Maria có phải là Đồng Công Cứu Chuộc / Trung Gian?

Trong bối cảnh đa dạng của Cơ Đốc giáo, vai trò của Maria, mẹ của Chúa Giê-xu, là một chủ đề thường khơi lên những suy tư thần học sâu sắc và đôi khi là những quan điểm khác biệt. Đặc biệt, khái niệm "Đồng Công Cứu Chuộc" (Co-Redemptrix) hay "Trung Gian" (Mediatrix) dành cho Maria đã được một số truyền thống đề xuất. Là những người nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta cần khiêm nhường và kính cẩn tìm kiếm lẽ thật từ Lời Đức Chúa Trời, là thẩm quyền tối cao và đầy đủ cho đức tin và sự thực hành. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh một cách cẩn thận để làm sáng tỏ vai trò mà Đức Chúa Trời đã định cho Maria, từ đó rút ra những bài học quý báu cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.

Kinh Thánh trình bày về Maria một cách rõ ràng, chân thực và đầy tôn trọng. Chúng ta không tìm thấy một tiểu sử chi tiết về bà, nhưng qua những phân đoạn then chốt, hình ảnh của một tôi tớ trung tín của Đức Chúa Trời hiện lên rõ nét.

1. Người Được Chọn và Vâng Phục (Lu-ca 1:26-38): Sứ thiên sứ Gáp-ri-ên được sai đến cùng "một người nữ đồng trinh, tên là Ma-ri" (câu 27). Lời chào của thiên sứ, "Hỡi người được ơn, mừng cho ngươi; Chúa ở cùng ngươi" (câu 28, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925), không phải là một tuyên bố về sự vô nhiễm nguyên tội hay thánh khiết nội tại của Maria, mà là một sự công bố về ân điển (χάρις - charis) mà Đức Chúa Trời sắp ban cho bà. Phản ứng của Maria là sự kinh ngạc, thắc mắc, và cuối cùng là sự vâng phục đức tin tuyệt đối: "Nầy, tôi là tôi tớ của Chúa; tôi nguyện sự ấy xảy ra cho tôi như lời người nói!" (câu 38). Maria được tôn trọng vì đức tin và sự vâng lời của bà, không phải vì một địa vị thần thánh.

2. Người Tôn Cao Chúa và Nhận Biết Mình Cần Cứu Chuộc (Lu-ca 1:46-55): Bài ca ngợi khen (Magnificat) của Maria là một kiệt tác của đức tin. Bà tuyên bố: "Linh hồn tôi ngợi khen Chúa... Vì Đấng Toàn Năng đã làm các việc lớn cho tôi" (câu 46, 49). Quan trọng hơn, Maria nhận biết mình cần một Đấng Cứu Rỗi: "và linh hồn tôi mừng rỡ trong Đức Chúa Trời, là Cứu Chúa tôi" (câu 47). Từ "Cứu Chúa" (Σωτήρ - Sōtēr) ở đây chỉ rõ ràng về Đức Chúa Trời. Maria, cũng như mọi người, cần được cứu khỏi tội lỗi. Bà không đặt mình là đồng công trong sự cứu rỗi, mà là người đầu tiên cảm nhận và ca ngợi công trình cứu rỗi mà Đức Chúa Trời sắp thực hiện qua Con của bà.

3. Người Mẹ và Môn Đồ Dưới Chân Thập Tự (Giăng 19:25-27): Tại thập tự giá, chúng ta thấy Maria trong nỗi đau của một người mẹ. Lời trối của Chúa Giê-xu với Giăng, "Hỡi người nữ kia, đó là con của ngươi!" và với môn đồ, "Đó là mẹ ngươi!" (câu 26-27), thường được giải thích như một sự chăm sóc thuộc thể cho mẹ Ngài, và theo nghĩa thuộc linh, là biểu tượng cho việc giao phó những người tin Ngài cho sự chăm sóc lẫn nhau trong gia đình Đức Chúa Trời. Đây không phải là sự thiết lập một vai trò trung gian mẫu tử phổ quát, mà là một hành động yêu thương và trách nhiệm của Con với mẹ mình.

4. Người Cầu Nguyện Cùng Các Môn Đồ Khác (Công vụ 1:14): Sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên, Maria cùng các môn đồ "đều đồng một lòng bền đỗ cầu nguyện". Bà được nhắc đến như một phần trong nhóm các tín hữu đầu tiên, cùng cầu nguyện và trông đợi Lời hứa. Bà không được mô tả là lãnh đạo hay có địa vị đặc biệt trong Hội Thánh sơ khai này.

Khái niệm "Đồng Công Cứu Chuộc" gợi ý rằng Maria đã cùng với Chúa Giê-xu thực hiện công cuộc cứu chuộc nhân loại, chia sẻ gánh nặng và công lao cứu rỗi. Khái niệm "Trung Gian" gợi ý rằng Maria đứng như một đường ống đặc biệt hay một đấng cầu bầu chính để phân phát ân điển từ Chúa Giê-xu đến loài người. Chúng ta hãy đối chiếu những ý niệm này với lẽ thật Kinh Thánh.

1. Tính Duy Nhất của Đấng Christ trong Sự Cứu Chuộc:
Kinh Thánh tuyên bố cách dứt khoát về sự độc tôn của Chúa Giê-xu Christ trong công trình cứu rỗi.

• Công vụ 4:12: "Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu." Danh "Maria" không được liệt kê ở đây.
• 1 Ti-mô-thê 2:5-6: "Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Gian ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người; Ngài đã phó chính mình Ngài làm giá chuộc mọi người." Từ "Trung Gian" trong nguyên văn Hy Lạp là μεσίτης (mesitēs), chỉ một người đứng giữa để hòa giải hai bên. Kinh Thánh xác định rõ ràng Đấng Trung Gian duy nhất đó là "Đức Chúa Jêsus Christ, là người". Sự nhấn mạnh vào nhân tính của Ngài ("là người") cho thấy Ngài là Đấng Trung Gian phù hợp vì Ngài hoàn toàn là Đức Chúa Trời và hoàn toàn là người. Maria, dù được tôn kính, không sở hữu bản tính thần-người này.
• Hê-bơ-rơ 7:25: "Bởi đó Ngài có thể cứu toàn vẹn những kẻ nhờ Ngài mà đến gần Đức Chúa Trời, vì Ngài thường sống để cầu thay cho những kẻ ấy." Chúa Giê-xu không cần một trợ thủ trong sự cầu thay; Ngài có thể cứu "toàn vẹn" (παντελής - pantelēs, có nghĩa là hoàn toàn, trọn vẹn) những ai đến với Đức Chúa Trời qua Ngài.

2. Bản Chất của Sự Cứu Chuộc – Một Công Trình Hoàn Tất Bởi Chính Đức Chúa Trời:
Sự cứu rỗi không phải là một nỗ lực hợp tác giữa Đức Chúa Trời và loài người, mà là một công trình ân điển thuộc về Đức Chúa Trời từ đầu đến cuối.

• Ê-phê-sô 2:8-9: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." Nếu cứu rỗi hoàn toàn là ân điển, không do việc làm, thì khái niệm một con người (dù là Maria) trở thành "đồng công" trong chính công trình ân điển đó là mâu thuẫn với nền tảng Phúc Âm.
• 1 Phi-e-rơ 1:18-19: Tác giả nói về sự cứu chuộc "...chẳng phải bởi vật hay hư nát, như bạc hoặc vàng... bèn là bởi huyết báu của Đấng Christ, dường như huyết của chiên con không lỗi không vít". Giá chuộc được trả bằng chính huyết của Chúa Giê-xu. Không có chỗ cho một "đồng giá" nào khác.

3. Sự Cầu Thay của Thánh Linh và Các Thánh Đồ:
Kinh Thánh dạy về sự cầu thay, nhưng không thiết lập một hệ thống trung gian phân cấp.

• Rô-ma 8:26-27, 34: Đấng cầu thay chính của chúng ta là Đức Thánh Linh (câu 26) và Chúa Giê-xu Christ đang ngự bên hữu Đức Chúa Trời (câu 34). Đây là sự cầu thay thiêng liêng và hiệu quả nhất.
• 1 Ti-mô-thê 2:1: Chúng ta được khuyên cầu nguyện cho mọi người. Sự cầu thay của các thánh đồ cho nhau là một mạng lệnh và đặc ân. Tuy nhiên, điều này khác biệt căn bản với ý niệm cầu khẩn những người đã qua đời (dù là Maria hay các sứ đồ) với tư cách là những đấng trung gian đặc biệt có quyền tiếp nhận và chuyển tiếp lời cầu nguyện của chúng ta. Kinh Thánh không đưa ra một mạng lệnh hay ví dụ nào về việc cầu nguyện với hay thông qua Maria.

Từ sự hiểu biết dựa trên Kinh Thánh về Maria, chúng ta có thể rút ra những bài học thiết thực và quý báu cho hành trình đức tin:

1. Tập Trung Tôn Vinh Chúa Giê-xu Christ:
Bài học lớn nhất từ cuộc đời Maria là bà luôn hướng mọi sự về Chúa. Chúng ta được kêu gọi để làm điều tương tự. Trong sự thờ phượng, cầu nguyện và chức vụ, tâm điểm phải là Chúa Giê-xu Christ, Đấng Cứu Rỗi và Chủ Tể duy nhất. Mọi sự khác, kể cả những con người đáng kính nhất, đều phải dẫn chúng ta đến với Ngài, không thế chỗ Ngài.

2. Noi Gương Đức Tin và Sự Vâng Phục:
Chúng ta có thể và nên noi gương đức tin của Maria: sự sẵn sàng tin cậy vào Lời hứa của Đức Chúa Trời dù không hiểu hết (Lu-ca 1:38), tấm lòng suy gẫm và ghi nhớ những việc Chúa làm (Lu-ca 2:19, 51), và sự kiên trì trong cộng đồng đức tin (Công vụ 1:14). Maria là một gương mẫu (τύπος - typos) cho các tín hữu, không phải là một đối tượng để tôn thờ.

3. Tìm Kiếm Sự Cầu Thay Từ Những Nguồn Kinh Thánh:
Thay vì tìm kiếm những đấng trung gian khác, chúng ta hãy vui mừng và nương cậy vào sự cầu thay trực tiếp và đắc thắng của Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 7:25) và sự giúp đỡ của Đức Thánh Linh (Rô-ma 8:26). Đồng thời, hãy tích cực tham gia vào chức vụ cầu thay cho anh chị em mình (Gia-cơ 5:16), vì đó là đặc ân trong gia đình Đức Chúa Trời.

4. Giữ Sự Quân Bình Trong Sự Tôn Kính:
Chúng ta có thể tôn trọng Maria như Kinh Thánh làm – một người nữ có phước, được Đức Chúa Trời dùng một cách đặc biệt. Tuy nhiên, sự tôn trọng này phải luôn được giữ trong khuôn khổ của sự thờ phượng dành riêng cho Ba Ngôi Đức Chúa Trời. "Thờ phượng" (λατρεία - latreia) chỉ dành cho Đức Chúa Trời (Ma-thi-ơ 4:10).

Qua sự khảo sát Kinh Thánh, chúng ta thấy rằng Maria là một nhân vật được ân điển, đầy đức tin và vâng phục, xứng đáng được nhắc đến với lòng tôn trọng như một gương mẫu tuyệt vời cho mọi tín hữu. Tuy nhiên, Kinh Thánh không ủng hộ hay gợi ý về các vai trò "Đồng Công Cứu Chuộc" hay "Trung Gian phân phát ân điển" cho bà. Những học thuyết này, dù có thể xuất phát từ lòng sùng kính, đã vô tình làm mờ đi sự vinh hiển duy nhất thuộc về Chúa Giê-xu Christ và sự trọn vẹn của công trình cứu chuộc Ngài đã hoàn tất một lần đủ cả trên thập tự giá.

Lời khuyên của thiên sứ với Maria cũng chính là lời khuyên cho mỗi chúng ta ngày nay: "Thưa bà Ma-ri, xin đừng sợ, vì bà được ơn trước mặt Đức Chúa Trời... Con Thánh sanh ra sẽ được xưng là Con Đức Chúa Trời" (Lu-ca 1:30, 35). Sự nhấn mạnh cuối cùng phải luôn nằm trên Con Thánh, là Chúa Giê-xu Christ, Đấng Trung Gian duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người, là Cứu Chúa vinh hiển của chúng ta. Hãy để đức tin, hy vọng và tình yêu của chúng ta đặt trọn vẹn nơi Ngài.

"Vì ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu... chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9)