Huldah, nữ tiên tri trong Kinh Thánh là ai?

Trong lịch sử dân Y-sơ-ra-ên, có những tiên tri vĩ đại được biết đến rộng rãi như Ê-li, Ê-li-sê, Ê-sai, hay Giê-rê-mi. Thế nhưng, Kinh Thánh cũng ghi lại một nhân vật nữ tiên tri đặc biệt, xuất hiện trong một thời điểm then chốt của quốc gia Giu-đa, đóng vai trò định hướng cho một cuộc cải cách tôn giáo sâu rộng. Đó là Huldah. Mặc dù chỉ được đề cập trong 7 câu Kinh Thánh, nhưng tầm ảnh hưởng của bà lại cực kỳ to lớn. Bài nghiên cứu này sẽ đào sâu về danh tính, bối cảnh, lời tiên tri và di sản thuộc linh của Huldah, qua đó rút ra những bài học quý giá cho Hội Thánh ngày nay.

Huldah xuất hiện trong 2 Các Vua 22:14-20 và 2 Sử Ký 34:22-28, vào thời trị vì của vua Giô-si-a (khoảng 640–609 TCN). Đây là một trong những vị vua hiếm hoi của Giu-đa được Kinh Thánh đánh giá là “làm điều thiện trước mặt Đức Giê-hô-va, và đi theo trọn đường của Đa-vít, tổ phụ mình, không xây về bên hữu hay bên tả” (2 Các Vua 22:2). Ông lên ngôi khi mới 8 tuổi và ở tuổi 26, ông khởi xướng một chiến dịch sửa sang đền thờ của Đức Giê-hô-va. Trong quá trình tu bổ, thầy tế lễ thượng phẩm Hinh-kia đã tìm thấy “một cuốn sách luật pháp” (2 Các Vua 22:8) – được hiểu rộng rãi là sách Phục Truyền Luật Lệ Ký hoặc ít nhất là một phần của Ngũ Kinh.

Khi nghe đọc những lời trong sách, vua Giô-siá xé áo mình, bày tỏ sự ăn năn thống thiết vì nhận thấy tổ phụ mình đã không vâng theo các điều răn của Chúa. Ông lập tức ra lệnh cho một phái đoàn cao cấp đi “cầu vấn Đức Giê-hô-va” về những lời trong sách này. Phái đoàn này gồm những nhân vật trọng yếu: Hinh-kia thầy tế lễ, A-hi-cam, Ách-bồ, Sa-phan quan ký lục, và Hô-sa, đều là những đại thần của vua. Đáng chú ý, họ không đến với những tiên tri nam đương thời như Giê-rê-mi (khi ấy còn trẻ và mới bắt đầu chức vụ) hay Sô-phô-ni, mà lại tìm đến Huldah, nữ tiên tri.

Điều này nói lên uy tín và thẩm quyền thuộc linh to lớn của Huldah. Bà được giới thiệu với một vài chi tiết quan trọng:

1. Tên bà: “Huldah” (tiếng Hê-bơ-rơ: חֻלְדָּה – Khul-dah) có nghĩa là “con chồn” hoặc “chuột chũi”. Trong văn hóa Kinh Thánh, tên thường phản ánh đặc điểm hoặc sự kỳ vọng. Dù nghĩa đen là một loài vật, nhưng có thể nó ám chỉ đến đặc tính sắc sảo, nhạy bén trong sự phân định, hoặc đơn giản là một tên phổ biến thời đó.

2. Chồng bà: Huldah là “vợ của Sa-lum, con trai của Tích-va, cháu A-hạt, quản giữ áo lễ” (2 Các Vua 22:14). Sa-lum giữ chức “quản giữ áo lễ” – một chức vụ có trách nhiệm với các bộ lễ phục của thầy tế lễ trong đền thờ. Điều này cho thấy Huldah sống trong một gia đình phục vụ đền thờ và thuộc về tầng lớp Lê-vi, mặc dù bản thân bà không phải là tế lễ.

3. Nơi ở: Bà sống trong “quận nhì” của Giê-ru-sa-lem. “Quận nhì” (Hebrew: מִשְׁנֶה – Mishneh) có thể hiểu là “khu vực mở rộng” hay “khu phố thứ hai”, thường là một khu dân cư mới được xây dựng bên ngoài tường thành cũ. Điều này cho thấy bà sống ngay tại thủ đô, trung tâm chính trị và tôn giáo, nên dễ dàng tiếp cận và được giới lãnh đạo biết đến.

Khi phái đoàn của vua đến, Huldah đã đưa ra một sứ điệp từ Chúa, có thể chia thành hai phần rõ rệt: sự phán xét không thể tránh khỏi cho quốc gia và lời hứa về ân điển dành cho cá nhân vua Giô-si-a. Đây là một mẫu mực về sự phán xét công bình đi đôi với lòng thương xót của Đức Chúa Trời.

A. Sứ Điệp Phán Xét (2 Các Vua 22:16-17):
Huldah tuyên bố: “Đức Giê-hô-va phán như vầy: Nầy, ta sẽ giáng trên chỗ nầy và trên dân cư nó những tai vạ mọi điều đã chép trong sách mà vua Giu-đa đã đọc”. Lý do được đưa ra: “bởi vì chúng đã lìa bỏ ta, xông hương cho các thần khác, đặng chọc giận ta bởi mọi công việc của tay chúng nó làm”. Lời này xác nhận tính chân thực và thẩm quyền của Sách Luật Pháp vừa được tìm thấy. Sự thờ hình tượng và bất trung của dân sự đã khiến sự phán xét trở nên chắc chắn. Điều này nhấn mạnh nguyên tắc: Lời Chúa là tiêu chuẩn tối cao, và sự vi phạm Lời Ngài nhất định dẫn đến hậu quả. Từ ngữ “chọc giận” (Hebrew: כָּעַס – ka`as) diễn tả một sự châm chọc, khiêu khích có chủ ý, cho thấy tội lỗi của họ không phải là vô ý.

B. Sứ Điệp Ân Điển Cho Vua Giô-si-a (2 Các Vua 22:18-20):
Sau lời phán xét nghiêm khắc dành cho quốc gia, Huldah chuyển sang thông điệp cá nhân cho vua: “Còn về vua Giu-đa, là người đã sai các ngươi đến cầu vấn Đức Giê-hô-va, thì hãy nói với người rằng: Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, phán như vầy: Về các lời ngươi có nghe…”. Chúa đã thấy sự ăn năn và nhu mì của vua: “vì lòng ngươi đã cảm động, ngươi đã hạ mình xuống trước mặt Đức Giê-hô-va… đã xé áo mình và khóc lóc trước mặt ta”. Hành động “xé áo” (biểu tượng của sự đau buồn tột độ) và “khóc lóc” là những dấu hiệu chân thật của sự ăn năn.

Vì vậy, Chúa hứa: “ta đã nghe ngươi… nên ta sẽ khiến ngươi được an giấc với các tổ phụ ngươi… mắt ngươi sẽ chẳng thấy những tai vạ mà ta toan giáng xuống chỗ nầy”. Chữ “an giấc” (Hebrew: אָסַף אֶל־קִבְרוֹתֶיךָ – asaf el-qivrotekha) nghĩa là được quy tụ về với mồ mả tổ tiên trong bình an. Đây là một ân điển lớn: Giô-si-a sẽ không chứng kiến thảm họa cuối cùng của Giê-ru-sa-lem (xảy ra sau khi ông qua đời khoảng 22 năm). Lời hứa này minh họa rõ ràng nguyên tắc cá nhân phải chịu trách nhiệm trước mặt Chúa. Dù cả nước bị phán xét, nhưng một cá nhân biết ăn năn vẫn nhận được sự thương xót. Điều này báo trước chân lý Tân Ước: “Hễ ai kêu cầu danh Chúa thì sẽ được cứu” (Rô-ma 10:13).

Sự kiện Huldah đặt ra những câu hỏi thần học thú vị về vai trò của phụ nữ trong chức vụ tiên tri.

1. Thẩm Quyền Thuộc Linh Không Phân Biệt Giới Tính: Việc các lãnh đạo tôn giáo và chính trị cao cấp của Giu-đa tìm đến Huldah chứng tỏ thẩm quyền thuộc linh đến từ sự xức dầu và ơn gọi của Đức Chúa Trời, chứ không bị giới hạn bởi giới tính. Trong Cựu Ước, chúng ta cũng thấy các nữ tiên tri khác như Miriam (Xuất Ê-díp-tô 15:20), Đê-bô-ra (Các Quan Xét 4:4), và Nô-a-đia (Nê-hê-mi 6:14). Họ đều là những “miệng” của Chúa trong những thời điểm cụ thể. Tiếng Hê-bơ-rơ cho “nữ tiên tri” là נְבִיאָה (nevi'ah), hình thức giống cái của נָבִיא (navi – tiên tri). Điều này cho thấy chức vụ này được công nhận chính thức.

2. Mối Liên Hệ Với Các Tiên Tri Khác: Tại sao không hỏi Giê-rê-mi? Có thể Giê-rê-mi khi ấy còn quá trẻ (khoảng 20 tuổi) và mới bắt đầu chức vụ (Giê-rê-mi 1:2), trong khi Huldah đã là một tiên tri có uy tín lâu năm. Hơn nữa, điều này cho thấy Đức Chúa Trời có nhiều kênh để phán dạy dân sự Ngài. Sứ điệp của Huldah hoàn toàn phù hợp và đồng điệu với những gì Giê-rê-mi rao giảng sau này về sự phán xét và lời kêu gọi ăn năn.

3. Người Xác Nhận Lời Chúa: Vai trò chính của Huldah trong sự kiện này là người xác nhận thẩm quyền của Lời Chúa đã được viết. Bà không đưa ra một mặc khải mới, mà tuyên bố rằng những gì đã chép trong sách là chân thật và sẽ ứng nghiệm. Bà là cầu nối giữa Sách Luật Pháp vừa được tìm thấy (Lời Chúa thành văn) với tình huống hiện tại của dân sự.

Câu chuyện về Huldah không chỉ là một ghi chép lịch sử, mà chứa đựng nhiều nguyên tắc thuộc linh sâu sắc cho Hội Thánh và mỗi tín hữu.

1. Thái Độ Đối Với Lời Chúa Phải Là Sự Kính Sợ và Vâng Phục: Phản ứng của vua Giô-si-a khi nghe Lời Chúa là khuôn mẫu cho chúng ta. Ông không xem thường, bào chữa hay trì hoãn, mà ngay lập tức xé áo, ăn năn và tìm kiếm ý Chúa. Trong đời sống, khi đọc Kinh Thánh và nhận ra những khu vực mình còn thiếu sót, chúng ta cần có tấm lòng mềm mại, sẵn sàng hạ mình, xưng tội và điều chỉnh đời sống. Lời Chúa là “sinh động và linh nghiệm” (Hê-bơ-rơ 4:12), có quyền phán đoán và biến đổi.

2. Chúa Vừa Công Bình Vừa Hay Thương Xót: Lời tiên tri của Huldah cho thấy hai thuộc tính song song của Đức Chúa Trời. Ngài không bỏ qua tội lỗi (sự phán xét trên Giu-đa), nhưng Ngài cũng không từ chối người chân thật ăn năn (ân điển cho Giô-si-a). Điều này dạy chúng ta đừng rơi vào thái cực: chỉ nhấn mạnh sự nhân từ mà bỏ qua sự thánh khiết của Chúa, hoặc chỉ thấy sự phán xét mà không thấy lòng thương xót vô hạn qua Chúa Giê-xu Christ. Trong Đấng Christ, sự công bình và tình yêu thương gặp nhau trên thập tự giá.

3. Đức Chúa Trời Dùng Những Công Cụ Bất Ngờ: Chúa có thể dùng bất kỳ ai Ngài chọn để truyền đạt sứ điệp của Ngài – một nữ tiên tri sống trong “quận nhì”, thay vì những nhân vật nổi tiếng hơn. Điều này nhắc nhở Hội Thánh phải trân trọng mọi ơn ban và chức vụ (1 Cô-rinh-tô 12:21-25). Không ai nên coi thường người khác vì giới tính, tuổi tác, hay địa vị xã hội. Chúa tìm kiếm những tấm lòng trung tín và sẵn sàng.

4. Tầm Quan Trọng Của Việc “Tìm Lại” và Vâng Theo Lời Chúa: Sự kiện bắt đầu từ việc “tìm thấy” Sách Luật Pháp. Nhiều khi trong đời sống thuộc linh, chúng ta cũng cần “tìm lại” những chân lý cơ bản của Kinh Thánh mà mình đã lãng quên hoặc xem nhẹ. Có phải chăng đôi khi Lời Chúa vẫn nằm “lẫn lộn trong đống bụi đất” của sự bận rộn, lo lắng, hay những giáo lý pha tạp? Hãy dọn dẹp “đền thờ” tấm lòng mình và tìm kiếm Lời Ngài cách nghiêm túc.

Huldah, nữ tiên tri ít lời nhưng đầy uy quyền, đã đứng trong một khúc quanh định mệnh của lịch sử cứu chuộc. Bà là người xác nhận Lời Chúa, công bố sự phán xét không tránh khỏi cho sự bội đạo, nhưng đồng thời cũng loan báo lòng thương xót dành cho một vị vua biết ăn năn. Câu chuyện của bà thách thức chúng ta xem xét lại thái độ của mình đối với Kinh Thánh: chúng ta có khiếp sợ Lời Chúa và vâng theo như Giô-si-a không? Chúng ta có tin cậy rằng Đức Chúa Trời vẫn đang phán hôm nay qua Lời Ngài không?

Cuối cùng, mọi lời tiên tri và luật pháp đều chỉ về Chúa Giê-xu Christ (Lu-ca 24:27). Sự phán xét mà Huldah loan báo đã đổ trên Giê-ru-sa-lem, nhưng cũng chỉ về sự phán xét cuối cùng. Và ân điển mà bà loan báo cho vua, giờ đây được bày tỏ trọn vẹn cho mọi người tin nhận Đấng Christ, Đấng đã gánh thay sự phán xét đó. Ước mong mỗi chúng ta, khi đọc lại câu chuyện của Huldah, sẽ có lòng khao khát lắng nghe Lời Chúa mỗi ngày, sống trong sự kính sợ và vâng phục, đồng thời cảm tạ Ngài về ân điển diệu kỳ trong Chúa Giê-xu, Đấng Cứu Chuộc chúng ta.