Y-sơ-ra-ên và Hội Thánh có giống nhau không?
Trong hành trình nghiên cứu và hiểu biết Lời Chúa, một trong những chủ đề quan trọng và đôi khi gây tranh luận là mối quan hệ giữa Y-sơ-ra-ên (Israel) theo nghĩa Kinh Thánh và Hội Thánh (Church) của Đấng Christ. Liệu hai thực thể này là một, hay là hai kế hoạch riêng biệt của Đức Chúa Trời? Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích Kinh Thánh, sử dụng ngữ cảnh lịch sử cứu rỗi (Heilsgeschichte) và các từ ngữ gốc Hê-bơ-rơ, Hy Lạp để làm sáng tỏ vấn đề, từ đó rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Trước hết, chúng ta cần định nghĩa rõ ràng hai khái niệm dưới ánh sáng Kinh Thánh.
a. Y-sơ-ra-ên (יִשְׂרָאֵל - Yisra'el): Danh xưng này bắt nguồn từ tổ phụ Gia-cốp, người đã "vật lộn với Đức Chúa Trời" và được đổi tên thành Y-sơ-ra-ên, có nghĩa là "người vật lộn với Đức Chúa Trời" hay "Đức Chúa Trời tranh chiến" (Sáng Thế Ký 32:28). Về sau, Y-sơ-ra-ên trở thành tên của cả dân tộc xuất thân từ mười hai chi phái con cháu ông. Trong Cựu Ước, Y-sơ-ra-ên trước hết là một thực thể dân tộc, chủng tộc và chính trị, được Đức Chúa Trời lựa chọn cách đặc biệt qua giao ước với Áp-ra-ham (Sáng Thế Ký 12:1-3, 15:1-21) và được tái lập qua Môi-se tại núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5-6). Họ là "dân sự được chọn", "dân thuộc riêng về Đức Chúa Trời", được ban cho Luật pháp (Torah), lời tiên tri và các lời hứa.
b. Hội Thánh (ἐκκλησία - Ekklēsia): Trong Tân Ước, từ Hy Lạp "ekklēsia" có nghĩa gốc là "những người được gọi ra" (called-out ones). Nó không mang nghĩa một tòa nhà, mà là một cộng đồng những người được kêu gọi. Đấng Christ là người đầu tiên dùng từ này khi phán với Phi-e-rơ: "Ta sẽ lập Hội thánh Ta trên đá nầy" (Ma-thi-ơ 16:18). Sứ đồ Phao-lô định nghĩa Hội Thánh là "thân thể của Đấng Christ" (Ê-phê-sô 1:22-23), một thực thể thuộc linh bao gồm tất cả những ai, bất kể chủng tộc hay gốc gác, đã tin nhận Chúa Giê-xu Christ làm Cứu Chúa, được tái sanh bởi Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 3:26-28).
Có ba quan điểm thần học chính về mối quan hệ giữa Y-sơ-ra-ên và Hội Thánh: (1) Thần học Thay Thế (Hội Thánh thay thế Y-sơ-ra-ên), (2) Thần học Song Song/Hai Dân Chúa (Hai kế hoạch riêng biệt), và (3) Thần học Giao Ước/Liên Tục (Một dân Chúa duy nhất với sự mở rộng). Chúng ta sẽ kiểm chứng các quan điểm này qua Kinh Thánh.
a. Sự Độc Nhất của Y-sơ-ra-ên trong Cựu Ước: Đức Chúa Trời hứa với Áp-ra-ham về một dòng dõi, một xứ sở và một phước hạnh cho muôn dân (Sáng 12:1-3). Giao ước này là vô điều kiện và vĩnh viễn (Sáng 15:9-21). Y-sơ-ra-ên là "dân giao ước" độc nhất. Tuy nhiên, ngay trong Cựu Ước, đã có những lời tiên tri về việc dân ngoại (Gentiles) cũng sẽ được bao hàm trong phước hạnh cứu rỗi (Ê-sai 42:6, 49:6). Đấng Mê-si sẽ là "sự sáng của các dân ngoại" (Ê-sai 60:3). Điều này cho thấy kế hoạch của Đức Chúa Trời luôn hướng tới toàn thể nhân loại.
b. Sự Chuyển Hướng Trọng Tâm Trong Tân Ước - Một Dân Mới Của Đức Chúa Trời: Đây là điểm then chốt. Sứ đồ Phao-lô, một người Pha-ri-si gốc Hê-bơ-rơ, đã được Đức Thánh Linh mặc khải một chân lý sâu nhiệm, được trình bày rõ nhất trong thơ Ê-phê-sô và Rô-ma.
- Trong Ê-phê-sô 2:11-22, Phao-lô mô tả một thực tại mới: "Ấy vậy, anh em hiện nay không phải là người ngoại, cũng không phải là kẻ ở trọ nữa, nhưng là người đồng quốc với các thánh đồ, và là người nhà của Đức Chúa Trời" (câu 19). Ngài giải thích rằng Chúa Giê-xu Christ, qua thập tự giá, đã "phá đổ bức tường ngăn cách" giữa người Do Thái và dân ngoại, để "hiệp cả hai lại làm một" (câu 14). Mục đích là để tạo nên "một người mới" (câu 15).
- Trong Rô-ma 9-11, Phao-lô giải quyết thẳng vấn đề số phận của Y-sơ-ra-ên theo xác thịt. Ông khẳng định: "Vì người nào ở trong Đấng Christ, thì là người dựng nên mới" (II Cô-rinh-tô 5:17). Điều kiện để trở nên con cháu thật của Áp-ra-ham không còn là huyết thống hay việc làm của luật pháp, mà là đức tin (Rô-ma 9:6-8, Ga-la-ti 3:7, 29). Ông viết: "Vì người Giu-đa không phải là Giu-đa ở bề ngoài... nhưng người Giu-đa thật là người ở bề trong... bởi Thánh Linh, chớ chẳng phải bởi chữ nghĩa" (Rô-ma 2:28-29).
Phao-lô dùng hình ảnh cây ô-liu trong Rô-ma 11:17-24 để minh họa: Cây ô-liu tốt (Y-sơ-ra-ên thật bởi đức tin) có những nhánh nguyên thủy (người Do Thái không tin) bị chặt đi, và những nhánh của cây ô-liu hoang (dân ngoại tin Chúa) được tháp vào. Điều này không phải là sự thay thế, mà là sự mở rộng và tái định nghĩa về "dân Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời".
Kết luận then chốt từ Tân Ước là: Hội Thánh không "thay thế" Y-sơ-ra-ên, mà là sự ứng nghiệm và mở rộng đầy đủ của ý nghĩa chân thật về Y-sơ-ra-ên trong Đấng Christ. Tất cả những ai có đức tin nơi Đấng Mê-si - Giê-xu - đều trở nên một phần của "Y-sơ-ra-ên thuộc linh" hay "Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời".
Sứ đồ Phao-lô viết rõ ràng trong Ga-la-ti 6:16: "Nguyền xin sự bình an và sự thương xót giáng trên những kẻ theo lệ ấy, cùng trên dân Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời." "Lệ ấy" là quy luật mới của sự sống trong Đấng Christ (câu 15). "Dân Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời" ở đây chính là Hội Thánh, bao gồm cả tín hữu gốc Do Thái và gốc ngoại bang.
Phi-e-rơ cũng áp dụng những danh hiệu đặc quyền của Y-sơ-ra-ên trong Cựu Ước cho Hội Thánh: "Anh em là dòng dõi được lựa chọn, là chức thầy tế lễ nhà vua, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời" (I Phi-e-rơ 2:9, đối chiếu với Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5-6).
Do đó, Y-sơ-ra-ên theo nghĩa dân tộc/chính trị (một nhóm người theo huyết thống) và Hội Thánh là Thân Thể Đấng Christ (một cộng đồng đức tin siêu chủng tộc) là hai thực thể không đồng nhất. Tuy nhiên, có một "Y-sơ-ra-ên thuộc linh" hay "Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời" - chính là Hội Thánh - kế thừa, ứng nghiệm và nắm giữ tất cả các lời hứa thuộc linh dành cho dân sự Ngài. Các lời hứa về đất đai và dân tộc cho Y-sơ-ra-ên xác thịt vẫn có ý nghĩa riêng và sẽ được Đức Chúa Trời thực hiện theo cách và thời điểm của Ngài (Rô-ma 11:25-29), nhưng trọng tâm của chương trình cứu rỗi hiện nay là trong và qua Hội Thánh.
Hiểu biết đúng đắn về mối quan hệ này không chỉ là lý thuyết, mà có nhiều ứng dụng sống động:
a. Sự Hiệp Một Trong Hội Thánh: Nếu bức tường ngăn cách lớn nhất (giữa người Do Thái và dân ngoại) đã bị phá đổ bởi huyết Chúa, thì mọi bức tường khác (chủng tộc, giai cấp, văn hóa, giàu nghèo) trong Hội Thánh cũng phải bị đập tan (Ga-la-ti 3:28). Chúng ta được kêu gọi gìn giữ "sự hiệp một của Thánh Linh" (Ê-phê-sô 4:3).
b. Lòng Biết Ơn về Ân Điển: Chúng ta, là "nhánh ô-liu hoang", được tháp vào cách nhưng không bởi đức tin, phải luôn có lòng khiêm nhường và biết ơn. Chúng ta không được khinh dể những nhánh nguyên thủy bị chặt (Rô-ma 11:18-20), nhưng phải có lòng thương xót và nhiệt thành cầu nguyện cho người Do Thái được nhận biết Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si của họ (Rô-ma 10:1).
c. Xác Định Đúng Căn Tính: Căn tính của chúng ta không dựa trên dòng máu, sắc tộc hay quốc tịch, mà là "trong Đấng Christ". Chúng ta là "dân được chọn", "thầy tế lễ nhà vua", "dân thánh" (I Phi-e-rơ 2:9). Điều này mang lại cho chúng ta phẩm giá, mục đích và trách nhiệm: sống thánh khiết và rao truyền việc kỳ diệu của Đấng đã gọi chúng ta.
d. Hiểu Lời Hứa Cách Đúng Đắn: Khi đọc Cựu Ước, chúng ta có thể áp dụng các lời hứa thuộc linh cho Hội Thánh với sự hiểu biết rằng chúng được ứng nghiệm trong Đấng Christ. Điều này làm phong phú đời sống đức tin và sự cầu nguyện của chúng ta.
Tóm lại, Y-sơ-ra-ên theo xác thịt và Hội Thánh phổ thông của Đấng Christ không giống nhau về phương diện lịch sử và thành phần. Tuy nhiên, qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ, Đức Chúa Trời đã tạo dựng nên một thực thể mới - một dân tộc thiêng liêng, "Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời". Thực thể này, tức là Hội Thánh, là sự ứng nghiệm trọn vẹn ý định nguyên thủy của Đức Chúa Trời: có một dân cho danh Ngài, từ mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc (Khải Huyền 5:9-10). Là những người tin Chúa Giê-xu, chúng ta vui mừng vì được trở nên một phần của dân sự đặc biệt này, và sống xứng đáng với ơn gọi cao quý đó, trong sự hiệp một, yêu thương và phục vụ, cho đến ngày mọi sự được hiệp nhất dưới quyền cai trị của Đấng Christ (Ê-phê-sô 1:10).