Vua Na-đáp Trong Kinh Thánh
Trong dòng chảy lịch sử của Vương quốc Y-sơ-ra-ên phân cách, có những nhân vật xuất hiện thoáng qua nhưng để lại những bài học đắt giá về sự nối tiếp tội lỗi và hậu quả của việc từ bỏ giao ước với Đức Giê-hô-va. Một trong những nhân vật đó là Na-đáp, vị vua thứ hai của Vương quốc Y-sơ-ra-ên (phía Bắc). Cuộc đời ngắn ngủi và bi thảm của ông không chỉ là một mảnh ghép lịch sử mà còn là một minh họa sống động cho các nguyên tắc thuộc linh về sự phán xét, ân điển và trách nhiệm cá nhân trước mặt Đức Chúa Trời.
I. Bối Cảnh Lịch Sử Và Gia Tộc: Con Trai Của Giê-rô-bô-am
Để hiểu về Na-đáp, trước hết phải hiểu về người cha để lại di sản tai họa cho ông: Giê-rô-bô-am, con trai Nê-bát (1 Các Vua 11:26). Giê-rô-bô-am được Đức Chúa Trời xức qua tiên tri A-hi-gia để cai trị 10 chi phái Y-sơ-ra-ên, hứa ban cho một nhà vững bền nếu ông vâng theo luật pháp Chúa (1 Các Vua 11:38). Thế nhưng, vì lo sợ dân chúng trở về Giê-ru-sa-lem thờ phượng sẽ khiến họ quay lại với nhà Đa-vít, Giê-rô-bôám đã phạm tội trọng: ông lập ra một hệ thống thờ phượng thay thế, với hai con bò con bằng vàng đặt tại Đan và Bê-tên, lập những nơi cao, đặt những thầy tế lễ không thuộc chi phái Lê-vi, và lập một kỳ lễ riêng trong tháng tám (1 Các Vua 12:26-33). Hành động này được Kinh Thánh gọi là "tội của Giê-rô-bô-am" (1 Các Vua 13:34; 14:16) – một cụm từ lặp đi lặp lại như một biểu tượng cho sự bội đạo có hệ thống, dẫn dắt cả dân tộc phạm tội.
Na-đáp chính là con trai và là người kế vị của Giê-rô-bôám. Tên ông trong tiếng Hê-bơ-rơ (נָדָב - Nadab) có nghĩa là "rộng rãi, hào phóng". Thật trớ trêu, cuộc đời ông lại không hề rộng rãi trong sự vâng lời hay hào phóng với ân điển Chúa, mà chỉ tiếp tục con đường chật hẹp của tội lỗi cha mình.
II. Triều Đại Ngắn Ngủi Và Cái Chết Được Báo Trước
Thông tin về triều đại của Na-đáp được chép rất ngắn gọn trong 1 Các Vua 15:25-31 và được nhắc lại trong 2 Sử Ký 13:20. Ông lên ngôi vua Y-sơ-ra-ên vào năm thứ hai đời vua A-sa của Giu-đa, và cai trị được hai năm. Con số hai năm này không phải ngẫu nhiên. Trong tiêu chuẩn đánh giá các vua Y-sơ-ra-ên, Kinh Thánh thường ghi nhận họ trị vì "hai năm" như một dấu hiệu của một triều đại không được Đức Chúa Trời chấp thuận, bị chấm dứt đột ngột (ví dụ: Xim-ri cai trị 7 ngày, 1 Các Vua 16:15).
Kinh Thánh đánh giá về ông một cách rõ ràng và phũ phàng: "Người làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va, đi theo đường của cha người, phạm tội mà cha người đã phạm, và gây cho Y-sơ-ra-ên cũng phạm tội ấy" (1 Các Vua 15:26). Cụm từ then chốt ở đây là "đi theo đường của cha người" (trong tiếng Hê-bơ-rơ: וַיֵּלֶךְ בְּדֶרֶךְ אָבִיו - *vayelekh b'derekh aviv*). Ông không chỉ thừa kế ngai vàng, mà còn thừa kế nguyên vẹn hệ thống tôn giáo sai lầm và tội lỗi. Ông không có một nỗ lực cải cách nào, không một chút ăn năn nào được ghi nhận.
Cái chết của Na-đáp là sự ứng nghiệm chính xác lời tiên tri đã phán về nhà Giê-rô-bô-am. Trước đó, tiên tri A-hi-gia đã báo cho vợ Giê-rô-bô-am rằng: "Đức Giê-hô-va sẽ đánh Y-sơ-ra-ên, và Ngài sẽ làm cho nó rung động như cây sậy rung động trong nước... Đức Giê-hô-va sẽ dấy lên một vua cho Y-sơ-ra-ên, người sẽ hủy diệt nhà Giê-rô-bô-am trong ngày đó" (1 Các Vua 14:15,14). Lời tiên tri này ứng nghiệm khi Na-đáp, thế hệ tiếp theo, đi vây thành ghi-bê-thôn của dân Phi-li-tin. Tại đây, Ba-ê-sa (con trai A-hi-gia, thuộc chi phái Y-sa-ca) đã phản loạn, giết chết Na-đáp và chiếm ngôi. Hành động này xảy ra "trong năm thứ hai đời vua A-sa", tức là chính xác vào năm thứ hai Na-đáp trị vì (1 Các Vua 15:28). Ba-ê-sa không chỉ giết Na-đáp, mà còn "giết hết thảy người nhà Giê-rô-bô-am, không để sót lại một ai..., hầu cho nhà Giê-rô-bô-am bị diệt hết" (1 Các Vua 15:29). Đây chính là sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời đối với một triều đại đã cố tình và có hệ thống dẫn dắt dân sự Ngài vào sự thờ hình tượng.
III. Bài Học Thuộc Linh Từ Cuộc Đời Na-đáp
Cuộc đời của Na-đáp tuy ngắn ngủi trong sách sử, nhưng lại dài trong những cảnh báo thuộc linh cho mọi thế hệ.
1. Sự Nguy Hiểm Của "Tội Lỗi Gia Truyền" Và Trách Nhiệm Cá Nhân: Na-đáp là nạn nhân của môi trường tội lỗi do cha mình tạo ra, nhưng ông cũng hoàn toàn chịu trách nhiệm cho sự lựa chọn của mình. Ông đã "đi theo" con đường đó. Kinh Thánh công bố: "Linh hồn nào phạm tội thì sẽ chết" (Ê-xê-chi-ên 18:20). Mỗi người phải đứng trước mặt Đức Chúa Trời với tư cách cá nhân. Dù được sinh ra trong một gia đình bội đạo, Na-đáp vẫn có cơ hội quay đầu. Lịch sử có những vua như Giô-si-a, dù tổ phụ mình là Ma-na-se cực kỳ gian ác, vẫn chọn con đường khác và thực hiện cải cách vĩ đại (2 Các Vua 22-23). Na-đáp đã không làm điều đó.
2. Hậu Quả Của Việc Dẫn Dắt Người Khác Phạm Tội: Đánh giá về Na-đáp nhấn mạnh ông "gây cho Y-sơ-ra-ên cũng phạm tội ấy". Đây là trọng tội của những người lãnh đạo thuộc linh. Chúa Giê-xu cảnh báo nghiêm khắc: "Nhưng ai làm cho một trong những đứa trẻ nầy đã tin Ta sa vào tội lỗi, thì thà buộc cối đá lớn vào cổ nó mà ném nó xuống đáy biển còn hơn" (Ma-thi-ơ 18:6). Na-đáp, với tư cách vua, đã củng cố hệ thống thờ hình tượng, khiến cả quốc gia tiếp tục xa cách Đức Chúa Trời.
3. Sự Chính Xác Và Chắc Chắn Của Lời Tiên Tri Đức Chúa Trời: Từ lời tiên tri về sự diệt vong của nhà Giê-rô-bô-am (1 Các Vua 14:10-14) đến cái chết của Na-đáp là một quãng thời gian. Có thể một số người nghĩ lời tiên tri sẽ không ứng nghiệm. Nhưng nó đã ứng nghiệm "trong ngày đó" – đúng vào thời điểm Đức Chúa Trời đã định. Điều này dạy chúng ta về sự kiên nhẫn và tin cậy vào lời hứa và cảnh báo của Đức Chúa Trời. Ngài không chậm trễ (2 Phi-e-rơ 3:9).
4. Sự Phù Vân Của Quyền Lực Thế Gian: Na-đáp là một vị vua, có quyền bính trong tay, đang chỉ huy một cuộc vây thành. Tuy nhiên, quyền lực ấy chẳng thể bảo vệ ông khỏi mũi gươm của kẻ phản loạn, và quan trọng hơn, khỏi sự phán xét của Đức Chúa Trời. Sa-lô-môn đã viết: "Sự hư không của sự hư không, thảy đều hư không" (Truyền đạo 1:2). Quyền lực, địa vị không cứu được con người khỏi tội lỗi và sự chết đời đời.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Lịch sử của Na-đáp không chỉ để đọc, mà để rút ra bài học cho đời sống chúng ta hôm nay.
1. Xét Lại Di Sản Thuộc Linh Của Chính Mình: Mỗi chúng ta đều chịu ảnh hưởng từ nền tảng gia đình, tôn giáo hay văn hóa. Hãy thành thật trước mặt Chúa: Có những "truyền thống" hay "con đường" nào tôi đang đi theo một cách vô thức mà có thể đi ngược lại Lời Chúa? Giống như Na-đáp đi theo đường của cha, chúng ta cần can đảm xét đoán mọi sự dưới ánh sáng của Kinh Thánh (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21).
2. Trách Nhiệm Cá Nhân Trong Sự Thờ Phượng: Na-đáp tiếp tục thờ phượng giả dối tại Bê-tên và Đan. Cơ Đốc nhân ngày nay được kêu gọi thờ phượng Chúa "trong tâm thần và lẽ thật" (Giăng 4:24). Điều này đòi hỏi một mối quan hệ cá nhân chân thật với Chúa Giê-xu Christ, không phải chỉ làm theo nghi lễ hay truyền thống. Bạn có đang thờ phượng Đấng Christ cách chân thật, hay chỉ đang "đi theo đường" của một hình thức tôn giáo nào đó?
3. Cảnh Giác Với Tinh Thần "Giê-rô-bô-am": Tinh thần của Giê-rô-bô-am và Na-đáp là tinh thần sợ hãi mất quyền kiểm soát, muốn tạo ra một phương cách thờ phượng thuận tiện và dễ dãi, thay thế cho những điều Đức Chúa Trời đã thiết lập. Trong đời sống Hội Thánh và cá nhân, chúng ta cần đề phòng xu hướng thay thế sự vâng lời đơn sơ bằng những "sáng kiến" thuộc linh của con người, dù chúng có vẻ khôn ngoan (như hai trung tâm thờ phượng tại Đan và Bê-tên).
4. Ưu Tiên Sự Trung Tín Trên Quyền Lực: Na-đáp quan tâm đến ngai vàng và chiến trận hơn là sự trung tín với giao ước. Ưu tiên của chúng ta là gì? Chúa Giê-xu phán: "Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm vương quốc Đức Chúa Trời và sự công chính của Ngài, thì Ngài sẽ ban cho các con mọi điều ấy nữa" (Ma-thi-ơ 6:33). Sự trung tín trong nơi kín nhiệm với Chúa quan trọng hơn mọi thành tựu bên ngoài.
5. Bài Học Cho Các Bậc Phụ Huynh Và Người Lãnh Đạo: Giê-rô-bôám đã để lại cho con mình một di sản thảm hại. Chúng ta đang để lại di sản thuộc linh nào cho thế hệ sau? Là sự tin kính chân thật, hay chỉ là hình thức? Lời Chúa dạy: "Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó" (Châm Ngôn 22:6).
Kết Luận
Vua Na-đáp của Y-sơ-ra-ên hiện lên như một bóng mờ thảm thương trong lịch sử Kinh Thánh: một người có mọi cơ hội để sửa chữa sai lầm của thế hệ trước, nhưng lại chọn cách đắm chìm trong đó; một vị vua tưởng mình đang vây thành địch, nhưng lại bị chính tội lỗi và sự phán xét của Đức Chúa Trời vây hãm. Triều đại hai năm của ông là một lời nhắc nhở đầy đau đớn rằng tội lỗi, đặc biệt là tội dẫn dắt người khác lầm lạc, sẽ dẫn đến sự diệt vong chắc chắn.
Tuy nhiên, câu chuyện của Na-đáp cũng chỉ về Đấng Cứu Rỗi lớn hơn. Trong khi Na-đáp thất bại trong việc làm một vị vua công bình, Chúa Giê-xu Christ, Con Vua Đa-vít, đã đến với tư cách là Vua thật. Ngài không thờ phượng giả dối mà hoàn toàn vâng phục Chúa Cha. Ngài không bị diệt vong bởi tội của mình (vì Ngài vô tội), nhưng đã gánh lấy sự phán xét dành cho tội lỗi của chúng ta trên thập tự giá. Và từ nơi sự chết, Ngài đã sống lại, lập nên một Vương Quốc đời đời không hề suy vong.
Bài học từ Na-đáp thúc giục chúng ta xây dựng đời sống mình trên nền tảng vững chắc duy nhất là Chúa Giê-xu Christ và Lời của Ngài. Hãy chọn con đường hẹp dẫn đến sự sống (Ma-thi-ơ 7:14), chứ đừng đi theo con đường rộng thênh thang của tội lỗi và sự thuận tiện, dù nó có vẻ được "thừa kế" từ bất kỳ ai. Hãy để lịch sử đau thương của Na-đáp trở thành tấm gương cảnh tỉnh, dẫn chúng ta đến với Vua muôn vua, là Đấng ban sự sống vĩnh cửu cho những ai tin cậy và vâng lời Ngài.