Kinh Thánh nói gì về sức khỏe tâm thần?

Trong thời đại ngày nay, cụm từ “sức khỏe tâm thần” (mental health) trở nên phổ biến, thường được hiểu qua lăng kính của tâm lý học hiện đại. Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần đặt vấn đề này dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời. Kinh Thánh không sử dụng thuật ngữ hiện đại ấy, nhưng lại nói rất nhiều về trạng thái của tâm hồn (soul), tâm thần (spirit), và trí óc (mind) của con người. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát cách Kinh Thánh nhìn nhận, chẩn đoán và đưa ra giải pháp cho những sự đau khổ, rối loạn trong nội tâm con người, với trọng tâm là sự cứu chuộc và chữa lành toàn diện trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Trước hết, cần phân biệt quan điểm Kinh Thánh với quan điểm thế tục. Thế giới quan Kinh Thánh nhìn con người là một thực thể thống nhất gồm thể xác, tâm hồn và tâm linh (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23), được tạo dựng để có mối tương giao trọn vẹn với Đức Chúa Trời. Sự “khỏe mạnh” của tâm thần, do đó, không đơn thuần là sự vắng mặt của các triệu chứng lo âu hay trầm cảm, mà là trạng thái shalom (שלום) – sự bình an, trọn vẹn, hài hòa trọn vẹn với Chúa, với chính mình, với người khác và với công trình sáng tạo.

Sự sa ngã đã phá vỡ sự shalom nguyên thủy này. Tội lỗi đem đến sự hủy hoại toàn diện, ảnh hưởng đến mọi phương diện của con người, kể cả tâm trí và cảm xúc. Vì vậy, những cuộc khủng hoảng tâm thần thường là hậu quả của một thế giới đã đổ vỡ và một tấm lòng xa cách Đấng Tạo Hóa. Thi thiên 42:5, 11 diễn tả chân thực điều này: Hỡi linh hồn ta, sao ngươi sờn ngã? Sao ngươi bối rối ở trong ta? Hãy trông cậy nơi Đức Chúa Trời; vì ta sẽ còn ngợi khen Ngài, Là sự cứu rỗi của mặt ta và cùng Đức Chúa Trời ta. Tác giả tự đối thoại với chính tâm hồn đang “sờn ngã” và “bối rối” của mình, chỉ ra rằng sự đau khổ nội tâm là có thực, và giải pháp được đặt trong sự trông cậy vào Đức Chúa Trời.

Kinh Thánh ghi lại nhiều trường hợp các anh hùng đức tin trải qua những trạng thái tâm thần cực kỳ khó khăn, cho chúng ta thấy đây không phải là dấu hiệu của đức tin yếu kém, mà là một phần của cuộc chiến thuộc linh trong thế giới sa ngã.

1. Hậu quả của Tội Lỗi và Sự Kết Án: Sau khi phạm tội, A-đam và Ê-va lập tức kinh nghiệm sự sợ hãi, xấu hổ và muốn trốn tránh Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 3:8-10). Vua Đa-vít, sau tội ngoại tình và giết người, đã kêu lên: Vì tôi nhận biết các sự vi phạm tôi, Tội lỗi tôi hằng ở trước mặt tôi... Hãy mới lại trong tôi một lòng trong sạch... Chớ từ bỏ tôi khỏi trước mặt Chúa, Cũng đừng cất khỏi tôi Thánh Linh Chúa. (Thi thiên 51:3, 10-11). Tội lỗi chưa được giải quyết gây nên gánh nặng tâm lý nặng nề – cảm giác tội lỗi (guilt) và sự kết án (condemnation).

2. Sự Cô Đơn và Bị Bỏ Rơi: Tiên tri Ê-li, sau chiến thắng vĩ đại trên núi Cạt-mên, đã kiệt sức, sợ hãi và cầu xin được chết (1 Các Vua 19:4). Ông thốt lên: “Hỡi Đức Giê-hô-va, thôi đủ rồi! Hãy cất lấy mạng sống của tôi.” Đây là mô tả rõ ràng về tình trạng kiệt quệ tinh thần và cảm xúc (burnout) và trầm cảm sau sang chấn.

3. Sự Lo Âu và Sợ Hãi: Chúa Giê-xu nhiều lần nhắc đến thái độ của lòng lo lắng (μεριμνάω – *merimnaō*) về đời sống (Ma-thi-ơ 6:25-34). Phi-líp 4:6 truyền lệnh: Chớ lo phiền chi hết; nhưng trong mọi sự hãy dùng lời cầu nguyện, nài xin, và sự tạ ơn mà trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời. Từ “lo phiền” trong nguyên ngữ Hy Lạp mang ý nghĩa bị phân tâm, chia trí, rối trí – một trạng thái lo âu kinh niên.

4. Nỗi Buồn Thảm và Thất Vọng Sâu Sắc: Gióp đã rủa ngày mình sinh ra (Gióp 3), và Giê-rê-mi cũng vậy (Giê-rê-mi 20:14-18). Trong Thi thiên 88, tác giả Hê-man kêu than trong bóng tối của sự thất vọng gần như tuyệt đối, cảm thấy bị Chúa bỏ rơi. Những lời này không bị lên án, mà được ghi lại như một phần của sự thờ phượng chân thật, cho thấy chúng ta có thể mang mọi cảm xúc của mình đến với Chúa.

Kinh Thánh không chỉ mô tả vấn đề mà còn ban cho chúng ta lời hứa và con đường dẫn đến sự chữa lành và bình an đích thực.

1. Sự Tha Thứ và Xưng Công Bình Nhờ Đấng Christ: Nền tảng đầu tiên cho sự lành mạnh tâm thần là được giải thoát khỏi gánh nặng tội lỗi. Rô-ma 8:1 tuyên bố: Cho nên hiện nay chẳng còn có sự định tội nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ. Từ “định tội” (κατάκριμα – *katakrima*) chỉ sự kết án, bản án. Trong Christ, bản án ấy đã bị hủy bỏ. Sự xưng công bình này giải phóng chúng ta khỏi cảm giác tội lỗi hủy hoại và mở ra mối tương giao với Đức Chúa Trời.

2. Sự Bình An Siêu Nhiên của Chúa: Phi-líp 4:7 hứa: Sự bình an của Đức Chúa Trời vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ gìn giữ lòng và trí anh em trong Đức Chúa Jêsus Christ. “Gìn giữ” (φρουρήσει – *phrourēsei*) có nghĩa canh giữ như lính gác. Sự bình an của Chúa không phải là sự vắng mặt của sóng gió, mà là sự bảo vệ vững chắc cho tấm lòng (καρδίας – *kardias*, trung tâm của cảm xúc, ý chí) và trí óc (νοήματα – *noēmata*, tư tưởng) chúng ta giữa sóng gió.

3. Sự Đổi Mới của Tâm Trí: Vấn đề tâm thần thường bắt nguồn từ những tư tưởng và niềm tin sai lầm. Rô-ma 12:2 kêu gọi: Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm trí mình. “Đổi mới” (ἀνακαίνωσις – *anakainōsis*) là một sự canh tân, làm mới lại hoàn toàn từ bên trong. Điều này xảy ra khi chúng ta để Lời Chúa (vốn “sống và linh nghiệm”, Hê-bơ-rơ 4:12) thấu nhập và thẩm định những tư tưởng thầm kín nhất của mình.

4. Sự Nâng Đỡ của Cộng Đồng Hội Thánh: Chúa không định cho chúng ta chiến đấu một mình. Truyền đạo 4:9-12 nói về giá trị của người bạn đồng hành. Ga-la-ti 6:2 dạy: Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ. Hội Thánh phải là nơi an toàn để chia sẻ gánh nặng tâm lý mà không bị kỳ thị hay phán xét.

1. Thực Hành Sự Hiện Diện của Chúa Qua Lời Cầu Nguyện Chân Thật: Hãy noi gương các tác giả Thi thiên, học cách trút đổ hết lòng mình ra trước mặt Chúa (Thi thiên 62:8). Cầu nguyện không phải lúc nào cũng phải trang nghiêm, mỹ miều; có thể là tiếng khóc, lời than van, hay thậm chí là sự im lặng tuyệt vọng. Hãy tin rằng Thánh Linh “vì chúng ta cầu nguyện bằng những sự than thở không thể nói ra được” (Rô-ma 8:26).

2. Lấy Lời Chúa Làm Thực Phẩm & Thuốc Cho Tâm Trí: Thi thiên 19:7 gọi luật pháp Chúa là “trọn vẹn, bổ linh hồn lại.” Hãy suy ngẫm (הָגָה – *hagah*, lẩm nhẩm, nghiền ngẫm) Lời Chúa cách có hệ thống (Giô-suê 1:8). Viết ra những câu Kinh Thánh về sự bình an, hy vọng và tình yêu của Chúa để đọc lại khi cơn lo âu ập đến.

3. Chủ Động Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ: Đức Chúa Trời ban ân tứ chữa lành cho Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 12:9, 28). Ngài cũng ban sự khôn ngoan cho những người được huấn luyện (bác sĩ, nhà tư vấn Cơ Đốc). Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên môn không phải là thiếu đức tin, mà là sử dụng những phương tiện Chúa ban. Hãy tìm những chuyên gia tôn trọng và hiểu biết đức tin của bạn.

4. Sống Trong Sự Tương Giao Cởi Mở & Trách Nhiệm: Hãy có ít nhất một người bạn đức tin tin cậy mà bạn có thể “xưng tội cùng nhau” (Gia-cơ 5:16) và được cầu nguyện cho. Đừng để sự xấu hổ hoặc kiêu ngại tâm linh cô lập bạn. Sự cô độc là mảnh đất màu mỡ cho sự tuyệt vọng.

5. Chăm Sóc Thân Thể Là Chăm Sóc Tâm Trí: Trong khi chờ đợi sự cứu chuộc trọn vẹn của thân thể (Rô-ma 8:23), chúng ta có trách nhiệm quản lý nó. Việc nghỉ ngơi đầy đủ (Mác 6:31), ăn uống điều độ, và vận động thể chất (1 Ti-mô-thê 4:8) có tác động trực tiếp đến trạng thái cảm xúc và tâm thần.

Kinh Thánh cho chúng ta một cái nhìn vừa thực tế vừa đầy hy vọng về sức khỏe tâm thần. Nó thừa nhận sự đau khổ sâu sắc và phức tạp của nội tâm con người trong một thế giới bị rủa sả. Đồng thời, nó chỉ ra rằng cội rễ sâu xa nhất của mọi vấn đề tâm thần là sự đổ vỡ trong mối quan hệ với Đấng Tạo Hóa. Vì vậy, giải pháp triệt để không nằm ở việc đơn thuần kiểm soát triệu chứng, mà ở sự phục hồi mối tương giao ấy qua Chúa Giê-xu Christ.

Chúa Giê-xu, Đấng đã “mang lấy sự đau ốm của chúng ta” (Ma-thi-ơ 8:17), không chỉ quan tâm đến linh hồn chúng ta mà cả đến tâm trí và cảm xúc. Ngài là Đấng Chăn Chiên Lành, dẫn dắt linh hồn chúng ta đến nơi an nghỉ (Thi thiên 23:2-3). Hành trình đến với sự lành mạnh tâm thần là một hành trình đức tin, nơi chúng ta học tập trao phó mọi lo lắng, đau đớn, và rối ren cho Ngài, tin cậy rằng sự bình an siêu nhiên của Ngài sẽ canh giữ tấm lòng và trí óc chúng ta trong Christ Giê-xu. Hãy can đảm bước đi trên hành trình ấy, không đơn độc, nhưng trong sự dẫn dắt của Thánh Linh và sự nâng đỡ của Hội Thánh.