Kinh Thánh nói gì về giáo dục?

Trong thời đại ngày nay, khái niệm "giáo dục" thường bị thu hẹp vào việc truyền đạt kiến thức học thuật, kỹ năng nghề nghiệp nhằm mưu cầu thành công vật chất. Tuy nhiên, Kinh Thánh - Lời hằng sống của Đức Chúa Trời - mở ra cho chúng ta một viễn cảnh giáo dục toàn diện, sâu sắc và vĩnh cửu. Giáo dục theo Kinh Thánh không dừng lại ở việc "biết" mà nhắm đến việc "trở nên" - trở nên giống với hình ảnh Đấng Tạo Hóa, trở nên người khôn ngoan kính sợ Chúa và sống có ích trong cộng đồng. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát nền tảng, mục đích, nội dung, phương pháp và trách nhiệm giáo dục dưới ánh sáng của Kinh Thánh.

Ngay từ trong Cựu Ước, giáo dục đã được Đức Chúa Trời thiết lập như một trách nhiệm trung tâm của gia đình và cộng đồng dân sự Ngài. Trọng tâm của sự giáo dục này là sự kính sợ Đức Giê-hô-va.

Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:4-9 được xem là "bản hiến chương" về giáo dục của người Ít-ra-ên: Hỡi Ít-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai. Ngươi phải hết lòng, hết ý, hết sức kính mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi. Hãy ghi tạc các lời của ta đã truyền cho ngươi ngày nay vào lòng. Khá ân cần dạy dỗ điều đó cho con cái ngươi và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoài đường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chổi dậy. Cũng phải buộc nó trên tay mình như một dấu, và nó sẽ là ấn chí giữa hai con mắt ngươi. Phải viết nó trên cột nhà, và trên cửa ngươi.

Đoạn Kinh Thánh then chốt này cho thấy:
1. Nội dung giáo dục: Lời của Đức Chúa Trời (luật pháp, giới răn).
2. Phương pháp giáo dục: Giảng dạy cách ân cần, liên tục, trong mọi hoàn cảnh đời sống ("khi ngồi trong nhà, khi đi ngoài đường").
3. Bối cảnh giáo dục: Chính trong mối quan hệ và đời sống thường nhật.
4. Mục tiêu: Để Lời Chúa thấm sâu vào tấm lòng, định hình tư tưởng (trên trán) và hành động (trên tay).

Tiếng Hê-bơ-rơ cho từ "dạy dỗ" trong những bối cảnh này thường là "lamad" (לָמַד), hàm ý sự học tập mang tính thực hành và huấn luyện, không chỉ thuần lý thuyết. Một từ then chốt khác là "musar" (מוּסָר) trong sách Châm Ngôn, thường được dịch là "sự khuyên dạy", "kỷ luật" hay "sự sửa trị", cho thấy khía cạnh đạo đức và uốn nắn nhân cách trong giáo dục.

Sách Châm Ngôn, vốn là một tuyển tập các lời giáo huấn, đã đặt nền tảng triết lý giáo dục của Kinh Thánh: "Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; Còn kẻ ngu muội khinh sự khôn ngoan và lời khuyên dạy." (Châm Ngôn 1:7). Cả sách là lời cha truyền dạy cho con (Châm Ngôn 1:8), nhấn mạnh rằng mọi sự hiểu biết và khôn ngoan thực thụ đều bắt nguồn từ thái độ tôn kính và vâng phục Đấng Tạo Hóa.

Giáo dục Kinh Thánh nhắm đến:
1. Nhận thức về Đức Chúa Trời: Biết Ngài là ai, tính cách Ngài và ý muốn Ngài.
2. Hiểu biết về thế giới thực tại: Nhìn nhận thế giới vật chất và tinh thần theo cách Đức Chúa Trời nhìn (như được mặc khải trong Kinh Thánh).
3. Đào tạo nhân cách công chính: Phát triển các đức tính như ngay thẳng, công bình, nhân từ, tiết độ (Ga-la-ti 5:22-23).
4. Chuẩn bị cho chức vụ và phục vụ: Để mỗi người có thể làm tròn phận sự Chúa giao trong gia đình, Hội Thánh và xã hội (Ê-phê-sô 2:10).

Trong Tân Ước, Sứ đồ Phao-lô cũng xác nhận mục tiêu của sự dạy dỗ: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Từ Hy Lạp được dùng cho "dạy dỗ" ở đây là "didaskalia" (διδασκαλία), và cho "sửa trị" là "paideia" (παιδεία) - một từ toàn diện bao hàm việc đào tạo, giáo huấn, rèn luyện cả trí tuệ lẫn đạo đức của một đứa trẻ (hay môn đồ).

Kinh Thánh trình bày nhiều bối cảnh giáo dục khác nhau, tạo nên một mạng lưới đào tạo toàn diện:

1. Giáo Dục Gia Đình (Home Education): Là nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất. Cha mẹ là những giáo viên chính (Phục truyền 6:7; Ê-phê-sô 6:4). Sự dạy dỗ bao gồm cả lý thuyết (kể lại công việc quyền năng của Chúa - Phục truyền 6:20-25) lẫn thực hành (kỷ luật, sửa trị - Châm Ngôn 13:24, 22:6).

2. Giáo Dục Cộng Đồng/Hội Thánh (Community/Church Education): Trong Cựu Ước, các nghi lễ, lễ hội (như Lễ Vượt Qua), việc đọc luật pháp công khai (Nê-hê-mi 8) đều là hình thức giáo dục cộng đồng. Trong Tân Ước, Hội Thánh là nơi các sứ đồ, tiên tri, thầy giáo sư dạy Lời Chúa để gây dựng thân thể Đấng Christ (Ê-phê-sô 4:11-12).

3. Giáo Dục Môn Đồ (Discipleship): Đây là phương pháp giáo dục đặc trưng của Chúa Giê-xu. Ngài không chỉ dạy đám đông (như Bài Giảng Trên Núi) mà còn dành thời gian riêng để đào tạo nhóm 12 môn đồ (Mác 3:14). Phương pháp này mang tính cá nhân, gần gũi, "sống cùng và làm việc cùng" ("come and see" - Giăng 1:39).

4. Giáo Dục Học Đường (Formal Schooling): Mặc dù không phổ biến, nhưng Kinh Thánh có nhắc đến những "trường học" của các tiên tri (1 Sa-mu-ên 19:20) và sự hiểu biết về văn hóa, ngôn ngữ của Môi-se (Công vụ 7:22) và Phao-lô (Công vụ 22:3). Điều này cho thấy việc tiếp thu kiến thức phổ thông và văn hóa cũng có chỗ đứng, miễn là nó phục vụ cho mục đích hiểu biết và truyền đạt chân lý của Đức Chúa Trời cách hiệu quả hơn (như Phao-lô dùng hiểu biết về văn hóa Hy Lạp để rao giảng tại A-rê-ô-ba - Công vụ 17:22-31).

Làm thế nào để áp dụng các nguyên tắc giáo dục Kinh Thánh vào cuộc sống đương đại?

1. Đối Với Cá Nhân Tín Đồ:
- Xây dựng thói quen nghiên cứu Kinh Thánh cá nhân (cầu nguyện, đọc, suy gẫm, ghi nhớ) như Ma-ri "giữ lấy mọi điều đó và suy nghĩ trong lòng" (Lu-ca 2:19, 51).
- Có tinh thần học hỏi suốt đời và khiêm nhường, nhận biết rằng sự hiểu biết thuộc linh là một quá trình tăng trưởng (2 Phi-e-rơ 3:18).
- Thực hành sự dạy dỗ lẫn nhau trong tình yêu thương (Cô-lô-se 3:16).

2. Đối Với Gia Đình Cơ Đốc:
- Phục hồi vai trò giáo dục của cha mẹ. Cha mẹ không nên ủy thác hoàn toàn việc giáo dục đức tin cho Hội Thánh hay trường học.
- Tận dụng mọi thời điểm để dạy dỗ con cái (như nguyên tắc Phục truyền 6): trong bữa ăn, khi đi đường, khi giải quyết một xung đột, khi quan sát thiên nhiên.
- Giáo dục toàn diện: Dạy con về Chúa, về đạo đức, về kỹ năng sống, về trách nhiệm với gia đình và xã hội. Dạy con biết lao động (Châm Ngôn 6:6-11), biết quản lý tài chính (Lu-ca 14:28-30), biết yêu thương và tôn trọng người khác.
- Kết hợp Lời Chúa với đời sống: Giải thích cho con hiểu niềm tin của gia đình liên hệ thế nào với những vấn đề con gặp ở trường, với tin tức trên TV, với các giá trị của xã hội.

3. Đối Với Hội Thánh Địa Phương:
- Coi trọng và đầu tư cho chức vụ dạy Lời Chúa cách trung thực và hệ thống (2 Ti-mô-thê 2:15).
- Phát triển các chương trình giáo dục cho mọi lứa tuổi: Thiếu nhi, Thiếu niên, Thanh niên, Gia đình, Người lớn tuổi.
- Khuyến khích và đào tạo những người có ân tứ dạy dỗ.
- Tạo môi trường để các tín đồ thực hành và phục vụ, vì đây cũng là một hình thức giáo dục hiệu quả (học thông qua làm).

4. Đối Với Việc Học Tập Học Thuật & Nghề Nghiệp:
- Người tin Chúa nên xem việc học tập, nghiên cứu ở bất kỳ lĩnh vực nào (khoa học, nghệ thuật, kỹ thuật...) như một phương tiện để hiểu biết thêm về sự khôn ngoan và quyền năng sáng tạo của Đức Chúa Trời (Thi Thiên 19:1; Rô-ma 1:20).
- Mọi kiến thức và kỹ năng cần được đặt dưới sự hướng dẫn của Lời Chúa và sử dụng để phục vụ Chúa, gây dựng Hội Thánh và giúp ích cho người khác (1 Cô-rinh-tô 10:31).
- Cảnh giác trước những triết lý, lý thuyết trái ngược với chân lý Kinh Thánh, nhưng không vì thế mà từ bỏ việc tiếp thu kiến thức. Thay vào đó, cần trang bị "sự khôn ngoan từ trên cao" (Gia-cơ 3:17) để biện giáo (bảo vệ đức tin) và đánh giá mọi sự dưới ánh sáng của Chân Lý (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21).

Giáo dục theo quan điểm Kinh Thánh là một hành trình suốt đời, hướng đến mục tiêu tối thượng là hiểu biết Đức Chúa Trời và sống đẹp ý Ngài. Nó bắt đầu từ "sự kính sợ Đức Giê-hô-va" và kết thúc trong sự ngợi khan vinh quang Ngài đời đời. Mô hình giáo dục này không tách rời giữa đức tin và lý trí, giữa thuộc linh và thuộc thể, giữa nhà thờ và nhà trường, giữa Chủ nhật và những ngày trong tuần. Nó kêu gọi sự tham gia tích cực của mỗi cá nhân, mỗi gia đình và cả cộng đồng Hội Thánh.

Lời Chúa trong sách Ô-sê vang lên như một lời cảnh tỉnh cho một thế hệ thiếu sự dạy dỗ: "Dân ta bị diệt vì cớ thiếu sự thông biết..." (Ô-sê 4:6). Nguyện xin Chúa ban cho chúng ta, những người tin Ngài, một lòng khao khát được dạy dỗ bởi Lời Ngài và tận tâm trong việc truyền dạy chân lý đó cho thế hệ tiếp theo, hầu cho "thế hệ hậu sinh... sẽ trỗi dậy và thuật lại cho con cháu mình. Chúng sẽ để lòng tin cậy nơi Đức Chúa Trời" (Thi Thiên 78:6-7).