Tại sao trong Sáng-thế-ký, mặt trời và mặt trăng chỉ được tạo dựng vào ngày thứ tư?
Khi đọc phân đoạn tường thuật về sự sáng tạo trong Sáng-thế-ký 1, nhiều người thắc mắc: Tại sao Đức Chúa Trời lại tạo ra ánh sáng vào ngày thứ nhất (câu 3-5) nhưng mãi đến ngày thứ tư mới tạo ra mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao (câu 14-19)? Nếu ánh sáng chỉ đến từ các thiên thể đó, thì làm sao có ánh sáng trước khi chúng tồn tại? Câu hỏi này đã được nhiều nhà giải kinh, thần học và khoa học bàn luận. Mục đích của bài viết này là tìm hiểu ý nghĩa thần học và các bài học thực tiễn từ trình tự đặc biệt này, dựa trên nền tảng Kinh Thánh và ngôn ngữ nguyên thủy.
Sáng-thế-ký 1 mô tả sáu ngày Đức Chúa Trời sáng tạo trời đất và muôn vật. Mỗi ngày có một công việc rõ ràng, và kết thúc bằng câu "vậy, có buổi và sáng, ấy là ngày thứ …". Trình tự các ngày:
- Ngày 1: Ánh sáng được tạo, phân rẽ khỏi bóng tối, gọi là ngày và đêm.
- Ngày 2: Bầu trời (không gian) phân cách nước với nước.
- Ngày 3: Đất khô và cây cối xuất hiện.
- Ngày 4: Các vật sáng trên trời (mặt trời, mặt trăng, sao) để cai trị ngày và đêm, định thời tiết, ngày, năm.
- Ngày 5: Sinh vật dưới nước và chim trời.
- Ngày 6: Thú vật trên đất và loài người.
"Đức Chúa Trời phán rằng: Phải có sự sáng; thì có sự sáng. Đức Chúa Trời thấy sự sáng là tốt lành, bèn phân rẽ sự sáng cùng sự tối. Đức Chúa Trời đặt tên sự sáng là ngày; sự tối là đêm. Vậy, có buổi và sáng; ấy là ngày thứ nhất." (Sáng 1:3-5).
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "ánh sáng" là אוֹר (or). Đây là một thực thể được Đức Chúa Trời tạo ra bằng lời phán. Ánh sáng này không phải là mặt trời, vì mặt trời chưa xuất hiện. Nó có thể hiểu là nguồn sáng nguyên thủy, bắt nguồn từ chính Đức Chúa Trời (1 Giăng 1:5: "Đức Chúa Trời là sự sáng"). Trong sáng tạo, Đức Chúa Trời tách ánh sáng ra khỏi bóng tối, thiết lập chu kỳ ngày và đêm ngay từ đầu. Điều này cho thấy thời gian bắt đầu từ lúc có ánh sáng, dù chưa có các thiên thể để đo lường thời gian.
"Đức Chúa Trời lại phán rằng: Phải có các vì sáng trong khoảng không trên trời, đặng phân ra ngày với đêm, và dùng làm dấu để định thì tiết, ngày và năm; lại dùng làm vì sáng trong khoảng không trên trời để soi xuống đất; thì có như vậy. Đức Chúa Trời làm nên hai vì sáng lớn; vì lớn hơn để cai trị ban ngày, vì nhỏ hơn để cai trị ban đêm; Ngài cũng làm các ngôi sao. Đức Chúa Trời đặt các vì đó trong khoảng không trên trời, đặng soi sáng đất, đặng cai trị ban ngày và ban đêm, đặng phân ra sự sáng với sự tối. Đức Chúa Trời thấy điều đó là tốt lành. Vậy, có buổi và sáng; ấy là ngày thứ tư." (Sáng 1:14-19).
Các "vì sáng" (tiếng Hê-bơ-rơ: מְאֹרֹת, me'orot, số ít ma'or) là những vật mang ánh sáng, không phải là nguồn sáng tự thân mà là những thiên thể được Đức Chúa Trời đặt vào vị trí để phản chiếu hoặc phát ra ánh sáng. Chúng có nhiệm vụ cụ thể: phân biệt ngày đêm, làm dấu hiệu, định mùa tiết, ngày, năm, và soi sáng đất. Điều đáng chú ý là mặt trời và mặt trăng không được gọi tên riêng; Kinh Thánh chỉ nói "vì lớn" và "vì nhỏ". Điều này có lẽ nhằm tránh việc thần thánh hóa chúng như trong các tôn giáo ngoại giáo.
Có nhiều cách giải thích bổ sung cho nhau, thể hiện sự khôn ngoan và mục đích thần học của tác giả Sáng-thế-ký.
Trình tự này nhấn mạnh rằng ánh sáng không phải phụ thuộc vào mặt trời, mặt trăng hay các ngôi sao; Đức Chúa Trời chính là nguồn sáng đầu tiên và tối hậu. Ánh sáng ngày thứ nhất là kết quả trực tiếp từ lời phán của Ngài. Điều này dạy chúng ta rằng mọi sự sáng (cả vật lý lẫn thuộc linh) đều đến từ Đức Chúa Trời. Thánh Kinh nhiều lần mô tả Đức Chúa Trời là sự sáng (Thi thiên 27:1; 1 Giăng 1:5). Sau này, Chúa Giê-xu tuyên bố "Ta là sự sáng của thế gian" (Giăng 8:12). Việc ánh sáng có trước mặt trời cũng nhắc nhở rằng ngay cả mặt trời, một nguồn sáng vĩ đại, cũng chỉ là một vật thọ tạo và phải tuân theo quyền tể trị của Đức Chúa Trời.
Trong các nền văn hóa cổ đại vùng Cận Đông (Ai Cập, Ba-by-lôn, Ca-na-an), mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao thường được xem như những vị thần. Bằng cách đặt việc tạo dựng chúng vào ngày thứ tư, sau khi ánh sáng và đất đã có, tác giả Sáng-thế-ký hạ thấp vị trí của chúng: chúng chỉ là những vật được tạo ra, không phải là thần linh, và chỉ có chức năng thực dụng do Đức Chúa Trời giao phó. Hơn nữa, Kinh Thánh cố tình không gọi tên "mặt trời" và "mặt trăng" để tránh liên tưởng đến tên các vị thần (thần Shamash, thần Sin...). Cách mô tả này khẳng định độc thần giáo, chống lại tà giáo đương thời.
Trên ngày thứ nhất, Đức Chúa Trời đã thiết lập chu kỳ ngày và đêm (sáng và tối). Tuy nhiên, con người cần những vật thể cụ thể trên bầu trời để xác định thời gian, mùa, năm. Do đó, vào ngày thứ tư, Đức Chúa Trời cung cấp những "đồng hồ" thiên nhiên. Sự xuất hiện của mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao là để hoàn thiện hệ thống thời gian đã được thiết lập từ ngày thứ nhất. Điều này phù hợp với cấu trúc đối xứng của sáu ngày sáng tạo: ngày 1 và ngày 4 liên quan đến ánh sáng và các vật sáng; ngày 2 và ngày 5 liên quan đến bầu trời và các sinh vật trên trời/dưới nước; ngày 3 và ngày 6 liên quan đến đất và các sinh vật trên đất (kể cả loài người). Cấu trúc này cho thấy sự sắp xếp có chủ ý: Đức Chúa Trời tạo ra môi trường (ngày 1-3) rồi sau đó tạo ra những cư dân tương ứng (ngày 4-6).
Một cách hiểu đơn giản: Đức Chúa Trời bắt đầu bằng việc tạo ra ánh sáng – hiện tượng chung – rồi sau đó mới tạo ra các nguồn cụ thể cho ánh sáng đó. Điều này cũng tương tự như việc Ngài tạo ra đất và cây cối trước khi tạo ra mặt trời; cây cối có thể tồn tại bằng ánh sáng từ nguồn sáng tổng quát ban đầu. Thứ tự này không nhất thiết mâu thuẫn với khoa học nếu chúng ta xem xét rằng ánh sáng ban đầu có thể đến từ một nguồn khác (chẳng hạn sự hiện diện của Đức Chúa Trời) và sau đó Ngài đặt mặt trời như nguồn sáng chính cho trái đất. Dù hiểu theo nghĩa đen hay biểu tượng, thông điệp chính vẫn là: Đức Chúa Trời toàn năng, Ngài sáng tạo mọi thứ theo ý muốn và mục đích của Ngài.
Việc phân biệt giữa אוֹר (or) – ánh sáng, và מְאוֹר (ma'or) – vật phát sáng, rất quan trọng. Or là ánh sáng như một thực thể; ma'or là vật mang ánh sáng, đóng vai trò như đèn, ngọn đuốc. Trong Sáng-thế-ký, Đức Chúa Trời tạo ra or trước, sau đó Ngài làm ra các me'orot (số nhiều) để “cai trị” và chiếu sáng. Từ ngữ này cũng được dùng trong Xuất Ê-díp-tô ký 25:6 về cây đèn bằng vàng trong đền tạm. Điều này cho thấy các thiên thể như những ngọn đèn được Đức Chúa Trời treo lên bầu trời. Như vậy, ánh sáng ban đầu có thể được hiểu là sự sáng thuần túy, tách rời khỏi bất kỳ vật thể nào, xuất phát từ chính Đức Chúa Trời.
Hỏi: Làm sao có cây cối (ngày thứ ba) tồn tại mà không có mặt trời (ngày thứ tư)?
Đáp: Cây cối có thể nhận ánh sáng từ nguồn sáng ban đầu (ánh sáng ngày thứ nhất). Đức Chúa Trời toàn năng có thể duy trì sự sống bằng bất kỳ cách nào Ngài muốn. Điều này nhấn mạnh sự phụ thuộc của muôn vật vào Ngài, không vào những phương tiện thứ yếu.
Hỏi: Ngày thứ nhất đến thứ ba có phải là 24 giờ không nếu chưa có mặt trời?
Đáp: Kinh Thánh định nghĩa "ngày" là khoảng thời gian có "buổi và sáng". Dù chưa có mặt trời, Đức Chúa Trời đã phân rẽ ánh sáng và bóng tối, tạo nên chu kỳ ngày đêm. Vì vậy, các ngày vẫn có thể được hiểu là những khoảng thời gian có độ dài nhất định, có thể là 24 giờ hoặc các thời kỳ dài hơn (tùy quan điểm). Dù sao, vấn đề không nằm ở độ dài mà ở trình tự và mục đích.
Trình tự sáng tạo trong Sáng-thế-ký không chỉ là câu chuyện lịch sử, mà còn dạy chúng ta nhiều bài học thuộc linh:
1. Đức Chúa Trời là nguồn sáng đích thực: Chúng ta thường tìm kiếm ánh sáng từ những thứ tạo vật (tri thức, tiền bạc, danh vọng…). Nhưng Sáng-thế-ký nhắc nhở rằng ánh sáng thật đến từ Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán: "Ta là sự sáng của thế gian; người nào theo ta, chẳng đi trong nơi tối tăm, nhưng có ánh sáng của sự sống" (Giăng 8:12). Hãy đến với Ngài để được soi dẫn.
2. Tránh thần tượng hóa tạo vật: Mặt trời, mặt trăng dù lớn lao nhưng chỉ là vật thọ tạo. Con người ngày nay vẫn dễ dàng thần tượng hóa khoa học, thiên nhiên, hoặc các thế lực trần gian. Chúng ta phải thờ phượng Đấng Tạo Hóa chứ không phải vật thọ tạo (Rô-ma 1:25).
3. Sự tể trị của Đức Chúa Trời trên thời gian: Đức Chúa Trời đặt các thiên thể để định thời tiết, ngày, năm, nhắc nhở rằng thời gian thuộc về Ngài. Chúng ta phải sống mỗi ngày với ý thức rằng Đức Chúa Trời đang cai trị, và chúng ta phải dùng thời gian cách khôn ngoan (Ê-phê-sô 5:16).
4. Tin cậy vào sự khôn ngoan và thời điểm của Đức Chúa Trời: Ngài tạo dựng mặt trời vào ngày thứ tư, không phải ngày đầu, nhưng vẫn hoàn hảo. Trong cuộc đời, nhiều khi chúng ta thắc mắc tại sao Chúa chưa ban điều gì đó; chúng ta cần nhớ rằng Ngài có thời điểm tốt nhất (Truyền đạo 3:1).
5. Chúng ta là ánh sáng cho thế gian: Như các thiên thể phản chiếu ánh sáng của Đức Chúa Trời, chúng ta là những con dân Ngài được kêu gọi chiếu sáng trong thế gian (Ma-thi-ơ 5:14-16). Hãy sống để người khác thấy Chúa qua đời sống chúng ta.
Câu hỏi "Tại sao mặt trời và mặt trăng chỉ được tạo vào ngày thứ tư?" không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về ý nghĩa của bản văn Sáng-thế-ký, mà còn dẫn chúng ta đến với những chân lý quan trọng về Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng tự hữu, là nguồn sáng, là Đấng cai trị tất cả. Ngài đã sắp đặt mọi thứ theo thứ tự và mục đích tốt đẹp. Khi đối diện với những thắc mắc trong Kinh Thánh, chúng ta hãy tìm kiếm Lời Chúa và cầu xin Thánh Linh dạy dỗ, để mỗi ngày càng vững vàng hơn trong đức tin và sống đẹp lòng Ngài.