Găm-a-li-ên (Công vụ 5) có phải Pha-ri-si tin Chúa?

Trong sách Công vụ các Sứ đồ, chương 5, chúng ta gặp một nhân vật đáng chú ý: Găm-a-li-ên (hay Ga-ma-li-ên trong một số bản dịch), một thầy dạy luật nổi tiếng thuộc phe Pha-ri-si. Ông đứng dậy giữa Hội đồng Sanhedrin (Công vụ 5:34) để can thiệp, khuyên các lãnh đạo Do Thái đừng vội giết các sứ đồ Phê-rơ và các anh em khác. Lời khuyên khôn ngoan của ông đã cứu mạng các môn đồ Chúa Giê-xu, cho phép Tin Lành tiếp tục lan rộng. Nhưng câu hỏi lớn đặt ra: Găm-a-li-ên có phải là một Pha-ri-si đã tin nhận Chúa Giê-xu Christ làm Cứu Chúa không?

Bài nghiên cứu này sẽ khám phá sâu sắc vấn đề này dựa trên Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925 (Bản Truyền Thống), phân tích ngữ cảnh lịch sử-thần học, giải nghĩa từ nguyên gốc Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, đồng thời đánh giá các lập luận thần học. Chúng ta sẽ thấy rằng, dù Kinh Thánh không ghi rõ ông là tín hữu, lời ông nói phản ánh sự kính sợ Đức Chúa Trời và góp phần vào kế hoạch cứu rỗi của Ngài, hướng về Chúa Giê-xu – Trung Tâm của mọi sự cứu rỗi.

Tên Găm-a-li-ên xuất phát từ Hê-bơ-rơ גַּמְלִיאֵל (Gamli'el), nghĩa là "Thần thưởng cho Ê-li" hoặc "Lời thưởng của Ê-li", ám chỉ sự ban thưởng từ Đức Chúa Trời (Ê-li là tên rút gọn của Ê-li-ôn, Đức Chúa Trời). Trong Tân Ước Hy Lạp, tên ông là Γαμαλιήλ (Gamalīḗl). Ông là cháu nội của thầy rabbi Hillel nổi tiếng, lãnh tụ trường phái Hillel tại Giê-ru-sa-lem, và là thành viên cao cấp của Sanhedrin – hội đồng tối cao Do Thái, tương đương "Tối cao pháp viện" thời đó.

Kinh Thánh xác nhận vị thế của ông qua lời chứng của sứ đồ Phao-lô: "Tôi là người Giu-đa, sanh tại Tạt-sơ, trong xứ Si-li-si, nhưng nuôi tại thành nầy, học nơi chân Ga-ma-li-ên, đã dạy theo đúng luật pháp của tổ phụ chúng tôi; tôi vốn sốt sắng vì Đức Chúa Trời, như hết thảy anh em các ông đều là vậy" (Công vụ 22:3). Phao-lô, một Pha-ri-si "cực đoan nhất" (Công vụ 26:5), được huấn luyện dưới chân ông, chứng tỏ Găm-a-li-ên là nhà giáo luật pháp uy tín nhất thời kỳ ấy. Phe Pha-ri-si nổi tiếng nghiêm giữ luật pháp Môi-se, thường chống đối Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 23), nhưng Găm-a-li-ên nổi bật với sự khôn ngoan và ôn hòa.

Chương 5 Công vụ diễn ra khoảng năm 33-34 sau Công nguyên, ngay sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên. Các sứ đồ làm nhiều phép lạ, dân chúng tin nhận hàng ngàn người (Công vụ 5:14). Hội đồng Sanhedrin bắt giam Phê-rơ và Giăng, nhưng thiên sứ giải thoát (câu 19). Khi các môn đồ tiếp tục giảng dạy, họ bị bắt lại, và các thầy tế lễ muốn giết hết (câu 33).

Lúc này, Găm-a-li-ên đứng dậy: "Nhưng có một người Pha-ri-si tên là Ga-ma-li-ên, làm giáo sư luật, được dân chúng kính trọng, đứng dậy giữa tòa công luận, truyền lệnh đem các sứ đồ ra ngoài một chút" (Công vụ 5:34). Ông yêu cầu hội đồng lắng nghe, nhắc nhở lịch sử các cuộc nổi loạn thất bại: Thê-đa (có lẽ Judas the Galilean năm 6 SCN, theo sử gia Josephus), và Giu-đa Ga-li-lê (câu 36-37). Ông kết luận: "Nên bây giờ, ta khuyên các người: Hãy lánh xa những người này, để mặc họ đi. Vì nếu mưu toan hay việc này bởi người ta mà ra, thì sẽ bị phá hủy; nhưng nếu bởi Đức Chúa Trời mà ra, thì các người phá hủy chảng nổi, lại còn sợ rằng mình là kẻ chống cùng Đức Chúa Trời" (câu 38-39).

Hội đồng nghe theo, đánh đòn các sứ đồ rồi thả (câu 40). Các môn đồ vui mừng vì "được kể là xứng đáng chịu nhục vì danh Đức Chúa Jêsus" (câu 41), và tiếp tục giảng Tin Lành (câu 42).

1. Sự kính sợ Đức Chúa Trời chân thật: Từ "Đức Chúa Trời" (Hy Lạp: Theos, chỉ Đức Chúa Trời chân thật) trong câu 39 cho thấy ông công nhận quyền tể trị tối cao của Ngài. Ông cảnh báo chống Đức Chúa Trời là vô ích, phản ánh Châm-ngôn 21:30: "Chẳng có mưu kế nào, chẳng có sự khôn ngoan nào, chẳng có lời bàn luận nào chống lại Đức Giê-hô-va". Điều này vượt xa chủ nghĩa nhân văn, hướng về đức tin Cựu Ước.

2. Phương pháp lịch sử và thực tiễn: Ông dùng ví dụ Thê-đa và Giu-đa để chứng minh: Phong trào của các sứ đồ nếu giả sẽ tự tan (như lịch sử chứng minh các cuộc nổi loạn Do Thái). Nhưng nếu từ Chúa, sẽ trường tồn – điều đã xảy ra với Hội Thánh! Lời ông vô tình tiên tri về sự tăng trưởng của Hội Thánh (Ma-thi-ơ 16:18).

3. So sánh với các Pha-ri-si khác: Khác Ni-cô-đem (Giăng 3:1-2, bí mật gặp Chúa, sau công khai chôn xác Chúa – Giăng 19:39) hay Giô-sép Á-ri-ma-thê (Giăng 19:38, tín hữu bí mật), Kinh Thánh không ghi nhận Găm-a-li-ên tin Chúa Giê-xu. Ông vẫn là Pha-ri-si, không từ bỏ luật pháp để theo Chúa (như Phao-lô). Học trò ông, Phao-lô, từng bức hại Hội Thánh trước khi gặp Chúa trên đường Đa-mách (Công vụ 9).

4. Giải nghĩa Hy Lạp sâu: Cụm "bởi Đức Chúa Trời mà ra" (câu 39: para Theou) nghĩa "từ nguồn Đức Chúa Trời", ám chỉ nguồn gốc thần thánh. Ông phân biệt rõ: Con người vs. Đức Chúa Trời, tương tự Chúa Giê-xu dạy (Giăng 3:27). Nhưng thiếu lời công nhận Chúa Giê-xu là Đấng Christ.

Vậy, Găm-a-li-ên là người công bình, kính sợ Chúa (giống thầy tế lễ Ca-i-áp tiên tri vô tình – Giăng 11:49-52), nhưng không có bằng chứng rõ ràng ông tin Chúa Giê-xu làm Cứu Chúa cá nhân. Chúa dùng ông như "ân nhân vô ý" để bảo vệ Hội Thánh, chứng tỏ Ngài tể trị lịch sử (Rô-ma 8:28).

• Khôn ngoan trong bối cảnh bắt bớ: Giống Găm-a-li-ên, chúng ta cần phân tích thực tế trước khi hành động nóng vội (Châm-ngôn 14:29). Khi bị chống đối vì đức tin, hãy cầu nguyện để Chúa hành động, thay vì dùng bạo lực.
• Tin cậy sự tể trị Chúa: Nếu công việc thuộc linh của bạn bị chống, hãy nhớ: "Nếu bởi Đức Chúa Trời, thì các người phá hủy chảng nổi". Áp dụng: Trong truyền giáo, để Chúa mở đường (Công vụ 1:8).
• Phân biệt đức tin thật: Lời khôn ngoan không thay thế đức tin cá nhân vào Chúa Giê-xu (Gia-cơ 2:19, quỷ cũng tin Chúa tồn tại nhưng run sợ). Hãy kiểm tra đời sống: Có xưng nhận Chúa Giê-xu là Chúa không? (Rô-ma 10:9).
• Làm nhân chứng khôn ngoan: Như Phao-lô học từ thầy cũ, dùng kiến thức thế gian phục vụ Tin Lành. Trong công việc, học hỏi từ "Găm-a-li-ên" xung quanh để làm sáng danh Chúa.

Thực tế: Khi đối diện tranh luận tôn giáo, hãy dùng lịch sử Kinh Thánh và logic để chỉ về Chúa Giê-xu – Đấng duy nhất cứu rỗi (Công vụ 4:12).

Găm-a-li-ên là Pha-ri-si kính sợ Đức Chúa Trời, với lời khuyên khôn ngoan cứu Hội Thánh ban đầu, nhưng Kinh Thánh không xác nhận ông tin Chúa Giê-xu làm Cứu Chúa. Ông nhắc chúng ta: Chúa dùng cả người chưa tin để thành toàn kế hoạch Ngài, nhưng cứu rỗi chỉ qua đức tin nơi Chúa Giê-xu – Đấng chết chuộc tội chúng ta (Ê-phê-sô 2:8-9). Hãy noi gương các sứ đồ: Vui mừng chịu nhục, rao truyền Tin Lành không ngừng. Bạn đã tin Chúa Giê-xu chưa? Hãy cầu nguyện hôm nay: "Lạy Chúa, con tin Ngài là Chúa, xin cứu con". A-men!

(Bài viết khoảng 1200 từ, dựa hoàn toàn Kinh Thánh và phân tích thần học Tin Lành.)