Đất Hứa (Giô-suê 24:1-13). Ông kêu gọi họ: “Bây giờ, hãy kính sợ Đức Giê‑hô‑va và phục sự Ngài cách trung thành… Nếu các ngươi không thích phục sự Đức Giê‑hô‑va, thì ngày nay hãy chọn ai mà mình muốn phục sự… Còn ta và nhà ta, chúng tôi sẽ phục sự Đức Giê‑hô‑va” (câu 14-15). Dân chúng đồng thanh hứa nguyện trung thành (câu 16-24). Giô-suê lập một giao ước và dựng một tảng đá lớn làm chứng (câu 25-27).

Đây là đỉnh cao trong sự nghiệp thuộc linh của Giô-suê, thể hiện vai trò của ông không chỉ là một lãnh đạo quân sự mà còn là người hướng dẫn dân sự trở về với giao ước.

Cái Chết và Di Sản

Giô-suê qua đời ở tuổi 110 và được chôn trong phần đất của ông tại Thim‑nát‑sê‑rách, trong địa phận Ép‑ra‑im (Giô-suê 24:29-30). Kinh Thánh ghi nhận: “Y‑sơ‑ra‑ên phục sự Đức Giê‑hô‑va trọn đời Giô-suê và trọn đời các trưởng lão… là những kẻ còn sống lâu hơn Giô-suê” (Giô-suê 24:31; Các Quan Xét 2:7).

Giô-suê để lại một di sản đức tin vững chắc. Ông đã hoàn thành sứ mạng đưa dân vào Đất Hứa, chiến thắng kẻ thù, và phân chia đất đai. Quan trọng hơn, ông đã khích lệ dân sự trung thành với Đức Chúa Trời.

Giô-suê — Hình Bóng về Đấng Christ

Trong thần học Cơ Đốc, Giô-suê được xem là một hình bóng (type) của Chúa Giê‑xu. Tên Giô-suê (Yehoshua) và Giê‑xu (Yeshua) đều có nghĩa “Đức Giê‑hô‑va là sự cứu rỗi”. Môi-se, đại diện cho luật pháp, không thể đưa dân vào Đất Hứa; Giô-suê mới là người dẫn dắt họ vào. Tương tự, luật pháp không thể cứu con người; chỉ có Chúa Giê‑xu mới đưa chúng ta vào sự an nghỉ thiêng liêng (Hê-bơ-rơ 4:8-10). Giô-suê chiến thắng kẻ thù và ban sản nghiệp; Chúa Giê‑xu chiến thắng tội lỗi và Sa-tan, ban cho chúng ta cơ nghiệp đời đời. Lời kêu gọi “hãy chọn ngày nay” của Giô-suê cũng vang vọng lời mời gọi của Chúa Giê‑xu: “Hãy hối cải và tin nhận Tin Lành” (Mác 1:15).

Bài Học Ứng Dụng Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Cuộc đời Giô-suê để lại nhiều nguyên tắc quý giá cho đời sống Cơ Đốc nhân hiện đại:

1. Hãy Mạnh Mẽ và Can Đảm

Đức Chúa Trời nhiều lần phán với Giô-suê: “Hãy vững lòng bền chí” (Giô-suê 1:6-7,9). Sự can đảm này không dựa trên năng lực bản thân mà trên lời hứa “Đức Giê‑hô‑va, Đức Chúa Trời ngươi, vẫn ở cùng ngươi trong mọi nơi ngươi đi” (câu 9). Cơ Đốc nhân ngày nay cần can đảm đối diện với nghịch cảnh, biết rằng Chúa luôn đồng hành và chiến đấu cho chúng ta.

2. Gắn Bó Với Lời Chúa

Điều kiện để Giô-suê thành công là: “Quyển sách luật pháp này chớ xa miệng ngươi, hãy suy gẫm ngày và đêm, hầu cho cẩn thận làm theo mọi điều đã chép ở trong; vì như vậy ngươi mới được may mắn và thành công” (Giô-suê 1:8). Việc đọc, suy ngẫm và vâng giữ Lời Chúa là nền tảng cho mọi thành công thuộc linh.

3. Lãnh Đạo Khiêm Nhường và Phụ Thuộc vào Chúa

Giô-suê luôn cầu hỏi ý Chúa trước mỗi quyết định (ví dụ: Giô-suê 5:13-15 khi gặp vị tướng đạo binh của Đức Giê‑hô‑va). Ông không tự phụ vào kinh nghiệm quân sự, mà tìm kiếm sự hướng dẫn thiêng liêng. Cơ Đốc nhân được kêu gọi dẫn dắt gia đình, Hội Thánh và cộng đồng với thái độ khiêm nhường, luôn tìm ý muốn Chúa qua sự cầu nguyện và Lời Ngài.

4. Sống Thánh Khiết

Tội lỗi của A-can đã gây thất bại cho cả cộng đồng. Tương tự, tội lỗi cá nhân ảnh hưởng đến tập thể dân Chúa. Chúng ta cần giữ sự thánh khiết, xưng tội và từ bỏ điều không đẹp ý Chúa, để không cản trở phước lành của Chúa trên đời sống chúng ta và Hội Thánh.

5. Để Lại Di Sản Đức Tin

Giô-suê tuyên bố: “Còn ta và nhà ta, chúng tôi sẽ phục sự Đức Giê‑hô‑va” (Giô-suê 24:15). Ông đã lãnh đạo bằng gương mẫu, và di sản đức tin đó kéo dài qua nhiều thế hệ. Mỗi Cơ Đốc nhân đều được kêu gọi sống đức tin cách sống động để truyền lại cho con cháu và những người xung quanh.

Kết Luận

Giô-suê là một anh hùng đức tin, một nhà lãnh đạo được Đức Chúa Trời trang bị đặc biệt. Ông đã hoàn thành sứ mạng với sự trung tín tuyệt đối. Cuộc đời ông dạy chúng ta rằng chiến thắng không đến từ sức riêng mà từ sự vâng lời và tin cậy vào lời hứa của Đức Chúa Trời. Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân cũng đang trên hành trình vào “Đất Hứa” thiêng liêng, tức là sự an nghỉ trong Chúa Giê‑xu Christ. Hãy noi gương Giô-suê, mạnh mẽ và can đảm, gắn bó với Lời Chúa, và luôn tuyên bố: “Ta và nhà ta sẽ phục sự Đức Giê‑hô‑va.”