Định nghĩa Thần học
Trong hành trình đức tin, nhiều tín hữu thường nghe đến từ “thần học” với cảm giác đó là một môn học cao siêu, khô khan, chỉ dành cho mục sư, giáo sư hay các nhà nghiên cứu trong các học viện. Tuy nhiên, quan niệm này xa rời thực tế mỹ mãn mà Kinh Thánh vẽ ra. Mỗi Cơ Đốc nhân, dù ở địa vị nào, đều là một “nhà thần học” theo nghĩa căn bản nhất. Vậy, **thần học thật sự là gì?** Bài nghiên cứu này sẽ khám phá định nghĩa, nền tảng Kinh Thánh, tầm quan trọng và ứng dụng thiết thực của thần học trong đời sống hằng ngày của một tín đồ tin Chúa Giê-xu.
I. Định Nghĩa Từ Nguyên Và Khái Niệm Căn Bản
Từ “thần học” (theology) bắt nguồn từ hai từ Hy Lạp: **theos** (θεός) có nghĩa là “Đức Chúa Trời”, và **logos** (λόγος) có nghĩa là “lời nói”, “lý lẽ”, “sự nghiên cứu” hoặc “lời”. Ghép lại, theologia (θεολογία) có nghĩa đen là “lời nói về Đức Chúa Trời”, “sự nghiên cứu về Đức Chúa Trời”, hay “sự luận giải về Đức Chúa Trời”.
Tuy nhiên, một định nghĩa đầy đủ hơn cho thần học Cơ Đốc là: “Môn học có hệ thống nhằm khám phá, giải thích, áp dụng và sống theo mặc khải của Đức Chúa Trời về chính Ngài, về thế giới, về con người và về công cuộc cứu chuộc của Ngài trong Đấng Christ, dựa trên thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh.”
Điểm then chốt ở đây là nguồn gốc của thần học thật. Nó không bắt đầu từ sự suy đoán của con người, mà từ **sự mặc khải của chính Đức Chúa Trời**. Thần học là sự đáp lại của con người có lý trí, được tái sinh trước Lời đã được bày tỏ của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô minh họa điều này khi ông trình bày về sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời: “Ấy vậy, chúng tôi rao giả sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời, là sự mầu nhiệm giấu kín, mà Đức Chúa Trời đã định trước các đời trước vì sự vinh hiển chúng ta” (1 Cô-rinh-tô 2:7).
Thần học là nỗ lực hiểu biết và giải thích “sự mầu nhiệm giấu kín” ấy, nay đã được bày tỏ.
II. Nền Tảng Kinh Thánh Cho Công Việc Thần Học
Kinh Thánh không dùng từ “thần học”, nhưng lại đầy dẫy những lời kêu gọi và mệnh lệnh thực chất là công việc thần học. Trọng tâm của thần học Kinh Thánh là **biết chính Đức Chúa Trời**.
1. Mệnh Lệnh Suy Gẫm Và Nghiên Cứu: Giô-suê được truyền lệnh: “Quyển sách luật pháp này chớ xa miệng ngươi, hãy suy gẫm ngày và đêm, hầu cho cẩn thận làm theo mọi điều đã chép ở trong; vì như vậy ngươi mới được may mắn trong con đường mình, và mới được phước” (Giô-suê 1:8). Từ “suy gẫm” (tiếng Hê-bơ-rơ: hagah הָגָה) mang ý nghiền ngẫm, đọc thầm, nghiên cứu kỹ lưỡng. Đây chính là hành vi thần học căn bản nhất.
2. Mục Đích Của Sự Mặc Khải: Chúa Giê-xu cầu nguyện trong giờ cao điểm: “Sự sống đời đời là nhìn biết Cha, tức là Đức Chúa Trời có một và thật, cùng Giê-xu Christ, là Đấng Cha đã sai đến” (Giăng 17:3). Từ “nhìn biết” (tiếng Hy Lạp: ginōskō γινώσκω) không chỉ là sự hiểu biết trí thức, mà là sự nhận biết trong mối quan hệ mật thiết, kinh nghiệm. Thần học chân chính phải dẫn đến sự “nhìn biết” này, không dừng lại ở sự kiện.
3. Sự Cần Thiết Của Giáo Lý Lành Mạnh: Các thư tín thường nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo lý đúng đắn. “Hãy giữ lấy mẫu mực của các sự dạy dỗ lành mạnh mà con đã nghe nơi ta, trong đức tin và sự yêu thương trong Đấng Christ Jêsus” (2 Ti-mô-thê 1:13). “Sự dạy dỗ lành mạnh” (tiếng Hy Lạp: hygiainousē didaskalia ὑγιαινούσῃ διδασκαλίᾳ) là giáo lý nguyên vẹn, thuộc linh khỏe mạnh, đối lập với những giáo lý sai lầm làm bại hoại đức tin (1 Ti-mô-thê 6:3). Thần học là công cụ để bảo vệ và truyền đạt “sự dạy dỗ lành mạnh” ấy.
III. Các Phạm Trù Chính Của Thần Học Hệ Thống
Để hiểu biết có trật tự về Đức Chúa Trời và công việc Ngài, thần học Cơ Đốc thường được chia thành các nhánh chính:
- Thần Tánh Học (Theology Proper): Nghiên cứu về sự hiện hữu, bản chất, thuộc tính (thánh khiết, yêu thương, toàn năng, vĩnh hằng...) và Ba Ngôi của Đức Chúa Trời.
- Đấng Christ Học (Christology): Nghiên cứu về thân vị, bản tính (thần tính & nhân tính), chức vụ (Tiên tri, Thầy Tế Lễ, Vua) và công tác (sự chết, sự sống lại, sự thăng thiên) của Chúa Giê-xu Christ.
- Thánh Linh Học (Pneumatology): Nghiên cứu về thân vị, bản tính, thuộc tính và công việc của Đức Thánh Linh trong sự sáng tạo, cứu chuộc và Hội Thánh.
- Kinh Thánh Học (Bibliology): Nghiên cứu về nguồn gốc, sự mặc khải, sự soi dẫn, thẩm quyền và sự đáng tin cậy của Kinh Thánh.
- Thiên Sứ Học (Angelology): Nghiên cứu về thế giới thiêng liêng: các thiên sứ, ma quỷ (Satan và các quỷ sứ).
- Nhân Loại Học (Anthropology): Nghiên cứu về nguồn gốc, bản chất, phẩm giá và tình trạng tội lỗi của con người.
- Cứu Rỗi Học (Soteriology): Nghiên cứu về sự cứu rỗi: sự kêu gọi, ăn năn, đức tin, sự xưng công bình, sự tái sinh, sự nên thánh, sự bền lòng và sự vinh hiển hóa.
- Hội Thánh Học (Ecclesiology): Nghiên cứu về bản chất, mục đích, chức vụ, kỷ luật và các thánh lễ (Báp-têm, Tiệc Thánh) của Hội Thánh.
- Tương Lai Học (Eschatology): Nghiên cứu về những sự cuối cùng: sự chết, sự phán xét, sự tái lâm của Christ, thiên đàng và địa ngục.
Tất cả các phạm trù này không độc lập, mà liên kết chặt chẽ với nhau, quy tụ vào Chúa Giê-xu Christ – trung tâm của mặc khải và cứu rỗi.
IV. Tại Sao Mỗi Tín Hữu Cần Có Thần Học Lành Mạnh?
1. Để Yêu Mến Chúa Cách Trọn Vẹn: Chúa Giê-xu phán: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết trí khôn, hết sức mà kính mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi” (Mác 12:30). Yêu Chúa bằng “trí khôn” (dianoia διάννοια) đòi hỏi sự tham gia của lý trí được đổi mới. Thần học lành mạnh giúp chúng ta hiểu biết Đấng chúng ta yêu, từ đó tình yêu càng sâu đậm và đúng đắn hơn.
2. Để Phân Biệt Chân Lý Với Sự Sai Lầm: Sứ đồ Giăng cảnh báo: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ” (1 Giăng 4:1). “Thử cho biết” (dokimazō δοκιμάζω) là kiểm tra, thẩm định kỹ lưỡng. Chỉ có một nền thần học dựa trên Kinh Thánh mới cho chúng ta tiêu chuẩn để thẩm định.
3. Để Sống Đời Sống Thờ Phượng Và Vâng Lời: Lời dạy của Phao-lô dành cho Rô-ma: “Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em. Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào” (Rô-ma 12:1-2). Thần học đổi mới tâm trí, dẫn đến đời sống thờ phượng và vâng lời thực tiễn.
4. Để Có Thể Giải Đáp Và Làm Chứng Hiệu Quả: “Hãy thường thường sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em, với sự nhu mì và kính sợ” (1 Phi-e-rơ 3:15). Câu “trả lời mọi kẻ hỏi lẽ” (apologia ἀπολογία) ám chỉ một lời giải thích có lý lẽ, có cơ sở. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết thần học rõ ràng về niềm hy vọng của chúng ta.
V. Ứng Dụng Thần Học Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân Hằng Ngày
Thần học không phải chỉ để tranh luận trong phòng học, mà phải thấm nhuần vào từng ngõ ngách của đời sống. Dưới đây là một số ứng dụng thiết thực:
1. Trong Sự Cầu Nguyện: Hiểu biết về thần tính của Đức Chúa Trời (Ngài là Cha yêu thương, toàn năng, thánh khiết) sẽ biến đổi cách chúng ta cầu nguyện. Thay vì chỉ liệt kê nhu cầu, chúng ta đến trong sự thờ phượng, tin cậy và đầu phục ý muốn tốt lành của Ngài.
2. Trong Sự Đối Diện Với Tội Lỗi Và Thử Thách: Hiểu biết về Cứu Rỗi Học – rằng chúng ta đã được xưng công bình bởi đức tin (Rô-ma 5:1), và được tái sinh để trở nên người mới (2 Cô-rinh-tô 5:17) – cho chúng ta sự bảo đảm để chiến đấu chống tội, không phải bởi sức riêng mà bởi Thánh Linh. Hiểu biết về Thần Tánh Học (Đức Chúa Trời chủ quyền và khôn ngoan tuyệt đối) giúp chúng ta tin cậy Ngài trong mọi hoàn cảnh.
3. Trong Mối Quan Hệ Với Hội Thánh: Hiểu biết về Hội Thánh Học giúp chúng ta trân trọng Hội Thánh như thân thể Đấng Christ, sống trong sự hiệp một, yêu thương, và tích cực sử dụng ân tứ để gây dựng (Ê-phê-sô 4:11-16).
4. Trong Công Việc Và Ơn Gọi: Hiểu biết về Nhân Loại Học (con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời để cai quản) và Sáng Tạo Học giúp chúng ta thấy mọi công việc chân chính đều có phẩm giá và là phương tiện để phục vụ Chúa và người lân cận (Cô-lô-se 3:23-24).
5. Trong Sự Nhìn Về Tương Lai: Hiểu biết về Tương Lai Học đúng đắn (hy vọng về sự tái lâm, sự phục sinh thân thể và trời mới đất mới) cho chúng ta sự kiên nhẫn, can đảm và hướng lòng về sự vĩnh cửu, không bám víu vào thế gian phù vân.
VI. Lời Kết: Thần Học Là Sự Sống
Cuối cùng, thần học chân chính không kết thúc trong sự hiểu biết, mà kết thúc trong sự sống, trong sự thờ phượng, và trong mối quan hệ sâu nhiệm với Đức Chúa Trời Ba Ngôi. Nó là công cụ để chúng ta “được đầy dẫy sự hiểu biết về ý muốn của Ngài, với mọi thứ khôn ngoan và hiểu biết thiêng liêng nữa, hầu cho ăn ở cách xứng đáng với Chúa, đẹp lòng Ngài mọi đường, nẩy ra đủ các việc lành, càng thêm lên trong sự hiểu biết Đức Chúa Trời” (Cô-lô-se 1:9-10).
Ước mong mỗi chúng ta, với lòng kính sợ và yêu mến, dấn thân vào công việc thần học cao quý này: học biết Chúa để yêu Chúa hơn, và yêu Chúa để muốn biết Chúa hơn. Amen.