Ê-pa-phô-đích là ai trong Kinh Thánh?

Trong bức tranh đa sắc về Hội Thánh đầu tiên, bên cạnh những nhân vật nổi bật như Phao-lô, Phi-e-rơ hay Giăng, có những tín hữu âm thầm nhưng lại là những “mối nối” sống động, thiết yếu cho công việc Chúa. Ê-pa-phô-đích (Epaphroditus) là một trong những gương mặt như thế. Dù chỉ được nhắc đến trực tiếp trong một sách duy nhất của Tân Ước, nhưng cuộc đời và chức vụ của ông lại để lại cho chúng ta những bài học sâu sắc về tình bạn đồng công, sự tận tụy hy sinh và tấm lòng của một người chăn bầy đích thực.

Ê-pa-phô-đích là một tín hữu của Hội Thánh tại thành Phi-líp, một Hội Thánh rất đặc biệt và thân thiết với sứ đồ Phao-lô (Phi-líp 4:15). Tên của ông trong tiếng Hy Lạp là Ἐπαφρόδιτος (Epaphroditos), bắt nguồn từ tên của nữ thần Aphrodite (thần Vệ Nữ), có nghĩa là “đáng yêu” hoặc “được Aphrodite yêu thương”. Điều này phản ánh bối cảnh văn hóa Hy Lạp ngoại giáo nơi ông sinh sống. Tuy nhiên, sau khi tin Chúa, cái tên ấy dường như được tái định nghĩa bằng đời sống mới: ông trở nên một người “đáng yêu” đối với các thánh đồ và “được Chúa yêu thương”.

Thông tin về Ê-pa-phô-đích tập trung hầu hết trong thư Phi-líp đoạn 2, từ câu 25 đến 30, và có thể liên hệ đến đoạn 4:18. Phao-lô đã dành những lời lẽ rất trân trọng và ấm áp để giới thiệu ông với Hội Thánh:

“Dầu vậy, tôi tưởng phải gởi Ê-páp-rô-đích là anh em, bạn cùng làm việc, cùng đánh giặc với tôi, và là sứ giả của anh em, đã săn sóc đến sự cần dùng của tôi. Vì anh em ấy ước-ao thấy hết thảy anh em, và lại sầu-não lắm, vì anh em đã nghe nói người đau. Vả, người quả đau gần chết; nhưng Đức Chúa Trời đã thương-xót người, chẳng những thương-xót người mà thôi, lại cũng thương-xót tôi, hầu cho tôi khỏi buồn-rầu càng thêm buồn-rầu. Vậy tôi đã gởi người càng kíp, hầu cho anh em thấy lại người thì được vui-mừng, và tôi cũng bớt buồn-rầu. Vậy hãy vui lòng tiếp-rước người trong Chúa, và hãy tôn-kính những kẻ được như vậy; vì ơn của Đức Chúa Jêsus-Christ, người đã gần chết, liều sự sống mình hầu bù điều khuyết trong sự giúp-đỡ anh em cứu tôi.” (Phi-líp 2:25-30, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Qua những câu Kinh Thánh then chốt này, chúng ta có thể phác họa chân dung Ê-pa-phô-đích qua ba danh hiệu Phao-lô dành cho ông:

1. “Anh Em” (Adelphon - ἀδελφόν): Danh xưng căn bản nhất trong gia đình đức tin. Điều này khẳng định mối liên hệ thuộc linh mật thiết, bình đẳng giữa Phao-lô và Ê-pa-phô-đích. Họ là con cùng một Cha trên trời.

2. “Bạn Cùng Làm Việc” (Sunergon - συνεργόν): Từ Hy Lạp sunergos ghép bởi sun (cùng) và ergon (công việc). Ê-pa-phô-đích không phải là người quan sát hay ủng hộ từ xa, mà là một đồng lao, một cộng sự tích cực trong cánh đồng truyền giáo. Ông cùng gánh vác gánh nặng chức vụ với Phao-lô.

3. “Bạn Cùng Đánh Giặc” (Sustratiōtēn - συστρατιώτην): Đây là một ẩn dụ quân sự mạnh mẽ. Từ stratiōtēs nghĩa là “người lính”. Ê-pa-phô-đích là một chiến hữu cùng chiến đấu với Phao-lô trong trận chiến thuộc linh chống lại các thế lực tối tăm (Ê-phê-sô 6:12). Ông không đứng ngoài cuộc chiến.

4. “Sứ Giả Của Anh Em” (Apostolon humōn - ἀπόστολον ὑμῶν): Đây là danh hiệu quan trọng nhất, giải thích nhiệm vụ của ông. Từ apostolos thường được dùng cho các sứ đồ, nhưng ở đây có nghĩa rộng hơn: “người được sai đi”, “đại sứ”. Ê-pa-phô-đích được Hội Thánh Phi-líp ủy nhiệm (xem Phi-líp 4:18) để mang sự hỗ trợ vật chất (có lẽ là một khoản tiền quyên góp) đến cho Phao-lô đang bị giam cầm, có thể tại Rô-ma (Công vụ 28:30-31). Ông là hiện thân của tình yêu thương và sự chăm sóc hữu hình từ Hội Thánh tại quê nhà gửi đến vị sứ đồ.

Khi đến với Phao-lô, Ê-pa-phô-đích đã hoàn thành xuất sắc sứ mạng “săn sóc đến sự cần dùng” của vị sứ đồ. Tuy nhiên, chuyến đi không suôn sẻ. Ông đã ngã bệnh nặng đến nỗi “gần chết” (Phi-líp 2:27). Nguyên nhân có thể do thể chất kiệt sức vì hành trình dài nguy hiểm, sự thay đổi khí hậu, hoặc áp lực của chức vụ.

Điều cảm động ở đây là thái độ của các nhân vật:

- Ê-pa-phô-đích: Ông cảm thấy “sầu não” không phải vì bệnh tật của mình, mà vì biết rằng tin tức về cơn bệnh của ông đã làm cho các anh em tại Phi-líp lo lắng (c.26). Ông quan tâm đến nỗi buồn của người khác hơn là nỗi đau của bản thân.

- Phao-lô: Ông nhìn nhận sự bình phục của Ê-pa-phô-đích là sự “thương xót” của Đức Chúa Trời dành cho cả hai: cho Ê-pa-phô-đích được sống, và cho chính Phao-lô được “bớt buồn rầu” (c.27). Điều này cho thấy mối quan hệ gắn bó sâu sắc, một tình bạn chân thành giữa họ.

- Đức Chúa Trời: Ngài can thiệp và chữa lành. Sự chữa lành này không phải là một phép lạ thường xuyên, nhưng trong bối cảnh này, nó thể hiện sự nhân từ và quan phòng của Chúa để bảo toàn mạng sống của một đầy tớ trung tín và an ủi tấm lòng của nhiều người.

Phao-lô còn ca ngợi Ê-pa-phô-đích vì đã “liều sự sống mình” (c.30). Cụm từ này trong tiếng Hy Lạp là paraboleneusamenos tēi psuchēi (παραβολευσάμενος τῇ ψυχῇ), có nghĩa đen là “đánh bạc với mạng sống mình”, “liều mạng”. Ông không tiếc chính mình, sẵn sàng mạo hiểm tính mạng để hoàn thành nhiệm vụ mà Hội Thánh đã giao phó – đó là chăm lo cho Phao-lô. Hành động này khiến Phao-lô xem ông như người đã lấp đầy (“bù điều khuyết”) sự hỗ trợ mà Hội Thánh Phi-líp muốn gửi đến, nhưng vì khoảng cách địa lý, họ không thể trực tiếp thực hiện.

Một câu hỏi thú vị được đặt ra: Có phải Ê-pa-phô-đích trong thư Phi-líp cũng là người được nhắc đến trong Cô-lô-se 4:12 và Phi-lê-môn 23 với tên “Ê-pháp-ra”? Một số học giả cho rằng đây là hai người khác nhau, vì tên gọi khác biệt (Epaphroditus vs. Epaphras) và địa chỉ khác nhau (Ê-pháp-ra là người Cô-lốc, Cô-lô-se 4:12). Tuy nhiên, một số khác lập luận rằng “Ê-pháp-ra” có thể là dạng viết tắt của “Ê-pa-phô-đích”, và đây là cùng một người, một cộng sự đa năng của Phao-lô. Dù chưa có sự đồng thuận tuyệt đối, nhưng nếu là cùng một người, chúng ta sẽ thấy hình ảnh một con người còn đa tài hơn: vừa là đại sứ của Hội Thánh Phi-líp, vừa là người rao giảng Tin Lành tại Cô-lốc (Cô-lô-se 1:7), và cũng là một tù nhân vì Đấng Christ (Phi-lê-môn 23). Dù thế nào, mỗi nhân vật đều để lại một gương mẫu đẹp về sự tận tụy.

Cuộc đời âm thầm nhưng mạnh mẽ của Ê-pa-phô-đích dạy chúng ta nhiều bài học quý giá:

1. Về Sự Trung Tín Trong Những Việc Nhỏ: Ê-pa-phô-đích không được kêu gọi làm sứ đồ hay viết thư tín. Nhiệm vụ của ông là làm người đưa quà và chăm sóc. Thế nhưng, ông đã làm điều đó với tất cả tấm lòng, đến mức liều mạng. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng mọi công việc phục vụ trong Hội Thánh, dù “hậu trường” đến đâu, đều quý giá trước mặt Chúa nếu được làm “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23).

2. Về Tình Bạn Đồng Công Thuộc Linh: Mối quan hệ giữa Phao-lô và Ê-pa-phô-đích là kiểu mẫu về tình bạn Cơ Đốc: cùng làm việc, cùng chiến đấu, quan tâm và nâng đỡ nhau trong hoạn nạn. Chúng ta cần những “Ê-pa-phô-đích” – những người bạn sẵn sàng đồng hành, và cũng cần trở thành “Ê-pa-phô-đích” cho những người đang chịu khó khăn, cô đơn trong chức vụ.

3. Về Tấm Lòng Của Một Người Phục Vụ: Ông là người “được sai đi” (sứ giả), nhưng không có thái độ của một quan chức. Ông lo lắng cho nỗi buồn của Hội Thánh tại quê nhà. Một người phục vụ thật sự luôn có trái tim nhạy cảm với cảm xúc và nhu cầu của người khác, không chỉ hoàn thành nhiệm vụ cách máy móc.

4. Về Sự Hỗ Trợ Vật Chất Cho Công Việc Chúa: Hội Thánh Phi-líp đã gửi Ê-pa-phô-đích cùng với sự hỗ trợ vật chất. Đây là hành động của đức tin và tình yêu thương thực tế. Chúng ta được kêu gọi hỗ trợ những người giảng Tin Lành, nhà truyền giáo, và những người hầu việc Chúa bằng cả lời cầu nguyện lẫn của cải vật chất (Phi-líp 4:14-19).

5. Về Lòng Can Đảm và Sự Hy Sinh: Ê-pa-phô-đích đã “liều mạng”. Trong bối cảnh ngày nay, có thể không phải là liều mạng sống, nhưng là liều sự an toàn, thời gian, tài chính, hay danh tiếng của mình để phục vụ Chúa và Hội Thánh. Bài học về sự dấn thân hoàn toàn vẫn còn nguyên giá trị.

Ê-pa-phô-đích mãi mãi là một biểu tượng đẹp về sự trung tín âm thầm. Ông không phải là ngôi sao sáng trên bầu trời Hội Thánh, nhưng là một ngọn đèn ấm áp, le lói trong nhà, chiếu sáng và sưởi ấm cho những ai ở gần ông. Qua ông, chúng ta thấy rằng vinh quang thật trong vương quốc Đức Chúa Trời không nằm ở sự nổi tiếng, mà nằm ở sự tận tụy, yêu thương và sẵn sàng hy sinh. Mỗi Hội Thánh đều cần những “Ê-pa-phô-đích” – những con người bằng xương bằng thịt, sẵn sàng trở thành cánh tay nối dài của tình yêu thương, là chiến hữu trung thành trong trận chiến, và là những người bạn chân thành trong mọi hoàn cảnh. Ước gì chúng ta không chỉ ngưỡng mộ ông, mà còn noi theo gương của ông, để trở nên những “Ê-pa-phô-đích” cho thế hệ của mình.