Dân Ngoại Tản Lạc Trong Kinh Thánh
Khái niệm “Dân ngoại tản lạc” (hay "Các chi phái tản lạc", "Dân Y-sơ-ra-ên tản lạc") là một chủ đề thần học sâu sắc, xuyên suốt từ Cựu Ước đến Tân Ước, phản ánh kế hoạch cứu rỗi toàn cầu của Đức Chúa Trời. Nó không chỉ mô tả một thực trạng lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên mà còn hé mở một mầu nhiệm lớn về ý định của Ngài cho toàn thể nhân loại qua Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ khai quật ý nghĩa, bối cảnh Kinh Thánh và áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Hebrew), từ thường được dùng là "galut" (גָּלוּת) hoặc "golah" (גּוֹלָה), có nghĩa là "sự lưu đày", "những người bị bắt đi làm phu tù". Trong bản Bảy Mươi (Septuagint - bản dịch tiếng Hy Lạp) và Tân Ước, từ Hy Lạp "diaspora" (διασπορά) được sử dụng, có nghĩa đen là "sự gieo rắc, phân tán" (từ "dia" - xuyên qua, và "speiro" - gieo hạt). Điều này gợi ý một hình ảnh: dân sự Chúa bị phân tán như những hạt giống được gieo ra giữa các dân tộc.
Kinh Thánh thường nói đến "mười hai chi phái tản lạc" (Gia-cơ 1:1), ám chỉ toàn thể dân Y-sơ-ra-ên sau các cuộc lưu đày bởi người A-si-ri (722 TCN, Vương quốc Y-sơ-ra-ên phía Bắc) và người Ba-by-lôn (586 TCN, Vương quốc Giu-đa phía Nam). Tuy nhiên, từ góc nhìn của các sứ đồ, "dân tản lạc" dần mang một ý nghĩa thuộc linh và mở rộng hơn.
Sự tản lạc, trước hết, là hệ quả trực tiếp của sự bất tuân và vi phạm giao ước của dân Y-sơ-ra-ên. Trong luật pháp Môi-se, Đức Chúa Trời đã cảnh báo rõ ràng:
“Đức Giê-hô-va sẽ khiến ngươi bị tan lạc trong mọi dân tộc, từ đầu nầy đến đầu kia của đất… Giữa các dân tộc ấy, ngươi không được an tịnh, bàn chân ngươi không có chỗ nghỉ ngơi.” (Phục truyền Luật lệ Ký 28:64-65, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).
Tuy nhiên, ngay trong sự phán xét, lòng thương xót và kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời vẫn lộ ra. Các tiên tri đồng thời loan báo sự phục hồi. Ê-xê-chi-ên có khải tượng về những hài cốt khô được sống lại, tượng trưng cho cả dân tộc được hồi sinh (Ê-xê-chi-ên 37). Đặc biệt, tiên tri Ê-sai nói về Người Đầy Tớ của Đức Giê-hô-va có sứ mạng vượt ra ngoài dân Y-sơ-ra-ên:
“Ngài phán: Ta lập ngươi làm sự sáng của các dân, để ngươi đem sự cứu rỗi ta đến cùng cuối đất.” (Ê-sai 49:6).
Như vậy, ngay từ Cựu Ước, sự tản lạc không phải là dấu chấm hết, mà có thể là một phương thức của Đức Chúa Trời để dân Ngài trở thành chứng nhân giữa các nước. Những người như Đa-ni-ên và ba bạn trai trong Ba-by-lôn là minh chứng sống động: họ trung tín với Chúa ngay giữa dân ngoại và qua đó, danh Chúa được tôn cao (Đa-ni-ên 3 & 6).
Tân Ước mang đến một sự hiểu biết mang tính cách mạng về khái niệm "dân tản lạc". Trước hết, nó công nhận thực trạng lịch sử của người Do Thái sống rải rác khắp Đế chế La Mã. Sứ đồ Gia-cơ viết thư cho “mười hai chi phái tản lạc” (Gia-cơ 1:1). Phi-e-rơ cũng viết cho “những kẻ kiều ngụ tại Pontus, Ga-la-ti…” (1 Phi-e-rơ 1:1), là những tín hữu gốc Do Thái và có lẽ cả dân ngoại sống phân tán.
Tuy nhiên, sự đóng góp đột phá của Tân Ước là mở rộng và thuộc linh hóa định nghĩa về dân sự Đức Chúa Trời. Trong Chúa Giê-xu Christ, giao ước mới được lập, và dân sự thật của Ngài không còn được xác định bởi huyết thống, địa lý hay nghi lễ, mà bởi đức tin nơi Đấng Christ. Phi-e-rơ, trong thư thứ nhất, áp dụng những danh hiệu vốn dành cho Y-sơ-ra-ên (như “dòng giống được lựa chọn”, “chức tế lễ nhà vua”) cho toàn thể Hội Thánh, bao gồm cả tín hữu gốc dân ngoại (1 Phi-e-rơ 2:9).
Quan trọng hơn, Phi-e-rơ mô tả các Cơ Đốc nhân là "những kẻ kiều ngụ và khách lạ" (1 Phi-e-rơ 2:11). Từ Hy Lạp được dùng là "paroikos" (πάροικος - kiều ngụ) và "parepidēmos" (παρεπίδημος - khách lạ), nhấn mạnh rằng nơi ở thật của họ không thuộc về thế gian này, mà là Thiên Quốc. Đây chính là tình trạng “tản lạc thuộc linh”: dân sự Chúa sống rải rác như những sứ giả, những công dân nước trời, tạm trú trên đất.
Trung tâm của mầu nhiệm này chính là Chúa Giê-xu Christ. Chính Ngài đã tuyên bố: “Ta còn có chiên khác chẳng thuộc về chuồng nầy; ta cũng phải dẫn nó về nữa” (Giăng 10:16). Trong thư Ê-phê-sô, sứ đồ Phao-lô bày tỏ mầu nhiệm mà trước các đời khác được giấu kín: ấy là dân ngoại được đồng kế tự, đồng một thân, và đồng chia phần lời hứa trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 3:6).
Đỉnh điểm của sự quy tụ được Chúa Giê-xu báo trước trong ẩn dụ về Ngày Phán Xét: “Ngài sẽ sai thiên sứ Ngài nhóm lại những kẻ được chọn… từ bốn phương, từ đầu cùng đất cho đến đầu cùng trời.” (Mác 13:27). Sứ mạng của Hội Thánh – “hãy đi… làm môn đồ muôn dân” (Ma-thi-ơ 28:19) – chính là phương tiện Chúa dùng để quy tụ dân tản lạc thuộc linh từ mọi quốc gia, bộ tộc, tiếng nói và dân tộc về một đàn chiên dưới một Đấng Chăn Chiên.
Hiểu biết về thân phận “dân ngoại tản lạc” hay “khách lạ kiều ngụ” có những áp dụng sâu sắc và thiết thực:
1. Xác Định Căn Tính và Lòng Trung Tín: Chúng ta cần ý thức rõ rằng quê hương mình là Nước Trời (Phi-líp 3:20). Điều này giúp chúng ta không bám víu quá mức vào các hệ giá trị, sự an toàn hay vinh hoa của thế gian. Giống như Đa-ni-ên sống giữa Ba-by-lôn, chúng ta được kêu gọi sống thánh khiết và trung tín với các nguyên tắc của Kinh Thánh ngay trong môi trường “ngoại giáo” (nơi làm việc, trường học, xã hội).
2. Sống Với Sứ Mạng Chứng Nhân: Sự “tản lạc” của chúng ta không phải là ngẫu nhiên. Chúa đặt chúng ta trong một khu phố, một công ty, một trường học cụ thể để trở thành “ánh sáng” và “muối” (Ma-thi-ơ 5:13-16). Mỗi Cơ Đốc nhân là một đại sứ của Đấng Christ tại vùng đất mình đang tạm trú (2 Cô-rinh-tô 5:20).
3. Xây Dựng Cộng Đồng Tình Yêu và Hiệp Nhất: Giữa cảnh “tản lạc”, Hội Thánh địa phương trở thành “tiền đồn của Nước Trời”, một gia đình thuộc linh nơi chúng ta được khích lệ, gây dựng và cùng nhau thờ phượng (Hê-bơ-rơ 10:24-25). Chúng ta được kêu gọi phá bỏ các rào cản chủng tộc, văn hóa, giai cấp để thể hiện sự hiệp một trong Đấng Christ (Ga-la-ti 3:28).
4. Hướng Về Sự Trở Lại Vinh Hiển của Chúa: Cuộc sống hiện tại với những thử thách, bắt bớ, hoặc cảm giác lạc lõng sẽ được nhìn qua lăng kính của niềm hy vọng cánh chung. Chúng ta trông đợi ngày Chúa quy tụ toàn thể dân Ngài, chấm dứt sự tản lạc, và đưa chúng ta vào cõi đời đời trong nhà Cha (Khải huyền 21:3-4). Niềm hy vọng này cho chúng ta sự kiên nhẫn và can đảm.
Khái niệm “Dân ngoại tản lạc” trong Kinh Thánh dẫn chúng ta vào một hành trình từ lịch sử đến mầu nhiệm, từ sự phán xét đến ơn thương xót, từ dân tộc Y-sơ-ra-ên đến Hội Thánh phổ thông của Đức Chúa Trời. Nó cho thấy Đức Chúa Trời không hề bỏ rơi dân Ngài trong sự phân tán, nhưng chính trong sự phân tán ấy, kế hoạch cứu rỗi toàn cầu của Ngài được thực hiện qua Chúa Giê-xu Christ.
Ngày nay, với tư cách là dân sự của Chúa, chúng ta đang sống trong tình trạng “tản lạc thuộc linh” – là những công dân Nước Trời sống giữa thế gian. Thay vì than vãn hay cô lập, chúng ta được kêu gọi sống trọn vẹn trong sứ mạng: trung tín như những người ngoại kiều, can đảm như những chứng nhân, hiệp nhất như một thân thể, và tràn đầy hy vọng như những người đang trông đợi Vua mình trở lại. Trong mắt Chúa, mỗi chúng ta, dù ở đâu, thuộc dân tộc nào, đều là một phần trong dân tộc thánh được quy tụ bằng huyết báu của Chiên Con, và sẽ được Ngài đem về nhà vĩnh viễn trong ngày sau rốt.