Vua Giô-ách trong Kinh Thánh là ai?

Trong dòng chảy lịch sử của các vị vua Giu-đa, Vua Giô-ách (hay Giê-hô-ách) nổi lên như một câu chuyện đầy kịch tính với những khởi đầu đầy hy vọng nhưng lại kết thúc trong bi kịch thuộc linh. Cuộc đời ông là một bức tranh sống động về ảnh hưởng của sự dạy dỗ thuộc linh, sự nguy hiểm của tính hai lòng, và sự quan tâm của Đức Chúa Trời đối với giao ước của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đào sâu vào cuộc đời, triều đại và những bài học thuộc linh sâu sắc từ vị vua thứ tám của Vương quốc Giu-đa.

Giô-ách (יוֹאָשׁ - Yôʼâš trong tiếng Hê-bơ-rơ, có nghĩa là "Đức Giê-hô-va đã ban cho") lên ngôi vào một thời điểm cực kỳ hỗn loạn. Ông là con trai của Vua A-cha-xia, cháu nội của Vua Giô-ram và là hậu duệ trực tiếp của Vua Đa-vít (2 Các Vua 11:1-2). Sau cái chết của A-cha-xia, bà nội của Giô-ách là A-tha-li (mẹ của A-cha-xia) đã tiến hành một cuộc chính biến đẫm máu, giết hết tất cả những người thừa kế hoàng gia để tự mình chiếm đoạt ngai vàng (2 Các Vua 11:1). Đây là lần duy nhất trong lịch sử Giu-đa có một nữ vương cai trị, và bà đã đẩy đất nước vào thờ phượng thần Ba-anh.

Giữa cơn hỗn loạn và tàn sát, Giô-ách, lúc đó chỉ là một đứa trẻ sơ sinh, đã được giải cứu cách kỳ diệu bởi Giê-hô-sê-ba (hay Giô-sa-bát), em gái của Vua A-cha-xia và là vợ của thầy tế lễ thượng phẩm Giê-hô-gia-đa (2 Các Vua 11:2). Bà đã lén đem đứa trẻ và vú nuôi của nó vào trong một phòng của đền thờ, giấu khỏi mắt A-tha-li.

"Nhưng Giê-hô-sê-ba, con gái của vua Giô-ram, chị em của A-cha-xia, bồng trộm Giô-ách, con trai của A-cha-xia, khỏi vòng các vương tử mà A-tha-li toan giết, rồi để nó và vú nó trong phòng ngủ. Vậy, chúng giấu Giô-ách khỏi mặt A-tha-li, và người không bị giết." (2 Các Vua 11:2)

Đây là một chi tiết thần học quan trọng: đứa trẻ vua, người thừa kế giao ước Đa-vít, đã được giấu và bảo vệ trong chính đền thờ của Đức Giê-hô-va. Trong sáu năm, Giô-ách được nuôi dưỡng và dạy dỗ trong khuôn viên thánh này dưới sự bảo hộ của thầy tế lễ thượng phẩm Giê-hô-gia-đa (2 Các Vua 11:3). Những năm tháng hình thành nhân cách này dưới sự dạy dỗ của một thầy tế lễ trung thành đã định hình nên giai đoạn đầu đời đạo đức của ông.

Đến năm thứ bảy, Giê-hô-gia-đa cảm thấy đã đến thời điểm chín muồi. Ông tổ chức một kế hoạch mật, triệu tập các quan đầu sư, đội trưởng cận vệ, và lính canh đến đền thờ. Tại đó, ông cho họ xem hoàng tử Giô-ách, lúc này đã lên bảy, và lập giao ước với họ (2 Các Vua 11:4). Giao ước (בְּרִית - beriyth) này là một thỏa thuận long trọng, không chỉ về mặt chính trị mà còn là một cam kết thuộc linh: "Người lập giao ước với chúng, và biểu chúng thề tại trong đền thờ của Đức Giê-hô-va, rồi chỉ con trai của vua cho chúng" (2 Các Vua 11:4).

Giô-ách được xức dầu và tôn làm vua. Khi A-tha-li nghe tiếng reo hò, bà chạy vào đền thờ và thấy cảnh tượng: "Vua đương đứng trên sạp, theo thường lệ; các quan tướng và kẻ thổi kèn đều ở gần bên vua; còn cả dân sự trong xứ đều vui mừng và thổi kèn" (2 Các Vua 11:14). A-tha-li bị bắt và đem ra xử tử bên ngoài đền thờ, chấm dứt sự cai trị tà ác của bà.

"Giê-hô-gia-đa lập giao ước giữa Đức Giê-hô-va, vua, và dân sự, hầu cho chúng làm dân của Đức Giê-hô-va; lại lập giao ước giữa vua và dân sự." (2 Các Vua 11:17)

Hành động này không chỉ khôi phục ngai vàng cho dòng dõi Đa-vít mà còn là một cuộc phục hưng thuộc linh, đưa dân sự trở lại với giao ước với Đức Giê-hô-va. Dân chúng phá hủy đền thờ thần Ba-anh, giết chết thầy tế lễ của nó, và lập lại sự thờ phượng chân chính.

Kinh Thánh ghi nhận một cách rõ ràng: "Giô-ách làm điều thiện trước mặt Đức Giê-hô-va trọn đời mình, mà thầy tế lễ Giê-hô-gia-đa dạy dỗ người" (2 Các Vua 12:2). Câu này cho thấy mối liên hệ nhân quả giữa hành động đúng đắn của Giô-ách và sự dạy dỗ (יָסַר - yacar, có nghĩa là dạy dỗ, sửa trị, khuyên bảo) của vị thầy tế lễ trung thành.

Một trong những thành tựu lớn nhất của Giô-ách trong giai đoạn này là việc sửa sang đền thờ. Ông ra lệnh cho các thầy tế lễ thu tiền dâng của dân chúng để tu bổ những hư nát của đền thờ (2 Các Vua 12:4-5). Tuy nhiên, đến năm thứ hai mươi ba của triều đại mình, ông nhận thấy công việc tiến hành chậm chạp. Ông đã có một quyết định sáng suốt: giao việc quản lý và thi công trực tiếp cho các thợ thủ công, bỏ qua hệ thống tế lễ cũ (2 Các Vua 12:6-8). Biện pháp này tỏ ra hiệu quả, chứng tỏ Giô-ách là một nhà lãnh đạo có tầm nhìn và quyết đoán khi cần. Các thợ thủ công (חָרָשׁ - charash) được mô tả là những người trung tín, không cần phải tính sổ với họ (2 Các Vua 12:15).

Bi kịch của Giô-ách bắt đầu khi người cố vấn thuộc linh và là người bảo hộ của ông qua đời: "Giê-hô-gia-đa đã trở về già, tuổi cao tác lớn, thì qua đời; người thọ một trăm ba mươi tuổi" (2 Sử Ký 24:15). Cái chết của vị thầy tế lễ trung thành này đánh dấu một bước ngoặt thảm khốc.

Sau khi Giê-hô-gia-đa qua đời, các quan trưởng Giu-đa đến tôn kính vua và xui giục vua từ bỏ đường lối của Đức Giê-hô-va. Kinh Thánh ghi lại sự thay đổi thảm hại: "Vua bèn nghe theo chúng" (2 Sử Ký 24:17). Đây là hành động phản bội trắng trợn. Dân sự Giu-đa bỏ đền thờ Giê-hô-va Đức Chúa Trời của tổ phụ mình mà phục sự các thần A-sê-ra và hình tượng.

Đức Chúa Trời sai các tiên tri đến để đem họ trở lại, nhưng họ không nghe. Cuối cùng, Thần Linh của Đức Chúa Trời cảm động chính Xa-cha-ri, con trai của Giê-hô-gia-đa, đứng lên nói tiên tri cảnh cáo: "Vì cớ sao các ngươi phạm các điều răn của Đức Giê-hô-va? Các ngươi sẽ chẳng may mắn được, vì đã lìa bỏ Đức Giê-hô-va, nên Ngài cũng lìa bỏ các ngươi" (2 Sử Ký 24:20).

Hành động tiếp theo của Giô-ách thật khủng khiếp và thể hiện sự sa ngã hoàn toàn: theo lệnh vua, dân sự ném đá Xa-cha-ri ngay tại hành lang đền thờ của Đức Giê-hô-va. Lời cuối cùng của Xa-cha-ri là: "Nguyện Đức Giê-hô-va xem xét và báo ứng!" (2 Sử Ký 24:22). Hành động này không chỉ là giết người, mà còn là sự ô nhục thánh địa và một sự phản bội cay đắng đối với gia đình người đã cứu mạng và dạy dỗ mình.

Sự phán xét của Đức Chúa Trời không chậm trễ. Cuối năm đó, một đạo binh nhỏ của Sy-ri kéo lên đánh Giu-đa và Giê-ru-sa-lem. Mặc dù quân Sy-ri ít hơn, nhưng Đức Giê-hô-va phó một đạo binh rất đông vào tay họ "vì chúng đã lìa bỏ Giê-hô-va Đức Chúa Trời của tổ phụ mình" (2 Sử Ký 24:24). Quân Sy-ri phá hủy các quan trưởng và cướp của cải đem về Đa-mách. Bản thân Giô-ách bị thương nặng.

Sự kết thúc của Giô-ách còn đáng buồn hơn: khi đang nằm đau trên giường, chính những đầy tớ của ông, con trai của bà ngoại ông (có lẽ liên quan đến dòng dõi A-tha-li), đã lập mưu giết ông để báo thù cho cái chết của con trai thầy tế lễ Giê-hô-gia-đa (2 Sử Ký 24:25). Ông chết và không được chôn trong mộ các vua, một dấu hiệu của sự không tôn trọng và bị Đức Chúa Trời xét đoán.

"Người ta chôn người tại trong thành Đa-vít, song không chôn trong mả các vua." (2 Sử Ký 24:25)

Đối chiếu với sách 2 Các Vua, chúng ta thấy sự mô tả về cái chết của ông cũng tương tự, và thêm chi tiết: "Giô-ách bèn nằm với các tổ phụ mình, và được chôn tại Sa-ma-ri với các vua Y-sơ-ra-ên" (2 Các Vua 13:13). Điều này nhấn mạnh sự đồng hóa của ông với những vị vua không trung thành của phía Bắc trong những năm cuối đời.

Cuộc đời Giô-ách để lại nhiều bài học sâu sắc cho hành trình đức tin của mỗi chúng ta:

1. Tầm Quan Trọng Của Sự Dạy Dỗ và Môn Đồ Hóa Đúng Đắn: Giô-ách sống ngay lành "trọn đời mình" khi được Giê-hô-gia-đa dạy dỗ. Điều này nhắc nhở chúng ta về giá trị của những người cố vấng thuộc linh trưởng thành (Tít 2:3-4), về tầm quan trọng của việc học Lời Chúa cách có hệ thống (2 Ti-mô-thê 3:16-17), và trách nhiệm của chúng ta trong việc dạy dỗ thế hệ kế tiếp (Phục Truyền 6:7).

2. Sự Nguy Hiểm Của Tính Hai Lòng và Ảnh Hưởng Xấu: Sự sa ngã của Giô-ách bắt đầu khi ông để mình bị ảnh hưởng bởi "các quan trưởng Giu-đa". Chúng ta phải cảnh giác với những ảnh hưởng nào đang tác động đến đời sống mình (1 Cô-rinh-tô 15:33). Đức tin dựa trên ảnh hưởng của người khác mà không có mối quan hệ cá nhân sâu sắc với Chúa thì rất dễ gãy đổ khi có áp lực.

3. Lòng Biết Ơn và Sự Trung Tín: Giô-ách đã phản bội lại ân nhân của mình là Giê-hô-gia-đa một cách tàn nhẫn. Bài học về lòng biết ơn và sự trung tín với những người đã giúp đỡ, dìu dắt mình trong Chúa là vô cùng quan trọng (Rô-ma 1:8; 1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:12-13).

4. Hậu Quả Khôn Lường Của Tội Lỗi và Sự Phản Bội Thuộc Linh: Tội lỗi của Giô-ách không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân ông mà còn đến cả quốc gia (chiến tranh, mất của) và gây ra cái chết của một tiên tri của Đức Chúa Trời. Tội lỗi luôn có hệ lụy (Rô-ma 6:23). Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng cho chúng ta thấy con đường ăn năn và sự tha thứ luôn rộng mở qua huyết của Chúa Giê-xu Christ (1 Giăng 1:9).

5. Sự Cần Thiết Của Một Đức Tin Cá Nhân và Bền Vững: Giô-ách có một đức tin "mượn" từ Giê-hô-gia-đa. Khi người cố vấn mất đi, đức tin của ông cũng sụp đổ. Điều này thúc giục mỗi chúng ta xây dựng mối quan hệ cá nhân, vững vàng với Chúa Giê-xu, để dù hoàn cảnh nào, dù có người dẫn dắt hay không, chúng ta vẫn đứng vững (Ê-phê-sô 6:13-14).

Vua Giô-ách là một hình ảnh đầy bi kịch về một người có khởi đầu đầy hứa hẹn nhưng lại kết thúc trong thất bại thuộc linh. Ông được giải cứu cách kỳ diệu, được dạy dỗ trong đường lối thánh, và thậm chí đã thực hiện được những công trình vĩ đại cho nhà Chúa. Tuy nhiên, trái tim ông không hoàn toàn thuộc về Đức Giê-hô-va. Khi sự dẫn dắt bên ngoài mất đi, bản chất thật bên trong được bộc lộ: một đức tin nông cạn và một tấm lòng dễ bị lung lạc bởi lời nịnh hót của thế gian.

Câu chuyện của ông là một hồi chuông cảnh tỉnh cho mỗi Cơ Đốc nhân: Hãy để cho Lời Chúa thấm sâu vào tấm lòng và linh hồn chúng ta (Phục Truyền 11:18). Hãy xây dựng đời sống mình trên nền đá vững chắc là chính Chúa Giê-xu Christ và lời dạy của Ngài (Ma-thi-ơ 7:24-25). Hãy trung tín cho đến cuối cùng, vì chỉ người nào bền chí đến cuối cùng mới được cứu (Ma-thi-ơ 24:13). Nguyện xin Chúa ban cho chúng ta một tấm lòng trọn vẹn, yêu mến Ngài và vâng theo tiếng Ngài trọn đời sống chúng ta.