Kwanzaa là gì?

Trong bối cảnh đa văn hóa hiện nay, nhiều tín hữu Cơ Đốc có thể bắt gặp hoặc được mời tham gia vào lễ kỷ niệm có tên Kwanzaa. Với tư cách là những người nghiên cứu Lời Chúa, chúng ta cần có sự hiểu biết rõ ràng về nguồn gốc, ý nghĩa của ngày lễ này, và quan trọng hơn, là đặt nó dưới ánh sáng của Kinh Thánh để có một cái nhìn cân bằng, khôn ngoan và trung tín với đức tin của mình. Bài viết này sẽ khảo sát Kwanzaa một cách toàn diện, phân tích các nguyên tắc của nó trong tương quan với các giá trị Kinh Thánh, và đưa ra những ứng dụng thực tiễn cho đời sống hằng ngày của Cơ Đốc nhân.

Kwanzaa không phải là một ngày lễ tôn giáo có nguồn gốc từ Kinh Thánh hay từ truyền thống Cơ Đốc giáo lâu đời. Đây là một ngày lễ văn hóa-thế tục (cultural-secular holiday) được sáng tạo một cách có chủ ý. Kwanzaa được Tiến sĩ Maulana Karenga, một học giả và nhà hoạt động người Mỹ gốc Phi, sáng lập vào năm 1966. Tên gọi "Kwanzaa" bắt nguồn từ cụm từ tiếng Swahili "matunda ya kwanza", có nghĩa là "những trái đầu mùa". Swahili là một ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia Đông Phi, và việc lựa chọn ngôn ngữ này nhằm nhấn mạnh đến di sản châu Phi, thay vì tập trung vào một nhóm sắc tộc hay quốc gia cụ thể nào.

Mục đích ban đầu của Kwanzaa là:

• Để người Mỹ gốc Phi tái kết nối với di sản văn hóa châu Phi của họ sau những thế kỷ bị tách biệt bởi chế độ nô lệ và phân biệt chủng tộc.
• Cung cấp một dịp lễ thay thế mang tính khẳng định bản sắc, khác với những ngày lễ chính thống của xã hội Mỹ.
• Thúc đẩy sự đoàn kết, tự xác định, trách nhiệm và phát triển cộng đồng.

Kwanzaa được tổ chức trong 7 ngày, từ ngày 26 tháng 12 đến ngày 1 tháng 1 hằng năm. Trọng tâm của lễ kỷ niệm là Bảy Nguyên Tắc, hay còn gọi là Nguzo Saba (tiếng Swahili). Mỗi ngày, một nguyên tắc sẽ được suy ngẫm và thảo luận.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhận biết rằng mọi sự khôn ngoan thật đều đến từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5). Khi xem xét bất kỳ hệ thống giá trị nào, chúng ta cần "thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng" (1 Giăng 4:1). Dưới đây là phân tích từng nguyên tắc của Kwanzaa dưới ánh sáng Lời Chúa.

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Nỗ lực duy trì sự thống nhất trong gia đình, cộng đồng, quốc gia và chủng tộc.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Kinh Thánh đề cao sự hiệp một sâu sắc, nhưng nền tảng của sự hiệp một đó là trong Đấng Christ. Sứ đồ Phao-lô khuyên: "Hãy cố giữ sự hiệp một của Thánh Linh bởi sự hòa thuận gắn bó với nhau" (Ê-phê-sô 4:3). Sự hiệp một tối thượng mà Cơ Đốc nhân tìm kiếm không phải dựa trên sắc tộc, văn hóa hay quốc gia, mà dựa trên việc chúng ta cùng được "gọi vào một thân của Đấng Christ" (Cô-lô-se 3:15). Trong Chúa Giê-xu, "không còn phân biệt Chiên hay Gióc-đanh, nô lệ hay tự do, đàn ông hay đàn bà" (Ga-la-ti 3:28). Do đó, khi tìm kiếm Umoja, Cơ Đốc nhân phải đặt Chúa Giê-xu làm trung tâm, vì chỉ Ngài mới phá đổ bức tường ngăn cách (Ê-phê-sô 2:14).

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Xác định, đặt tên, tạo dựng và nói thay cho bản thân.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Kinh Thánh nói về phẩm giá và trách nhiệm của con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 1:27). Tuy nhiên, sự "tự quyết" theo quan điểm thế gian thường đề cao ý chí tự chủ của con người. Ngược lại, Kinh Thánh dạy về sự đầu phục ý muốn của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán: "Nếu ai muốn theo ta, phải tự bỏ mình đi, mỗi ngày vác thập tự giá mình mà theo ta" (Lu-ca 9:23). Sự xác định danh tính tối thượng của Cơ Đốc nhân không đến từ bản thân hay cộng đồng, mà đến từ việc chúng ta là "con cái Đức Chúa Trời" (Giăng 1:12), "dòng dõi được lựa chọn, chức tế lễ nhà vua, dân thánh" (1 Phi-e-rơ 2:9). Chúng ta tìm thấy danh tính đích thực khi mất nó trong Đấng Christ.

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Xây dựng và duy trì cộng đồng cùng nhau, giải quyết các vấn đề của anh chị em mình.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Đây là một nguyên tắc có nhiều điểm tương đồng với giáo lý Kinh Thánh về tình yêu thương thực tế và trách nhiệm trong Hội Thánh. Kinh Thánh dạy: "Hãy mang gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ" (Ga-la-ti 6:2). Sách Công-vụ mô tả Hội thánh đầu tiên có sự hiệp một, chia sẻ tài sản để đáp ứng nhu cầu (Công-vụ 2:44-45; 4:32). Tuy nhiên, động lực cho sự chia sẻ và gánh vác này trong Hội Thánh không chỉ là trách nhiệm cộng đồng, mà là tình yêu thương xuất phát từ tình yêu Chúa Giê-xu đã bày tỏ. "Chúng ta yêu, vì Chúa đã yêu chúng ta trước" (1 Giăng 4:19).

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Xây dựng và duy trì các cửa hàng, doanh nghiệp và cùng nhau thu lợi từ chúng.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Kinh Thánh đề cao đức tính chăm chỉ (Châm-ngôn 10:4; 2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:10) và sự công bằng trong kinh doanh (Phục-truyền 25:13-16). Việc hỗ trợ nhau trong cộng đồng là tốt. Tuy nhiên, Kinh Thánh cảnh báo chúng ta không nên đặt sự tin cậy nơi của cải (Mác 10:24; 1 Ti-mô-thê 6:10). Đồng thời, mô hình kinh tế của Hội Thánh không nhằm tích lũy của cải cho bản thân hay một nhóm người, mà để có nguồn lực chăm sóc người nghèo khó, góa bụa, cô nhi và hỗ trợ công việc truyền giáo (2 Cô-rinh-tô 8:13-15; Ga-la-ti 2:10). Mục đích cuối cùng là sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, không phải sự thịnh vượng của một cộng đồng sắc tộc.

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Làm cho công việc tập thể trở nên xây dựng và phát triển cộng đồng, để khôi phục người dân về sự vĩ đại truyền thống của họ.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Khái niệm về mục đích là then chốt trong đức tin Cơ Đốc. Tuy nhiên, mục đích tối thượng của Cơ Đốc nhân không phải là khôi phục sự vĩ đại của một dân tộc, mà là tôn vinh Đức Chúa Trời và tận hưởng Ngài đời đời. "Hỡi anh em, vậy thì, hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (1 Cô-rinh-tô 10:31). Mục đích của chúng ta được tìm thấy trong Đấng Christ: để biết Ngài, bước đi theo Ngài và rao truyền Tin Lành của Ngài (Phi-líp 3:8-10; Ma-thi-ơ 28:19-20). Lịch sử và "sự vĩ đại" mà chúng ta tìm kiếm là trong kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời qua dân Y-sơ-ra-ên và cuối cùng là qua Chúa Giê-xu Christ.

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Làm mọi thứ có thể để làm cho cộng đồng trở nên đẹp đẽ và hữu ích hơn.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Sự sáng tạo là một đặc tính của Đức Chúa Trời, Đấng Tạo Hóa, và Ngài đã tạo dựng con người theo hình ảnh Ngài, ban cho khả năng sáng tạo. Chúng ta được kêu gọi quản lý, cải tạo thế giới Ngài đã tạo dựng (Sáng-thế Ký 1:28; 2:15). Việc sử dụng tài năng để làm đẹp và phục vụ cộng đồng là một hành động thờ phượng. Bê-xa-lê và A-hô-li-áp được Đức Chúa Trời đổ đầy Thánh Linh để có tài khéo và sự thông hiểu trong mọi nghề thủ công, nhằm xây dựng Đền tạm (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:1-6). Tuy nhiên, động cơ và mục tiêu tối hậu của sự sáng tạo Cơ Đốc là để tôn vinh Đức Chúa Trời và gây dựng Hội Thánh Ngài (1 Cô-rinh-tô 14:26; 1 Phi-e-rơ 4:10-11).

Ý nghĩa trong Kwanzaa: Tin tưởng vào dân tộc, cha mẹ, giáo viên, lãnh đạo và vào sự thắng lợi của đấu tranh.
Nhìn nhận qua Kinh Thánh: Đây là điểm khác biệt căn bản nhất. Kinh Thánh định nghĩa đức tin (πίστις - pistis) là: "Đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đương trông mong, là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy" (Hê-bơ-rơ 11:1). Đối tượng của đức tin Cơ Đốc không phải là con người, cộng đồng hay cuộc đấu tranh, mà là chính Đức Chúa Trời và Lời hứa của Ngài trong Chúa Giê-xu Christ. "Hãy nhìn xem Đức Chúa Giê-xu, tác giả và Đấng hoàn thành đức tin" (Hê-bơ-rơ 12:2). Đức tin cứu rỗi đặt trọn vẹn nơi sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu vì tội lỗi chúng ta (Rô-ma 10:9; Ê-phê-sô 2:8). Trong khi Imani của Kwanzaa hướng về cộng đồng và tương lai của nó, đức tin Kinh Thánh hướng về Thập tự giá và sự phục sinh, nơi mang lại hy vọng đời đời.

Từ sự phân tích trên, chúng ta có thể rút ra một số nguyên tắc ứng dụng quan trọng:

1. Phân Biệt Giữa Văn Hóa Và Phúc Âm: Là Cơ Đốc nhân, chúng ta sống trong các nền văn hóa nhưng không thuộc về chúng theo nghĩa tối thượng (Giăng 17:14-16). Chúng ta có thể đánh giá cao những giá trị tích cực trong bất kỳ nền văn hóa nào (như sự hiệp nhất, trách nhiệm, sáng tạo) khi chúng phản ánh một phần chân lý của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, chúng ta phải tỉnh thức, không để bất kỳ hệ tư tưởng văn hóa hay chủng tộc nào thay thế vị trí trung tâm của Phúc Âm Chúa Giê-xu Christ trong đời sống và Hội thánh của chúng ta.

2. Tìm Kiếm Sự Hiệp Nhất Trong Đấng Christ, Vượt Trên Mọi Ranh Giới: Hội Thánh của Đấng Christ là đa văn hóa và đa chủng tộc. Thay vì chỉ củng cố bản sắc của một nhóm người, chúng ta được kêu gọi trở thành một thân thể mà trong đó mọi chi thể, bất kể nguồn gốc, đều quý trọng và cần đến nhau (1 Cô-rinh-tô 12:12-27). Hãy tích cực xây dựng mối thông công chân thật với anh em tín hữu từ các nền văn hóa khác.

3. Sống Các Giá Trị Vương Quốc Mỗi Ngày: Thay vì chỉ tập trung vào một tuần lễ kỷ niệm, Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống các nguyên tắc của Vương Quốc Đức Chúa Trời mỗi ngày: yêu thương, phục vụ, khiêm nhường, chăm chỉ, quản lý tốt, và trên hết là tìm kiếm Chúa và sự công bình của Ngài (Ma-thi-ơ 6:33). Những điều này xuất phát từ mối quan hệ sống động với Chúa và được Thánh Linh cảm động, không phải từ một nghĩa vụ văn hóa.

4. Tiếp Cận Với Sự Khôn Ngoan Và Yêu Thương: Nếu bạn có bạn bè hay người thân tổ chức Kwanzaa, hãy tôn trọng họ. Bạn có thể sử dụng cơ hội này để lắng nghe, tìm hiểu về những trải nghiệm và giá trị của họ. Trong các cuộc trò chuyện, hãy nhẹ nhàng chia sẻ về nguồn hy vọng và mục đích tối thượng mà bạn tìm thấy trong Chúa Giê-xu. Hãy để tình yêu thương của Đấng Christ chi phối mọi lời nói và hành động (Cô-lô-se 4:5-6).

5. Trung Tín Với Lễ Trọng Thể Của Đức Tin Chúng Ta: Là Tin Lành, chúng ta có những kỷ niệm trọng đại do chính Chúa thiết lập: Lễ Báp-têm và Tiệc Thánh (Lễ Bẻ Bánh). Những lễ này không mang tính văn hóa hay sắc tộc, mà mang tính cứu chuộc toàn cầu, nhắc chúng ta về sự chết, sự chôn và sự sống lại của Chúa Giê-xu vì chúng ta (1 Cô-rinh-tô 11:23-26). Hãy dành sự nhiệt thành và trung tín cho những điều này.

Kwanzaa, xét về bản chất, là một sản phẩm văn hóa-thế tục của thế kỷ 20, nhằm đáp ứng nhu cầu về bản sắc, sự đoàn kết và hy vọng của một cộng đồng cụ thể. Một số nguyên tắc của nó chạm đến những giá trị phổ quát tốt đẹp mà Kinh Thánh cũng đề cao. Tuy nhiên, nền tảng triết học và thần học của nó hoàn toàn tách biệt với đức tin Cơ Đốc dựa trên Kinh Thánh. Điểm khác biệt then chốt nằm ở chỗ: Kwanzaa xoay quanh con người và cộng đồng, trong khi Phúc Âm xoay quanh Đức Chúa Trời và Cứu Chúa Giê-xu Christ.

Lời kêu gọi cho Cơ Đốc nhân, dù thuộc bất kỳ chủng tộc hay nền văn hóa nào, vẫn là: "Hãy tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời trước nhất". Sự hiệp nhất, mục đích, đức tin và hy vọng trọn vẹn nhất chỉ có thể được tìm thấy trong mối tương giao với Đấng Tạo Hóa, qua sự cứu chuộc của Con Ngài. Thay vì tìm kiếm sự cứu rỗi hay ý nghĩa tối thượng trong các truyền thống văn hóa, chúng ta hãy trở nên những sứ giả của một nền văn hóa mới – Vương Quốc của Đức Chúa Trời – nơi mọi dân tộc, chi phái, tiếng nói đều được quy tụ dưới ngôi của Chiên Con (Khải-huyền 7:9-10).

"Vì ấy chính Ngài là sự hòa hiệp của chúng ta; Ngài đã hiệp cả hai lại làm một, phá đổ bức tường ngăn cách... hầu cho Ngài có thể lập cả hai lại làm một người mới trong Ngài, và vì vậy mà hòa thuận" (Ê-phê-sô 2:14-15).