Kinh Thánh nói gì về việc cho vay tiền?

Trong xã hội hiện đại, các giao dịch tài chính như cho vay, mượn nợ là điều phổ biến. Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân, chúng ta không thể đơn thuần áp dụng các tiêu chuẩn thế gian mà phải tìm kiếm và vâng theo những nguyên tắc đời đời từ Lời Chúa. Kinh Thánh không phải là một cuốn sách giáo khoa về tài chính, nhưng nó chứa đựng những nguyên tắc khôn ngoan, công bình và đầy lòng thương xót của Đức Chúa Trời để hướng dẫn chúng ta trong mọi lĩnh vực đời sống, kể cả vấn đề cho vay tiền bạc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát các phân đoạn Kinh Thánh, giải nghĩa từ ngữ gốc và đưa ra những ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin.

Cựu Ước, đặc biệt là Luật Pháp Môi-se, đã thiết lập một khuôn khổ rõ ràng về việc cho vay, chủ yếu nhằm bảo vệ người nghèo và ngăn chặn sự bóc lột trong cộng đồng dân sự của Đức Chúa Trời.

1. Cấm Lấy Lãi (Tiền Lời) Từ Người Nghèo, Anh Em Đồng Bào:
Đây là nguyên tắc nổi bật nhất. Phân đoạn Xuất Ê-díp-tô Ký 22:25 chép: "Nếu ngươi cho kẻ nghèo của dân ta vay mượn tiền bạc, chớ xử với họ như chủ nợ, chớ bắt họ trả lời." Từ "lời" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "neshek" (נֶשֶׁךְ), nghĩa đen là "vết cắn", ám chỉ việc lấy lãi giống như một vết cắn gây tổn thương, rút rỉ tài sản của người vay. Đức Chúa Trời muốn sự giúp đỡ xuất phát từ lòng nhân từ, không phải từ động cơ trục lợi.

Phân đoạn Lê-vi Ký 25:35-37 nhấn mạnh thêm: "Nếu anh em ngươi trở nên nghèo, tài sản người lần lần tiêu mòn... thì ngươi phải tiếp đãi họ như khách lạ hay kẻ kiều ngụ, hầu cho họ cứ sống ở bên ngươi. Chớ lấy lời, cũng đừng lấy lợi của họ... Ngươi chớ cho họ vay bạc mình mà ăn lời, chớ cho họ vay lương thực mình đặng lấy lời." Mục đích là duy trì sự sống và phục hồi cho anh em, không đẩy họ vào cảnh khốn cùng hơn.

2. Được Phép Lấy Lãi Từ Người Ngoại Bang:
Phục Truyền Luật Lệ Ký 23:19-20 cho thấy một sự phân biệt: "Chớ lấy lời ăn lời của anh em mình, hoặc bạc, hoặc lương thực, hay là một vật chi có thể lấy lời được. Ngươi được lấy lời của người ngoại bang, nhưng chớ lấy lời của anh em mình." Sự phân biệt này dựa trên giao ước đặc biệt và tình anh em trong cộng đồng dân sự của Đức Chúa Trời. Họ được kêu gọi sống với một tiêu chuẩn cao hơn – tiêu chuẩn của ân điển và sự hỗ trợ vô vị lợi – với nhau.

3. Năm Hân Hỉ – Sự Xóa Nợ:
Đây là một trong những quy định đầy lòng thương xót nhất. Cứ bảy năm một lần, vào Năm Hân Hỉ (hoặc Năm Sa-bát), mọi món nợ giữa người Y-sơ-ra-ên với nhau phải được tha bổng (Phục Truyền 15:1-2). Mục đích là ngăn chặn tình trạng nợ nần triền miên và nô lệ hóa người nghèo. Đức Chúa Trời dạy dân sự Ngài phải có cái nhìn dài hạn về sự công bằng và phục hồi, thay vì chỉ chú trọng lợi ích cá nhân.

4. Không Được Từ Chối Cho Người Nghèo Vay Mượn:
Phục Truyền 15:7-8 truyền lệnh: "Trong xứ ngươi, nếu có một kẻ nghèo nào ở giữa anh em... thì chớ cứng lòng hay là bo tay với anh em nghèo khó của mình. Nhưng phải rộng mở tay ra cho họ vay mượn tùy theo sự thiếu hụt của họ." Hành động cho vay ở đây được xem như một hình thức bác ái, một phương tiện để đáp ứng nhu cầu cấp thiết.

Chúa Giê-xu và các sứ đồ không hủy bỏ sự khôn ngoan của Cựu Ước nhưng đưa các nguyên tắc ấy lên một tầm cao mới, tập trung vào tấm lòng, động cơ và tinh thần vô điều kiện.

1. Cho Mượn Mà Không Mong Đền Đáp:
Trong Bài Giảng Trên Núi, Chúa Giê-xu phán: "Nếu các ngươi cho ai mượn, mong được họ trả lại, thì có ơn chi? Người có tội cũng cho mượn như vậy, để được trả lại. Nhưng các ngươi hãy yêu kẻ thù mình; hãy làm ơn, hãy cho mượn, mà đừng ngã lòng trông được trả lại. Vậy, phần thưởng của các ngươi sẽ lớn, và các ngươi sẽ làm con của Đấng Rất Cao" (Lu-ca 6:34-35). Ở đây, Chúa Giê-xu mở rộng khái niệm "anh em" không chỉ trong dân tộc, mà còn hướng đến cả kẻ thù. Từ "ngã lòng" trong tiếng Hy Lạp là "apelpizō" (ἀπελπίζω), có nghĩa là "thất vọng, không còn hy vọng". Ngài dạy chúng ta cho mượn với tấm lòng hoàn toàn vị tha, không tính toán thiệt hơn, thậm chí không trông mong. Động cơ này xuất phát từ tình yêu thương (agapē), phản chiếu đặc tính của Cha Thiên Thượng.

2. Thực Hành Sự Cho Đi Rộng Rãi:
Chúa Giê-xu dạy: "Hãy cho, thì sẽ ban cho các ngươi; các ngươi sẽ được đong đầy, nén chặt, lắc xuống, tràn ra..." (Lu-ca 6:38). Nguyên tắc "cho đi" bao hàm cả việc cho vay với tinh thần sẵn sàng giúp đỡ. Sứ đồ Phao-lô cũng khích lệ: "Ai có thương xót kẻ nghèo, thì cho Đức Giê-hô-va vay; Ngài sẽ báo lại việc ơn ấy cho người." (Châm Ngôn 19:17, được Tân Ước nhắc lại trong tinh thần). Khi chúng ta cho người thiếu thốn vay mượn với tấm lòng chân thành, đó không chỉ là giao dịch với con người, mà còn là hành động đẹp lòng Chúa.

3. Trả Nợ Là Nghĩa Vụ:
Mặc dù khuyến khích lòng rộng lượng nơi người cho vay, Kinh Thánh cũng nghiêm túc dạy về trách nhiệm của người đi vay. Thi Thiên 37:21 chép: "Kẻ ác mượn mà không trả; song người công bình thương xót và cho." Sứ đồ Phao-lô viết: "Chớ mắc nợ ai chi hết, chỉ mắc nợ về sự yêu thương nhau" (Rô-ma 13:8). Câu này không cấm tuyệt đối việc vay mượn, nhưng nhấn mạnh nghĩa vụ phải hoàn trả và cảnh báo về sự ràng buộc, mất tự do khi mắc nợ. Tình yêu thương phải thôi thúc chúng ta trung tín trong việc giữ lời hứa trả nợ.

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc cổ xưa này vào bối cảnh phức tạp của nền kinh tế hiện đại? Dưới đây là một số hướng dẫn thực tiễn:

1. Phân Biệt Giữa "Hỗ Trợ Người Thiếu Thốn" và "Đầu Tư Kinh Doanh":

• Với anh chị em trong Chúa hoặc người lâm vào cảnh khó khăn thực sự: Hãy xem xét việc "cho vay" như một hình thức bác ái. Có thể áp dụng tinh thần của Cựu Ước: không lấy lãi, và thậm chí sẵn sàng "tha nợ" trong lòng nếu hoàn cảnh họ không cho phép trả lại. Hãy cho với tấm lòng đã "tính trước" là có thể mất số tiền ấy (Lu-ca 14:28-30). Trong nhiều trường hợp, có lẽ tốt hơn nên cho hẳn một món quà, hơn là cho vay, để tránh gánh nặng tâm lý "mắc nợ" cho họ.
• Với các giao dịch kinh doanh, đầu tư, mua nhà, xe...: Việc lấy lãi hợp lý là chấp nhận được, vì đây không phải là bóc lột người nghèo, mà là nguyên tắc vận hành của nền kinh tế. Tuy nhiên, lãi suất phải công bằng, không tham lam (Châm Ngôn 28:8). Quan trọng nhất là giữ sự liêm chính, minh bạch trong hợp đồng.

2. Kiểm Động Cơ Của Lòng Mình:
Trước khi quyết định cho vay, hãy tự hỏi: "Mình làm điều này vì muốn giúp đỡ thật lòng, hay vì muốn thể hiện quyền lực, kiểm soát, hoặc kiếm lợi từ sự khó khăn của người khác?" (I Sa-mu-ên 2:7). Động cơ đúng đắn đến từ tình yêu thương và lòng thương xót, không phải từ sự tính toán ích kỷ.

3. Khôn Ngoan Và Phân Định:
Kinh Thánh dạy sự khôn ngoan. Châm Ngôn 17:18 cảnh báo: "Người thiếu trí hiểu bảo lãnh cho anh em mình; ai lấy tay mình cam đoan thì bị thiệt hại." Việc cho vay hoặc bảo lãnh cần được suy xét cẩn thận. Có nên cho vay nếu biết người ấy có thói quen chi tiêu bất cẩn? Có thể giúp họ bằng cách khác (cố vấn tài chính, giới thiệu việc làm) thay vì chỉ đưa tiền? Sự giúp đỡ thật sự đôi khi nằm ở chỗ giúp họ tránh xa cám dỗ của nợ nần.

4. Giao Ước Rõ Ràng Và Giữ Lời Hứa:
Nếu quyết định cho vay như một giao dịch nghiêm túc, hãy lập một văn bản đơn giản, rõ ràng về số tiền, thời hạn (nếu có). Điều này không phải là thiếu tin tưởng, mà là sự quản lý tốt và tránh hiểu lầm sau này. Người vay cần nghiêm túc coi đó là nghĩa vụ phải hoàn thành. Truyền Đạo 5:4-5 dạy: "Khi ngươi hứa nguyện với Đức Chúa Trời, chớ chậm mà hoàn nguyện... Thà đừng hứa nguyện còn hơn hứa nguyện mà không trả."

Xuyên suốt Kinh Thánh, chúng ta thấy hình ảnh của một Đức Chúa Trời là Đấng cho vay cách rộng rãi nhất – Ngài ban cho chúng ta sự sống, hơi thở và mọi vật (Công vụ 17:25), đặc biệt là ban Con Một của Ngài để chuộc tội lỗi chúng ta, một món nợ mà chúng ta không bao giờ có thể tự trả. Chúa Giê-xu đã kể dụ ngôn về người đầy tớ không biết thương xót (Ma-thi-ơ 18:23-35), kết luận rằng vì chúng ta đã được tha một món nợ vô cùng lớn, chúng ta cũng phải sẵn lòng tha thứ, giúp đỡ người khác trong những món nợ nhỏ hơn.

Do đó, việc cho vay đối với Cơ Đốc nhân không đơn thuần là giao dịch kinh tế. Đó là một cơ hội để thực hành ân điển, để bày tỏ lòng thương xót, và để sống với tư cách là con cái của Đấng Rất Cao. Khi chúng ta cho vay với tấm lòng đúng đắn, chúng ta đang gieo vào cánh đồng thuộc linh và tin cậy vào sự chu cấp của Cha trên trời.

Ước mong mỗi chúng ta, khi đối diện với những lời đề nghị cho vay hoặc mượn nợ, sẽ dừng lại để cầu nguyện, tra xem Kinh Thánh và tìm kiếm sự khôn ngoan từ Đức Thánh Linh, để mọi quyết định của chúng ta không chỉ hợp lý, mà còn đẹp lòng Chúa và làm sáng danh Ngài.

"Phàm việc gì cũng phải tôn trọng trong sạch, đừng theo tình dục xác thịt, mà phải lấy lòng yêu thương làm như thể làm cho Chúa, chớ không phải làm cho người ta." (Cô-lô-se 3:17, 23)