Xê-ru-ba-bên là ai trong Kinh Thánh?

Trong lịch sử Y-sơ-ra-ên thời hậu lưu đày, có một nhân vật nổi bật đã lãnh đạo dân sự trở về Giê-ru-sa-lem và xây dựng lại đền thờ. Đó là Xê-ru-ba-bên. Tên ông xuất hiện trong các sách Ê-xơ-ra, Nê-hê-mi, Ha-gai, Xa-cha-ri và cả Tân Ước. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết về cuộc đời, vai trò và ý nghĩa thuộc linh của Xê-ru-ba-bên, cũng như những bài học áp dụng cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

1. Tên gọi và gia phả

Tên Xê-ru-ba-bên (Zerubbabel) có nguồn gốn từ tiếng Hê-bơ-rơ, có thể hiểu là “hạt giống của Ba-by-lôn” hoặc “sinh ra tại Ba-by-lôn.” Điều này phản ánh hoàn cảnh của ông: sinh ra trong thời gian lưu đày tại Ba-by-lôn.

Xê-ru-ba-bên là con cháu dòng dõi vua Đa-vít. Kinh Thánh cung cấp hai thông tin dường như khác nhau về cha của ông. Ê-xơ-ra 3:2,8; 5:2 gọi ông là “con trai Sa-la-thi-ên.” Nê-hê-mi 12:1, Ha-gai 1:1,12,14; 2:2,23 và Ma-thi-ơ 1:12, Lu-ca 3:27 cũng xác nhận điều này. Tuy nhiên, 1 Sử ký 3:19 lại chép: “Các con trai của Phê-đa-gia là Xê-ru-ba-bên và Si-mê-i.” Vậy Xê-ru-ba-bên là con của Sa-la-thi-ên hay Phê-đa-gia? Các học giả Kinh Thánh cho rằng Sa-la-thi-ên có thể đã qua đời mà không có con, và em trai ông là Phê-đa-gia đã làm theo luật kế tự (Lê-vi 25:47-49) để sinh con nối dõi cho Sa-la-thi-ên. Do đó, Xê-ru-ba-bên là con ruột của Phê-đa-gia nhưng về mặt pháp lý là con của Sa-la-thi-ên. Điều này không làm giảm giá trị dòng dõi Đa-vít của ông; trái lại, ông được liệt kê trong gia phả của Chúa Giê-xu Christ (Ma-thi-ơ 1:12-13; Lu-ca 3:27).

2. Bối cảnh lịch sử: Cuộc lưu đày và sự trở về

Năm 586 TCN, thành Giê-ru-sa-lem bị người Ba-by-lôn hủy phá, đền thờ bị thiêu rụi, và dân Giu-đa bị đày sang Ba-by-lôn (2 Các Vua 25). Sau gần 70 năm, Đế quốc Ba Tư dưới thời Si-ru (Cyrus) chinh phục Ba-by-lôn (539 TCN). Đức Chúa Trời cảm động lòng vua Si-ru ra chiếu chỉ cho phép người Do Thái trở về quê hương và xây dựng lại đền thờ tại Giê-ru-sa-lem (Ê-xơ-ra 1:1-4). Đây là sự ứng nghiệm lời tiên tri của Giê-rê-mi (Giê-rê-mi 29:10) và Ê-sai (Ê-sai 44:28).

Một nhóm người hồi hương đầu tiên, khoảng 50.000 người, đã lên đường do Xê-ru-ba-bên lãnh đạo, cùng với thầy tế lễ thượng phẩm Giô-sua (Giê-sua) (Ê-xơ-ra 2:2; Nê-hê-mi 7:7). Xê-ru-ba-bên được bổ nhiệm làm tổng đốc của tỉnh Giu-đa dưới quyền Ba Tư (Ha-gai 1:1,14; 2:2). Ông và Giô-sua đứng ra tổ chức dân sự và bắt đầu công cuộc tái thiết đền thờ.

3. Vai trò của Xê-ru-ba-bên trong việc xây dựng lại đền thờ

Ngay sau khi trở về, vào tháng bảy, dân chúng dựng lại bàn thờ và dâng của lễ (Ê-xơ-ra 3:1-6). Năm thứ hai, họ đặt nền cho đền thờ mới (Ê-xơ-ra 3:8-13). Tuy nhiên, người Sa-ma-ri và các nhóm khác chống đối, tìm cách ngăn cản công việc (Ê-xơ-ra 4:1-5). Họ gây khó khăn bằng cách tố cáo với triều đình Ba Tư, dẫn đến việc vua ủng hộ đình chỉ xây cất (Ê-xơ-ra 4:24). Công việc bị ngưng trệ khoảng 16 năm.

Trong thời gian đó, Đức Chúa Trời dấy lên hai tiên tri là Ha-gai và Xa-cha-ri để thúc giục Xê-ru-ba-bên và Giô-sua tiếp tục xây đền thờ (Ê-xơ-ra 5:1-2; Ha-gai 1:1). Ha-gai quở trách dân sự vì lo xây nhà mình mà bỏ bê nhà Chúa (Ha-gai 1:4). Xê-ru-ba-bên và Giô-sua đã vâng lời, cùng toàn dân bắt tay vào công việc (Ha-gai 1:12-15). Mặc dù gặp sự chất vấn từ viên tổng trấn, họ đã trả lời rằng họ có chiếu chỉ của vua Si-ru, và công việc được tiếp tục dưới sự bảo vệ của vua Đa-ri-út (Ê-xơ-ra 5:3-6:12). Cuối cùng, đền thờ được hoàn thành vào năm thứ sáu đời vua Đa-ri-út (516 TCN) và được cung hiến trọng thể (Ê-xơ-ra 6:15-18).

4. Lời tiên tri về Xê-ru-ba-bên

Xê-ru-ba-bên nhận được nhiều lời tiên tri đặc biệt, nhất là từ Ha-gai và Xa-cha-ri.

• Sứ điệp của Ha-gai

Ha-gai kêu gọi Xê-ru-ba-bên và Giô-sua cùng dân sự khởi công lại đền thờ. Ông truyền lời Đức Giê-hô-va: “Ta ở cùng các ngươi” (Ha-gai 1:13; 2:4). Đỉnh cao là lời hứa trong Ha-gai 2:23: “Trong ngày đó, ta sẽ lấy ngươi làm dấu, hỡi Xê-ru-ba-bên, con trai Sa-la-thi-ên, đầy tớ ta, Đức Giê-hô-va phán vậy; ta sẽ đặt ngươi như ấn tín; vì ta đã chọn ngươi, Đức Giê-hô-va vạn quân phán vậy.” “Ấn tín” (signet ring) biểu tượng cho quyền uy và sự chấp thuận của vua. Đây là sự phục hồi vinh dự cho dòng dõi vua Đa-vít sau khi Đức Chúa Trời từng tuyên bố sẽ vứt bỏ Giê-cô-nia (Giê-hô-gia-kim) như chiếc nhẫn bị ném đi (Giê-rê-mi 22:24). Xê-ru-ba-bên trở thành dấu hiệu của ân điển và sự trung tín của Đức Chúa Trời đối với giao ước Đa-vít.

• Sứ điệp của Xa-cha-ri

Trong khải tượng về chân đèn vàng và hai cây ô-li-ve (Xa-cha-ri 4), Xê-ru-ba-bên được nhắc đến như người sẽ hoàn tất đền thờ. Thiên sứ giải thích: “Đây là lời của Đức Giê-hô-va phán với Xê-ru-ba-bên rằng: Chẳng phải bởi quyền thế, cũng chẳng phải bởi năng lực, bởi Thần ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán vậy. Hỡi núi lớn kia, ngươi là gì? Trước mặt Xê-ru-ba-bên ngươi sẽ trở nên đồng bằng; nó sẽ đem đá chóp ra, có tiếng reo mừng: Đẹp thay! Đẹp thay!” (Xa-cha-ri 4:6-7). Câu Kinh Thánh nổi tiếng này nhấn mạnh rằng công việc của Chúa được thực hiện bởi Thánh Linh, không bởi sức người. Xa-cha-ri còn tiên tri rằng tay Xê-ru-ba-bên đã đặt nền thì cũng sẽ hoàn thành (Xa-cha-ri 4:9). Hai cây ô-li-ve tượng trưng cho hai người được xức dầu (vua và thầy tế lễ), tức Xê-ru-ba-bên và Giô-sua (Xa-cha-ri 4:14).

5. Ý nghĩa biểu tượng của Xê-ru-ba-bên

Xê-ru-ba-bên không chỉ là một nhà lãnh đạo lịch sử, mà còn là hình bóng (type) của Chúa Giê-xu Christ:

• Dòng dõi Đa-vít: Xê-ru-ba-bên thuộc hoàng tộc Giu-đa. Chúa Giê-xu cũng sinh ra từ dòng Đa-vít (Ma-thi-ơ 1:1).
• Người xây đền thờ: Xê-ru-ba-bên xây đền thờ vật chất; Chúa Giê-xu xây Hội Thánh, đền thờ thiêng liêng (Ma-thi-ơ 16:18; Ê-phê-sô 2:20-22).
• Được xức dầu: Xê-ru-ba-bên và Giô-sua là hai người được xức dầu, tiên trưng cho chức vụ Vua và Thầy Tế lễ của Đấng Mê-si. Chúa Giê-xu là Đấng Christ (Đấng được xức dầu) làm Vua và Thầy Tế lễ thượng phẩm (Hê-bơ-rơ 7-8).
• Ấn tín của Đức Chúa Trời: Ha-gai 2:23 gọi Xê-ru-ba-bên là ấn tín, biểu hiện sự chấp thuận và uy quyền. Chúa Giê-xu là Con yêu dấu, đóng ấn của Cha (Giăng 6:27).

Như vậy, Xê-ru-ba-bên là một trong những hình ảnh Cựu Ước báo trước về Đấng Mê-si, nhắc nhở chúng ta rằng mọi công việc của Đức Chúa Trời đều hướng về Chúa Cứu Thế.

6. Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân

Cuộc đời và chức vụ của Xê-ru-ba-bên để lại nhiều bài học quý giá:

a. Vâng theo tiếng Chúa và khởi động lại khi cần

Xê-ru-ba-bên đã đáp ứng lời tiên tri của Ha-gai và Xa-cha-ri, dù trước đó đã bỏ dở công việc. Cơ Đốc nhân cần nhạy bén với sự thúc giục của Thánh Linh, sẵn sàng điều chỉnh và bắt đầu lại những việc Chúa giao.

b. Kiên trì dù có nghịch cảnh

Những chống đối không làm Xê-ru-ba-bên nản lòng mãi. Sau khi nghe lời tiên tri, ông cùng dân sự tiếp tục. Chúng ta cũng sẽ gặp khó khăn khi làm việc Chúa, nhưng hãy nhớ Chúa hứa ở cùng chúng ta (Ha-gai 1:13; Ma-thi-ơ 28:20).

c. Lệ thuộc vào Thánh Linh, không cậy sức riêng

Xa-cha-ri 4:6 là nguyên tắc sống còn: “Chẳng phải bởi quyền thế, cũng chẳng phải bởi năng lực, bởi Thần ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán vậy.” Mọi thành công trong chức vụ đều do Thánh Linh hành động. Chúng ta phải cầu nguyện, tìm kiếm quyền năng Ngài.

d. Tin cậy vào lời hứa của Chúa

Đức Chúa Trời hứa với Xê-ru-ba-bên rằng ông sẽ hoàn thành đền thờ và được làm ấn tín. Những lời hứa ấy đã ứng nghiệm. Hôm nay, Đức Chúa Trời vẫn thành tín; mọi lời Ngài phán đều chắc chắn (Giô-suê 21:45; Hê-bơ-rơ 10:23).

e. Mỗi người đều có phần trong công trình lớn của Chúa

Xê-ru-ba-bên chỉ là một mắt xích trong chương trình cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Ông đóng góp vào việc tái lập đền thờ, nơi mà sau này Chúa Giê-xu sẽ giảng dạy. Tương tự, mỗi Cơ Đốc nhân đều có một phần việc trong nhà Chúa, dù nhỏ bé (1 Cô-rinh-tô 12:12-27). Hãy trung tín trong nhiệm vụ Chúa giao.

f. Chúa dùng người bình thường

Xê-ru-ba-bên không phải là vua, chỉ là tổng đốc dưới ách đô hộ. Nhưng Đức Chúa Trời chọn ông. Chúa thường dùng những người yếu đuối, tầm thường để làm việc lớn, hầu vinh quang thuộc về Ngài (1 Cô-rinh-tô 1:27-29).

Kết luận

Xê-ru-ba-bên là một nhân vật đức tin, được Kinh Thánh ghi nhận với vai trò lãnh đạo dân Chúa trở về và xây dựng lại đền thờ. Qua ông, chúng ta thấy sự trung tín của Đức Chúa Trời đối với giao ước Đa-vít, và tầm quan trọng của việc vâng lời, kiên trì, nương cậy Thánh Linh. Xê-ru-ba-bên cũng chỉ về Chúa Giê-xu, Đấng xây dựng Hội Thánh và là Ấn Tín của Đức Chúa Trời. Nguyện mỗi chúng ta học tập tấm gương của Xê-ru-ba-bên, sống và phục vụ với đức tin nơi Đấng Christ, hằng tin cậy vào lời hứa và quyền năng của Ngài.