Kinh Thánh nói gì về chứng Rối loạn Căng thẳng sau Sang chấn (PTSD)?

Trong thế giới hiện đại, chứng Rối loạn Căng thẳng sau Sang chấn (Post-Traumatic Stress Disorder - PTSD) được công nhận là một tổn thương tâm lý sâu sắc, là hậu quả của việc trải qua hoặc chứng kiến các sự kiện kinh khủng đe dọa tính mạng. Dù thuật ngữ “PTSD” không xuất hiện trong Kinh Thánh, nhưng hiện tượng đau khổ tâm lý, những ký ức xâm nhập, nỗi sợ hãi ám ảnh và sự tê liệt tinh thần sau sang chấn thì được mô tả một cách chân thực và sống động qua nhiều nhân vật và hoàn cảnh. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh dưới góc độ một nhà nghiên cứu Tin Lành, tìm kiếm sự đồng cảm, sự hiểu biết và nhất là niềm hy vọng cứu chữa đến từ Đấng Christ cho những tâm hồn bị tổn thương.

Kinh Thánh không tô hồng cuộc sống của những người tin Chúa. Nó ghi lại trung thực những sự kiện đau thương và phản ứng tâm lý phức tạp của con người.

• Vua Đa-vít: Ông không chỉ là chiến binh dạn dày mà còn là nạn nhân của nhiều sang chấn: bị Vua Sau-lơ truy sát nhiều năm (1 Sa-mu-ên 18-26), phạm tội ngoại tình và giết người (2 Sa-mu-ên 11), con trai phản loạn và hãm hiếp con gái mình (2 Sa-mu-ên 13), con trai khác là Áp-sa-lôm làm phản (2 Sa-mu-ên 15-18). Những Thi thiên của ông phản ánh rõ các triệu chứng giống PTSD: “Các nỗi buồn rầu của sự chết vây phủ tôi, các sông gian ác làm cho tôi sợ hãi; các nỗi buồn rầu của âm phủ trói buộc tôi, các lưới sự chết hãm bắt tôi.” (Thi thiên 18:4-5). Từ “sợ hãi” trong câu 5 là (Heb: פַּחַד, pachad), chỉ sự run rẩy, kinh hãi.
• Tiên tri Ê-li: Sau chiến thắng vĩ đại trên núi Cạt-mên và việc giết các tiên tri Ba-anh, ông bị hoàng hậu Giê-sa-bên đe dọa giết chết. Phản ứng của ông là chạy trốn vào đồng vắng, cầu xin được chết, và nói: “Hỡi Đức Giê-hô-va, tôi chẳng hơn gì các tổ phụ tôi.” (1 Các Vua 19:4). Đây là biểu hiện của sự kiệt sức, trầm cảm và mất hy vọng sau một chuỗi căng thẳng cực độ.
• Giô-sép: Bị chính anh em ruột ném xuống hố, bán làm nô lệ, rồi bị vu oan và ngồi tù nhiều năm (Sáng thế ký 37, 39-40). Những sang chấn về sự phản bội và bất công này chắc chắn để lại dấu ấn sâu sắc.
• Chúa Giê-xu Christ: Ngài hoàn toàn thấu hiểu sang chấn. Trong vườn Ghết-sê-ma-nê, trước giờ chịu khổ hình, Ngài “lấy làm buồn bực và sầu não lắm” và thưa với Cha: “Linh hồn ta buồn bực cho đến chết” (Ma-thi-ơ 26:37-38). Từ “buồn bực” trong nguyên văn Hy Lạp là (Gk: ἀδημονέω, adēmoneō), diễn tả một nỗi buồn thảm thiết, sự kinh hãi, bồn chồn tột độ. Sự chịu đựng tra tấn thể xác và tinh thần của Ngài trên thập tự giá là đỉnh điểm của sang chấn.

Kinh Thánh không chỉ ghi nhận nỗi đau, mà quan trọng hơn, nó chỉ ra con đường chữa lành. Sự chữa lành này không phải là phủ nhận ký ức, mà là biến đổi mối quan hệ của chúng ta với quá khứ đau thương dưới sự hiện diện của Đức Chúa Trời.

1. Sự Hiện Diện Đồng Cảm của Đức Chúa Trời: Đức Chúa Trời không phải là một quan tòa xa cách. Thi thiên 34:18 chép: “Đức Giê-hô-va ở gần những kẻ có lòng đau thương, và cứu kẻ nào có tâm hồn thống hối.” Từ “đau thương” (Heb: שָׁבַר, shabar) nghĩa là bị đập vỡ, tan nát. Chúa đặc biệt gần gũi với tấm lòng tan vỡ. Trong những cơn ác mộng và hồi tưởng xâm nhập, lời hứa “Dầu khi tôi đi trong trũng bóng chết, tôi sẽ chẳng sợ tai họa nào; vì Chúa ở cùng tôi” (Thi thiên 23:4) mang lại sự bình an căn bản.

2. Sự Giải Phóng qua Sự Bày Tỏ và Cầu Nguyện: Nhiều Thi thiên là những lời cầu nguyện thống thiết, thẳng thắn bày tỏ nỗi sợ hãi, giận dữ và tuyệt vọng (Thi thiên 22, 42, 88). Điều này cho chúng ta mẫu mực: được phép nói ra nỗi lòng với Chúa. 1 Phi-e-rơ 5:7 khích lệ: “Lại hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em.” Động từ “trao” (Gk: ἐπιρίπτω, epiriptō) có nghĩa là ném hết, phó thác hoàn toàn. Sự chữa lành bắt đầu khi chúng ta dám đem những ký ức khủng khiếp ra trình diện trước sự hiện diện đầy ân điển của Chúa.

3. Sự Biến Đổi Tâm Trí: PTSD thường gắn liền với những niềm tin tiêu cực về bản thân, người khác và thế giới (“Tôi không an toàn”, “Tôi đáng bị như vậy”, “Mọi người đều nguy hiểm”). Kinh Thánh kêu gọi một sự đổi mới tâm thần. Rô-ma 12:2 dạy: “Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình.” Sự đổi mới này xảy ra khi tâm trí chúng ta được Lời Chúa (“là lời sống và linh nghiệm” – Hê-bơ-rơ 4:12) rửa sạch và định hình lại. Chúng ta học để nhìn mình qua lăng kính ân điển và sự công bình của Đấng Christ (2 Cô-rinh-tô 5:21), chứ không qua sự hổ thẹn của quá khứ.

4. Sức Mạnh của Cộng Đồng (Hội Thánh): Sự cô lập là bạn đồng hành của sang chấn. Kinh Thánh nhấn mạnh sự gánh vác. Ga-la-ti 6:2 dạy: “Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ.” “Gánh nặng” ở đây (Gk: βάρος, baros) chỉ những gánh nặng quá sức, nặng nề. Một Hội Thánh lành mạnh phải là nơi an toàn để chia sẻ gánh nặng tâm lý mà không bị phán xét, và nhận được sự cầu thay, khích lệ (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:11, Gia-cơ 5:16).

Làm thế nào để áp dụng những lẽ thật Kinh Thánh này vào hành trình chữa lành từ PTSD?

1. Nhận Diện và Chấp Nhận: Bước đầu tiên là can đảm nhìn nhận những vết thương trong quá khứ và ảnh hưởng hiện tại của nó. Hãy nói với Chúa như Đa-vít: “Hỡi Đức Giê-hô-va, xin hãy xét nỗi hoạn nạn tôi... Hãy xem sự ghét tôi, vì nó lớn thay!” (Thi thiên 25:18-19). Việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia tâm lý Cơ Đốc không phải là dấu hiệu của đức tin yếu kém, mà là sự khôn ngoan, vì Đức Chúa Trời có thể dùng các phương tiện Ngài ban (như trí tuệ con người, ngành tâm lý trị liệu) để chữa lành.
2. Cầu Nguyện Bày Tỏ: Thiết lập thói quen cầu nguyện chân thật. Dùng các Thi thiên làm khuôn mẫu. Hãy viết ra những lời cầu nguyện của bạn. Thưa với Chúa về những ký ức ám ảnh, nỗi sợ cụ thể, và cả cơn giận của bạn. Hãy tin rằng Ngài đang lắng nghe và chịu đựng cùng bạn.
3. Tắm Mình Trong Lời Hứa: Chọn lấy một vài câu Kinh Thánh về sự hiện diện, bình an và tình yêu của Chúa (ví dụ: Thi thiên 46:1, Phi-líp 4:6-7, Giăng 14:27, Rô-ma 8:38-39). Hãy đọc đi đọc lại, nghiền ngẫm, viết ra và đặt ở nơi dễ thấy. Điều này giúp “cài đặt lại” hệ thống tin tưởng đã bị tổn hại.
4. Tìm Một Người Bạn Đồng Hành Tin Cậy: Hãy cầu xin Chúa cho bạn một người trưởng thành thuộc linh, đáng tin cậy trong Hội Thánh – có thể là mục sư, trưởng lão hoặc một người bạn đạo chín chắn – để chia sẻ hành trình. Sự cầu thay và lắng nghe không phán xét của họ là phương thuốc mạnh mẽ.
5. Thực Hành Sự Tha Thứ: Tha thứ không phải là tuyên bố rằng hành vi sai trái là đúng, hay phục hồi lòng tin mù quáng. Tha thứ là sự quyết định, bằng ân điển Chúa, buông bỏ quyền trả thù và sự cầm giữ nỗi đau trong lòng. Ê-phê-sô 4:31-32 dạy: “Hãy để khỏi anh em... mọi điều hung dữ... hãy ở với nhau cách nhân từ, đầy dẫy lòng thương xót, tha thứ nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy.” Hành trình tha thứ thường dài và đau đớn, nhưng nó là chìa khóa để thoát khỏi nhà tù của quá khứ.

Chứng PTSD có thể khiến người ta cảm thấy bị mắc kẹt vĩnh viễn trong quá khứ. Nhưng Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ mang đến một hy vọng căn bản. Chúa Giê-xu, “Đấng bị người ta khinh dể và chán bỏ, từng trải sự buồn bực, biết sự đau ốm” (Ê-sai 53:3), đã gánh lấy mọi đau thương và tội lỗi của chúng ta trên thập tự giá. Sự phục sinh của Ngài tuyên bố rằng sự chết và sự hủy diệt không có tiếng nói cuối cùng.

Chữa lành là một hành trình, không phải một sự kiện. Đôi khi nó là bước tới, lùi, và đứng yên. Nhưng lời hứa của Chúa là chắc chắn: “Ngài sẽ lau hết nước mắt khỏi mắt chúng, sẽ không có sự chết, cũng không có than khóc, kêu ca, hay là đau đớn nữa; vì những sự thứ nhất đã qua rồi.” (Khải huyền 21:4). Trong khi chờ đợi ngày trọn vẹn đó, chúng ta bước đi trong ân điển, nương dựa vào sự hiện diện của Ngài, sự nâng đỡ của Hội Thánh, và Lời hằng sống – tin chắc rằng Đấng đã bắt đầu công việc tốt lành nơi chúng ta, cũng sẽ thành tựu cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ (Phi-líp 1:6).