Có phải 'Ta đã gọi con Ta ra khỏi Ai Cập' trong Ô-sê 11:1 là lời tiên tri về Đấng Mê-si?
Trong hành trình tìm hiểu Lời Chúa, một trong những câu hỏi thú vị và quan trọng nhất mà các nhà nghiên cứu Kinh Thánh thường đối diện là về cách Tân Ước trích dẫn và ứng nghiệm Cựu Ước. Một trường hợp nổi bật, thậm chí có vẻ khó hiểu lúc đầu, chính là việc Sứ đồ Ma-thi-ơ áp dụng Ô-sê 11:1 vào cuộc đời của Chúa Giê-xu Christ khi Ngài còn thơ ấu. Câu Kinh Thánh trong Ô-sê viết: "Khi Y-sơ-ra-ên còn thơ ấu, Ta yêu dấu nó; Ta đã gọi con Ta ra khỏi Ê-díp-tô" (Ô-sê 11:1, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Trong khi đó, Ma-thi-ơ ghi lại: "Người ở đó cho đến khi vua Hê-rốt băng hà, hầu cho ứng nghiệm lời Chúa đã phán bởi đấng tiên tri rằng: Ta đã gọi con Ta ra khỏi xứ Ê-díp-tô" (Ma-thi-ơ 2:15, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Làm thế nào một câu nói rõ ràng về lịch sử của dân tộc Y-sơ-ra-ên trong sự kiện Xuất Ê-díp-tô lại có thể trở thành lời tiên tri về Đấng Mê-si? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích ngữ cảnh, văn mạch, và các nguyên tắc giải kinh để làm sáng tỏ vấn đề thần học sâu sắc này.
Trước hết, chúng ta phải hiểu Ô-sê 11:1 trong chính bối cảnh lịch sử và văn mạch của sách Tiên tri Ô-sê. Sách này được viết trong thời kỳ Vương quốc phía Bắc (Y-sơ-ra-ên) suy đồi về mặt thuộc linh và chính trị, trước khi bị đế quốc A-si-ri xâm lược và lưu đày vào khoảng năm 722 TCN.
Chương 11 của Ô-sê là một trong những đoạn văn cảm động nhất trong toàn bộ Kinh Thánh, mô tả tình yêu vô điều kiện, đầy thương xót của Đức Giê-hô-va dành cho dân Y-sơ-ra-ên, được hình tượng hóa qua mối quan hệ cha-con. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "con" ở đây là "בְּנִי" (bə-nî) - "con trai của Ta". Cách xưng hô này không phải ngẫu nhiên; nó nhắc lại lời phán với Pha-ra-ôn qua Môi-se: "Y-sơ-ra-ên là con trai đầu lòng của Ta" (Xuất Ê-díp-tô Ký 4:22). Vì vậy, ý nghĩa nguyên thủy và trực tiếp của Ô-sê 11:1 là một lời nhắc nhở lịch sử. Đức Chúa Trời nhắc lại hành động cứu chuộc quyền năng của Ngài khi giải cứu cả dân tộc Y-sơ-ra-ên, "con trai" tập thể của Ngài, ra khỏi ách nô lệ tại Ai Cập. Đây là nền tảng của giao ước và căn tính của họ.
Tuy nhiên, văn mạch ngay sau đó (Ô-sê 11:2-11) cho thấy một sự tương phản đau lòng: Dù Chúa yêu thương và dạy dỗ, Y-sơ-ra-ên (con trai) đã phản bội, chạy theo thần tượng Ba-anh. Hậu quả là sự phán xét phải đến (sự lưu đày). Nhưng điều kỳ diệu nằm ở câu 8-9: Tình yêu thương của Đức Chúa Trời vượt trên cơn giận. Ngài tuyên bố: "Ta sẽ không hành động theo cơn nóng giận của Ta... vì Ta là Đức Chúa Trời, chớ không phải loài người". Do đó, chương này không chỉ nói về quá khứ (Xuất Ê-díp-tô) hay hiện tại (sự phản bội), mà còn mở ra một tương lai phục hồi (câu 10-11). Điều này tạo nên một "mẫu hình" hay "khuôn mẫu" cứu chuộc: Từ sự kêu gọi ra khỏi chốn nô lệ, đến sự bất trung, rồi đến sự phục hồi bởi ân điển.
Bây giờ, chúng ta chuyển sang phân đoạn Tân Ước. Ma-thi-ơ, viết cho độc giả người Do Thái, có mục đích rõ ràng là chứng minh Chúa Giê-xu chính là Đấng Mê-si mà Cựu Ước đã báo trước. Trong chương 2, ông kể lại việc gia đình Chúa Giê-xu trốn sang Ai Cập để thoát khỏi vua Hê-rốt và sau đó trở về. Ma-thi-ơ tuyên bố sự kiện lịch sử này "hầu cho ứng nghiệm" lời trong Ô-sê 11:1.
Cụm từ "hầu cho ứng nghiệm" (tiếng Hy Lạp: "ἵνα πληρωθῇ" (hina plērōthē)) trong văn phong của Ma-thi-ơ thường chỉ về sự ứng nghiệm mang tính tiên tri và thần học, hơn là chỉ đơn thuần là một sự kiện tình cờ trùng khớp. Vậy, Ma-thi-ơ đang áp dụng Ô-sê 11:1 theo cách nào?
Ở đây, chúng ta cần hiểu nguyên tắc "ứng nghiệm kép" hoặc "chiều sâu tiên tri" trong sự mặc khải của Kinh Thánh. Nhiều lời tiên tri trong Cựu Ước có một sự ứng nghiệm trực tiếp, lịch sử (như dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi Ai Cập), đồng thời cũng hướng đến một sự ứng nghiệm tối hậu, trọn vẹn hơn trong Đấng Mê-si. Dân Y-sơ-ra-ên với tư cách là "con trai đầu lòng" của Đức Chúa Trời (Xuất Ê-díp-tô 4:22) thực chất là một bóng mờ hay một hình mẫu cho Con Trai Độc Sanh tối thượng của Đức Chúa Trời, là Chúa Giê-xu Christ (xem Ma-thi-ơ 3:17, 17:5).
Do đó, lịch sử của Y-sơ-ra-ên được "đọc lại" (re-read) trong ánh sáng của Chúa Giê-xu. Cuộc Xuất Ê-díp-tô vĩ đại là hình bóng cho một cuộc giải cứu vĩ đại hơn: Đức Chúa Trời sẽ giải cứu Con Một Ngài ra khỏi thế lực của thế gian (tượng trưng bởi Ai Cập) để qua Ngài, cả nhân loại có thể được cứu khỏi tội lỗi và sự chết. Việc Chúa Giê-xu xuống Ai Cập và được gọi ra không chỉ là một sự kiện địa lý, mà còn mang ý nghĩa thần học biểu tượng sâu sắc. Ngài tái diễn và hoàn thành trọn vẹn kinh nghiệm của dân Y-sơ-ra-ên. Ngài là Y-sơ-ra-ên chân thật, là Con Trung Tín duy nhất, Đấng hoàn toàn vâng phục Cha và hoàn tất sứ mệnh cứu chuộc mà dân Chúa xưa đã thất bại.
Để hiểu sâu hơn, chúng ta cần xem xét thần học về "Y-sơ-ra-ên lý tưởng" trong Tân Ước. Cả cuộc đời Chúa Giê-xu đều cho thấy Ngài là hiện thân trọn vẹn của dân Y-sơ-ra-ên. Chẳng hạn:
- Chịu cám dỗ trong đồng vắng 40 ngày (Ma-thi-ơ 4:1-11): Trong khi dân Y-sơ-ra-ên sau khi ra khỏi Ai Cập đã phàn nàn, thử Chúa và thất bại trong đồng vắng 40 năm, thì Chúa Giê-xu, với tư cách là Y-sơ-ra-ên đích thực, đã chiến thắng mọi cám dỗ của ma quỷ.
- Lời tuyên bố "Ta là Con Đức Chúa Trời": Danh hiệu "Con Trai" từ Ô-sê 11:1 và Xuất Ê-díp-tô 4:22 đạt đến đỉnh điểm tuyệt đối trong thân vị của Chúa Giê-xu (Giăng 3:16). Ngài không chỉ là một phần của dân tộc "con trai" tập thể, mà chính Ngài là Con Độc Sanh ("μονογενής" - monogenēs) của Cha.
Vì vậy, việc Ma-thi-ơ áp dụng Ô-sê 11:1 cho Chúa Giê-xu là để chỉ ra rằng: Toàn bộ câu chuyện cứu chuộc của Y-sơ-ra-ên đều hướng về và tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ. Sự kiện lịch sử Xuất Ê-díp-tô là một "loại" (type), còn sự giải cứu Chúa Giê-xu khỏi Ai Cập và đặc biệt là công việc cứu chuộc nhân loại khỏi tội lỗi của Ngài là "thực" (antitype) cao trọng hơn. Điều này không làm mất đi ý nghĩa lịch sử của Ô-sê 11:1, nhưng mở ra một tầng ý nghĩa thần học sâu xa hơn, được Đức Thánh Linh mặc khải qua các Sứ đồ.
Sự hiểu biết về mối liên hệ giữa Ô-sê 11:1 và Ma-thi-ơ 2:15 không chỉ là một bài học giải kinh, mà còn mang lại nhiều ứng dụng quý báu cho đời sống hằng ngày của chúng ta:
1. An Tâm Trong Sự Kêu Gọi & Chăm Sóc của Chúa: Cũng như Chúa đã chủ động kêu gọi dân Y-sơ-ra-ên và Con Một Ngài ra khỏi chốn nguy hiểm, Ngài cũng kêu gọi chúng ta ra khỏi quyền lực tối tăm (Ai Cập thuộc linh) vào nước sáng láng của Con Ngài (Cô-lô-se 1:13). Sự kiện Chúa bảo vệ Chúa Giê-xu lúc thơ ấu nhắc nhở chúng ta rằng, những ai ở trong Đấng Christ đều ở trong sự chăm sóc tỉ mỉ và quyền năng của Cha Thiên Thượng. Dù có những "vua Hê-rốt" đe dọa, kế hoạch cứu rỗi và bảo vệ của Chúa chắc chắn sẽ thành tựu.
2. Hiểu Biết về Tình Yêu Bền Đỗ của Đức Chúa Trời: Bối cảnh Ô-sê 11 cho thấy một Đức Chúa Trời bị tổn thương vì tình yêu bị từ chối, nhưng Ngài vẫn kiên định yêu thương. Tình yêu đó đã tìm thấy sự đáp ứng trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu, Con Trung Tín. Khi chúng ta thất bại, phản bội, hãy nhớ rằng tình yêu Cha dành cho chúng ta trong Đấng Christ cũng bền đỗ và đầy thương xót như vậy. Ngài vẫn kêu gọi chúng ta "ra khỏi" những ràng buộc của tội lỗi để trở về với Ngài.
3. Sống Với Tư Cách Là "Con Cái Đức Chúa Trời" Đích Thực: Qua Chúa Giê-xu, chúng ta được nhận làm con nuôi của Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 4:4-7). Chúng ta được kêu gọi sống xứng đáng với danh phận đó, không như Y-sơ-ra-ên xưa bất trung, mà như Chúa Giê-xu - trung tín và vâng phục trọn vẹn. Mỗi ngày, chúng ta cần được "gọi ra" khỏi những giá trị, ham muốn trần tục (Ai Cập thuộc linh) để bước đi trong sự tự do của con cái Đức Chúa Trời.
4. Cái Nhìn Toàn Cảnh về Kế Hoạch Cứu Rỗi: Sự liên kết giữa Cựu Ước và Tân Ước này dạy chúng ta đọc toàn bộ Kinh Thánh với Chúa Giê-xu là trung tâm. Mọi câu chuyện, luật pháp, lễ nghi, và lời tiên tri đều quy tụ và tìm thấy ý nghĩa tối hậu trong Ngài. Điều này củng cố đức tin của chúng ta vào một Đức Chúa Trời chủ tể, Đấng đang thực hiện một kế hoạch cứu chuộc vĩ đại xuyên suốt lịch sử.
Tóm lại, câu hỏi "Có phải 'Ta đã gọi con Ta ra khỏi Ai Cập' trong Ô-sê 11:1 là lời tiên tri về Đấng Mê-si?" có thể được trả lời một cách khẳng định: Có, nhưng theo một cách sâu sắc và thần học hơn là một lời tiên tri trực tiếp. Ô-sê 11:1 trước hết và trực tiếp nói về dân Y-sơ-ra-ên. Tuy nhiên, dưới sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh, Sứ đồ Ma-thi-ơ đã mở ra chiều kích Mê-si của câu Kinh Thánh này, cho thấy Chúa Giê-xu Christ chính là sự ứng nghiệm tối thượng của mẫu hình "Con Trai được gọi ra". Ngài là Y-sơ-ra-ên chân thật, Đấng hoàn thành mọi điều mà dân tộc được chọn đã không làm được, và qua sự chết và sống lại của Ngài, thực hiện một cuộc "Xuất Hành" vĩ đại nhất: giải phóng con người khỏi ách nô lệ của tội lỗi và Sa-tan.
Hiểu được điều này không chỉ làm phong phú thêm sự nghiên cứu Kinh Thánh của chúng ta, mà còn củng cố đức tin nơi sự hiệp nhất kỳ diệu của Lời Chúa và dẫn chúng ta đến sự thờ phượng sâu nhiệt hơn dành cho Đức Chúa Trời, Đấng đã dùng mọi sự trong lịch sử để hướng về sự cứu rỗi trọn vẹn trong Con Một yêu dấu của Ngài, là Chúa Giê-xu Christ. A-men.