Khi nào cần quở trách một tín hữu khác?

Trong đời sống Hội Thánh, mối quan hệ giữa các tín hữu không chỉ là sự khích lệ, nâng đỡ, mà đôi khi cũng cần đến sự quở trách (reproof) chân thành và đúng đắn. Đây là một chủ đề tế nhị nhưng vô cùng quan trọng, được Kinh Thánh đề cập với sự khôn ngoan và rõ ràng. Quở trách không phải là chỉ trích, lên án hay thể hiện quyền lực, mà là một hành động yêu thương nhằm mục đích phục hồi và gìn giữ sự thánh khiết cho thân thể Đấng Christ. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu những nguyên tắc Kinh Thánh về thời điểm, tinh thần, và phương cách để thực hiện việc quở trách trong tình yêu thương.

Trước khi tìm hiểu "khi nào", chúng ta phải hiểu rõ "là gì" và "tại sao". Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ chính được dùng là "ἐλέγχω" (elengchō), mang nghĩa "vạch trần, sửa sai, thuyết phục bằng chứng cớ, quở trách với mục đích dẫn đến sự ăn năn" (Strong's G1651). Động từ này xuất hiện trong các phân đoạn then chốt:

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17).

Từ "bẻ trách" ở đây chính là elengchō. Như vậy, bản chất của sự quở trách Cơ Đốc là một công cụ được Đức Chúa Trời ban cho, nhằm mục đích:
1. Sửa trị (Hy Lạp: ἐπανόρθωσις epanorthōsis): Điều chỉnh lại cho ngay thẳng.
2. Dạy trong sự công bình: Hướng đến tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời.
3. Giúp người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn: Mục tiêu tối hậu là sự trưởng thành và thánh khiết.

Mục đích này được nhấn mạnh trong sách Ga-la-ti: “Hỡi anh em, ví bằng có người nào tình cờ phạm lỗi gì, anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại” (Ga-la-ti 6:1a). Chữ "sửa lại" trong nguyên văn là καταρτίζω (katartizō), nghĩa là "chữa lành, phục hồi, sắp xếp lại cho đúng trật tự" – giống như một người thợ yêu cầu nối lại một chiếc xương gãy. Đây là hình ảnh đẹp đẽ về tinh thần của sự quở trách: phục hồi, không đè bẹp.

Dựa trên lời dạy xuyên suốt Kinh Thánh, đặc biệt từ các thư tín Tân Ước, chúng ta có thể xác định những tình huống cụ thể mà việc quở trách là cần thiết và phù hợp với ý muốn Đức Chúa Trời.

1. Khi Một Tín Hữu Phạm Tội Công Khai Hoặc Gây Vấp Phạm:
Chúa Giê-xu dạy rõ ràng về quy trình giải quyết khi một tín hữu phạm tội: “Nếu anh em ngươi phạm tội cùng ngươi, hãy trách người khi chỉ có ngươi với người; nếu ngươi nghe người, thì ngươi được anh em lại. Nếu ngươi không nghe, hãy mời một hoặc hai người đi với ngươi... nếu người cũng không nghe họ, hãy cáo cùng Hội thánh...” (Ma-thi-ơ 18:15-17). Trách ở đây là elengchō. Quy trình này áp dụng cho tội lỗi giữa các cá nhân, nhưng nguyên tắc về sự kín đáo ban đầu và mục tiêu "được anh em lại" (phục hồi mối quan hệ) là then chốt.

2. Khi Có Sự Dạy Dỗ Sai Lạc Hoặc Chống Lại Chân Lý:
Sứ đồ Phao-lô đã căn dặn Ti-mô-thê: “Hãy giảng đạo, cố khuyên, bất luận gặp thời hay không gặp thời, hãy đổ lòng khuyên dụ, sửa trị, quở trách, với mọi sự nhịn nhục và sự dạy dỗ” (2 Ti-mô-thê 4:2). Việc quở trách ở đây đi đôi với dạy dỗ, nhắm vào những sự chống đối chân lý. Ông cũng nói rõ: “Kẻ dạy giáo lý khác... ngươi phải quở trách trước mặt mọi người, để làm cho những kẻ khác cũng biết sợ” (1 Ti-mô-thê 5:20). Sự quở trách công khai trong trường hợp này nhằm bảo vệ Hội Thánh khỏi giáo lý sai lầm.

3. Khi Có Sự Lười Biếng, Vô Kỷ Luật Hoặc Sống Thế Tục:
Trong thư gửi Hội Thánh Tê-sa-lô-ni-ca, Phao-lô khuyên: “Hỡi anh em, nhơn danh Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, chúng tôi khuyên anh em... phải lánh khỏi anh em nào ăn ở bậy bạ, chẳng bước theo sự dạy dỗ đã nhận lãnh nơi chúng tôi... nếu có ai không khứng nghe theo lời chúng tôi nói trong thơ nầy, thì hãy ghi lấy, đừng giao thông với họ, hầu cho họ hổ thẹn. Dầu vậy, chớ coi người như kẻ thù, nhưng hãy răn bảo người như anh em vậy” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:6, 14-15). Hành động "không giao thông" (hay "cách ly") là một hình thức quở trách nghiêm trọng, nhưng mục tiêu vẫn là "hầu cho họ hổ thẹn" để ăn năn, và thái độ vẫn phải xem họ "như anh em".

4. Khi Có Sự Tranh Cạnh, Ghen Ghét Và Tà Tâm:
Sách Châm Ngôn nói: “Sự quở trách ăn vào trong lòng người khôn ngoan, Còn hơn đánh người ngu muội trăm trận” (Châm Ngôn 17:10). Trong Hội Thánh, những sự xung đột, ghen tị (như trường hợp của hai bà Êu-địt và Sin-ty-cơ trong Phi-líp 4:2) cần được quở trách và giải hòa để duy trì sự hiệp một của Thánh Linh.

Biết khi nào cần quở trách là quan trọng, nhưng biết quở trách với tinh thần nào còn quan trọng hơn. Kinh Thánh đưa ra những tiêu chuẩn rất rõ:

1. Với Lòng Khiêm Nhường và Tự Xét (Ga-la-ti 6:1): “Hãy giữ lấy mình, kẻo chính mình cũng bị dỗ dành chăng.” Người quở trách phải ý thức rõ mình cũng có thể sa ngã, và không đứng ở vị trí của quan tòa, mà là của người anh em đã từng được tha thứ.

2. Với Lòng Mềm Mại (Ga-la-ti 6:1) và Nhịn Nhục (2 Ti-mô-thê 4:2): Từ Hy Lạp πραΰτης (prautēs) - "mềm mại" - diễn tả sức mạnh được kiểm soát, như một con ngựa thuần. Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sự dịu dàng có chủ ý.

3. Trong Tình Yêu Thương (Khải Huyền 3:19): Chính Chúa Giê-xu phán: “Ta yêu thương những kẻ Ta răn bảo; vậy hãy có lòng sốt sắng và ăn năn.” Động cơ tối cao phải là tình yêu thương (ἀγάπη, agapē) – tình yêu vị tha, tìm kiếm lợi ích cao nhất của người khác.

4. Không Có Sự Thiên Vị Hay Thành Kiến (1 Ti-mô-thê 5:21): Phao-lô căn dặn Ti-mô-thê: “Trước mặt Đức Chúa Trời, trước mặt Đức Chúa Jêsus Christ, trước mặt các thiên sứ được chọn, ta răn bảo con hãy giữ những điều đó, đừng có thành kiến, cũng đừng làm sự gì bởi tây vị.”

1. Tự Kiểm Tra Động Cơ: Trước khi quở trách ai, hãy tự hỏi: “Động cơ của tôi có thực sự là vì sự phục hồi của người này và vinh quang của Chúa không, hay vì sự bực tức, tổn thương cá nhân, hoặc muốn thể hiện quyền lực?” Hãy cầu nguyện xin Chúa thanh tẩy lòng mình.

2. Cầu Thay Cho Người Đó Và Tìm Hiểu Sự Thật: Đừng hành động dựa trên tin đồn. Hãy dành thời gian cầu nguyện cho người anh chị em đó và tìm hiểu cặn kẽ sự việc (Châm Ngôn 18:13).

3. Tuân Thủ Quy Trình Của Ma-thi-ơ 18: Luôn Bắt Đầu Một Cách Kín Đáo: Đừng bao giờ nói xấu hay phàn nàn về người đó với người thứ ba trước khi đã nói chuyện trực tiếp với họ. Hành động đó chính là tội phao vu và thóa mạ.

4. Sử Dụng Lời Chúa Làm Tiêu Chuẩn, Không Phải Ý Kiến Cá Nhân: Hãy chỉ ra phân đoạn Kinh Thánh cụ thể liên quan đến vấn đề. Ví dụ: “Anh/chị ơi, tôi lo lắng vì trong Rô-ma 12:2 dạy... nhưng tôi thấy hành động của anh/chị dường như đi ngược lại. Chúng ta có thể cùng nhau xem xét điều này không?”

5. Sẵn Sàng Tha Thứ và Đón Tiếp Khi Có Sự Ăn Năn: Nếu người được quở trách ăn năn, nhiệm vụ của chúng ta là tha thứ hoàn toàn và khích lệ họ, như Chúa đã dạy: “Nếu trong một ngày, người phạm tội cùng ngươi bảy lần, và bảy lần trở lại nói cùng ngươi rằng: Tôi ăn năn; thì hãy tha thứ cho” (Lu-ca 17:4).

6. Biết Khi Nào Cần Nhờ Đến Sự Giúp Đỡ Của Các Trưởng Lão/Hội Thánh: Nếu sự việc nghiêm trọng, liên quan đến tội tình dục, giáo lý sai lạc, hoặc người đó không chịu nghe sau nhiều lần quở trách cá nhân, hãy khiêm nhường tìm sự hỗ trợ của những người lãnh đạo thuộc linh trưởng thành (Ma-thi-ơ 18:16-17; Tít 3:10-11).

Sự quở trách giữa vòng các tín hữu là một món quay khó khăn nhưng cần thiết mà Đức Chúa Trời ban cho Hội Thánh Ngài. Nó không phải là tùy chọn, mà là mệnh lệnh yêu thương. Chúng ta cần quở trách khi thấy anh chị em mình phạm tội, sai lầm trong giáo lý, hoặc sống cách gây tổn hại cho chính họ và cho thân thể Đấng Christ. Tuy nhiên, chúng ta phải làm điều đó đúng lúc, đúng cách, và đúng tinh thần: với sự khiêm nhường, mềm mại, kiên nhẫn, luôn lấy Lời Chúa làm nền tảng, và trên hết là với một tình yêu thương chân thành mong muốn sự phục hồi.

Hãy nhớ rằng, chính Chúa Giê-xu là Đấng đã chịu sự quở trách thay cho chúng ta, và Ngài cũng yêu thương quở trách những người Ngài yêu (Khải Huyền 3:19). Ước mong mỗi chúng ta, vừa can đảm trở thành “người bạn chân thật” biết nói lời chân lý trong yêu thương (Ê-phê-sô 4:15), vừa khiêm tốn đón nhận sự quở trách từ anh em mình như một ân điển để lớn lên trong sự giống hình ảnh của Đấng Christ.