Hòm Giao Ước
Trong lịch sử cứu chuộc của Đức Chúa Trời dành cho dân Y-sơ-ra-ên, có lẽ không có vật thể nào linh thiêng, bí ẩn và được tôn kính như Hòm Giao Ước (Ark of the Covenant). Hòm không chỉ là một vật dụng tôn giáo; nó là biểu tượng hữu hình của sự hiện diện (Shekinah), quyền năng và giao ước của Đức Giê-hô-va với dân sự Ngài. Số phận cuối cùng của Hòm là một trong những bí ẩn lớn nhất của Kinh Thánh Cựu Ước, thu hút sự tò mò của các nhà khảo cổ, sử gia và đặc biệt là các tín hữu. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bản chất, hành trình và số phận được Kinh Thánh ghi lại của Hòm Giao Ước, cùng với những ứng dụng thuộc linh sâu sắc cho Cơ Đốc nhân trong giao ước mới.
Hòm Giao Ước (tiếng Hê-bơ-rơ: אֲרוֹן הָבְרִית - Aron HaBrit) được Đức Chúa Trời truyền lệnh đóng một cách chi tiết cho Môi-se trên núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 25:10-22). Đây là vật trung tâm của Đền Tạm (Mishkan), và sau này là Đền Thờ.
Thiết kế và vật chứa:
- Được đóng bằng gỗ si-tim (cây keo) bọc vàng ròng, tượng trưng cho nhân tính và thần tính – một hình bóng về Chúa Giê-xu Christ, vừa hoàn toàn là người, vừa hoàn toàn là Đức Chúa Trời.
- Nắp Hòm, hay Thi Thiên (tiếng Hê-bơ-rơ: כַּפֹּרֶת - Kapporet; tiếng Hy Lạp: ἱλαστήριον - hilastērion, nghĩa là “nơi chuộc tội”), làm bằng vàng ròng nguyên khối, với hai chê-ru-bin đối diện nhau. Đây là nơi huyết của con sinh tế được rưới lên trong Ngày Chuộc Tội (Yom Kippur) để làm lễ chuộc tội cho cả dân chúng (Lê-vi Ký 16:14-15). Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô dùng từ hilastērion để chỉ về Chúa Giê-xu, là “of-lễ chuộc tội” (Rô-ma 3:25).
- Bên trong Hòm đựng ba vật chứng tích của giao ước: Hai bảng đá Mười Điều Răn (Phục Truyền 10:2), một bình ma-na (Xuất Ê-díp-tô Ký 16:33-34), và cây gậy trổ hoa của A-rôn (Dân Số Ký 17:10). Hê-bơ-rơ 9:4 xác nhận điều này.
Hòm Giao Ước, vì thế, là hiện thân của:
1. Sự Hiện Diện của Đức Chúa Trời: Đức Giê-hô-va hứa sẽ hiện diện và phán với Môi-se từ giữa hai chê-ru-bin trên nắp thi ân (Xuất Ê-díp-tô Ký 25:22). Hòm là “ngai” của Vua Y-sơ-ra-ên trên đất.
2. Giao Ước và Luật Pháp: Hai bảng đá đại diện cho giao ước Si-na-i và ý chỉ thánh của Đức Chúa Trời.
3. Sự Chu Cấp và Sự Sống: Ma-na nói về sự chu cấp kỳ diệu và sự sống từ trời.
4. Quyền Năng và Thẩm Quyền Được Chọn: Cây gậy của A-rôn nảy nở xác nhận quyền tế lễ thuộc về chi phái Lê-vi, nhà A-rôn.
Hòm đồng hành với dân Y-sơ-ra-ên qua các giai đoạn thăng trầm, phản ánh mối quan hệ của họ với Đức Chúa Trời.
1. Thời Kỳ Đồng Vắng và Chinh Phục: Hòm đi đầu khi dân chúng hành trình (Dân Số Ký 10:33-36). Nó được khiêng bởi các thầy tế lễ qua sông Giô-đanh (Giô-suê 3) và đi vòng quanh thành Giê-ri-cô (Giô-suê 6). Hòm đại diện cho sự chiến thắng và lãnh đạo của Đức Chúa Trời.
2. Tại Si-lô và Thảm Kịch ở Áp-đết: Sau khi định cư, Hòm được đặt tại Si-lô (Giô-suê 18:1). Trong thời kỳ Hê-li, dân Y-sơ-ra-ên đem Hòm ra trận như một bùa hộ mệnh, nhưng bị người Phi-li-tin cướp mất (1 Sa-mu-ên 4). Đây là bài học thảm khốc: sự hiện diện vật chất của Hòm không đảm bảo phước hạnh khi dân sự không vâng lời và coi thường sự thánh khiết của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, quyền năng của Đức Chúa Trời vẫn thuộc về Ngài. Hòm trở thành gánh nặng cho người Phi-li-tin, khiến thần Đa-gôn của họ gãy đổ và dân chúng bị hành hạ bởi bệnh trĩ (1 Sa-mu-ên 5). Cuối cùng, họ phải trả Hòm lại với của lễ chuộc lỗi (1 Sa-mu-ên 6).
3. Tại Ki-ri-át-Giê-a-rim và Thời Vua Đa-vít: Hòm được đưa về Ki-ri-át-Giê-a-rim trong 20 năm (1 Sa-mu-ên 7:1-2). Vua Đa-vít, với lòng khao khát đem Hòm về Giê-ru-sa-lem, đã có một khởi đầu sai lầm khi vận chuyển Hòm trên một cỗ xe mới thay vì khiêng bằng đòn trên vai các thầy tế lễ theo luật định (Dân Số Ký 4:15; 7:9). Sự cố U-xa bị đánh chết vì đưa tay đỡ Hòm (2 Sa-mu-ên 6:6-7) nhấn mạnh nguyên tắc: sự thánh khiết của Đức Chúa Trời phải được tôn trọng theo cách Ngài đã định. Sau ba tháng, Đa-vít đem Hòm về đúng cách, với sự vui mừng, ca hát và của lễ (2 Sa-mu-ên 6:12-15).
4. Trong Đền Thờ Của Sa-lô-môn: Đây là đỉnh cao trong lịch sử trần thế của Hòm. Khi đền thờ được cung hiến, Hòm được đặt trong Nơi Chí Thánh, dưới cánh của hai chê-ru-bin khổng lồ (1 Các Vua 8:1-11). Sự vinh quang (Shekinah) của Đức Giê-hô-va đầy dẫy đền thờ. Sa-lô-môn tuyên bố: “Đức Giê-hô-va có phán rằng Ngài ngự trong nơi tối tăm mờ mịt” (1 Các Vua 8:12). Hòm ở yên tại đó, là trung tâm của sự thờ phượng.
Sau thời Sa-lô-môn, Kinh Thánh không còn ghi chép rõ ràng về việc Hòm bị lấy đi hay phá hủy khi nào. Đây là điểm then chốt của sự bí ẩn.
A. Các Sự Kiện Lịch Sử Có Thể Xảy Ra:
1. Cuộc xâm lược của Pha-ra-ôn Si-sắc (khoảng 925 TCN): 1 Các Vua 14:25-26 chép rằng Si-sắc cướp lấy “các bửu vật của đền Đức Giê-hô-va”. Tuy nhiên, Kinh Thánh không đặc biệt nhắc đến Hòm trong số đó. Có khả năng Hòm vẫn còn.
2. Cuộc cải cách của Vua Giô-si (khoảng 640-609 TCN): Trong khi dọn dẹp đền thờ, thầy tế lễ thượng phẩm tìm thấy “quyển sách luật pháp” (2 Các Vua 22:8), nhưng không có gì nói về việc phát hiện hay di dời Hòm. Điều này cho thấy Hòm vẫn có thể ở trong Nơi Chí Thánh.
3. Sự Sụp Đổ của Giê-ru-sa-lem (586 TCN): Đây là thời điểm quan trọng nhất. Khi người Ba-by-lôn của Nê-bu-cát-nết-sa phá hủy đền thờ, Kinh Thánh liệt kê chi tiết các vật dụng bị lấy đi: “Chúng cướp lấy đều khí dụng lớn nhỏ, các bửu vật của đền Đức Giê-hô-va… cướp lấy những nồi niêu, dao, chén, và các khí dụng bằng vàng bằng bạc” (2 Các Vua 25:14-15). Đáng chú ý, Hòm Giao Ước KHÔNG được nhắc đến trong danh sách này. Giê-rê-mi, người chứng kiến sự kiện, cũng không đề cập đến việc Hòm bị cướp.
B. Các Giả Thuyết Theo Truyền Thống và Kinh Thánh:
1. Giả Thuyết Bị Giấu Đi (Phổ Biến Nhất): Truyền thống Do Thái (được ghi trong sách Macabê và các nguồn khác) và nhiều học giả Tin Lành tin rằng trước khi đền thờ sụp đổ, các thầy tế lễ trung thành hoặc chính tiên tri Giê-rê-mi đã giấu Hòm ở một nơi bí mật. Sách 2 Ma-ca-bê 2:4-8 (sách ngụy kinh, không được công nhận trong Kinh Thánh Tin Lành nhưng có giá trị lịch sử) kể rằng Giê-rê-mi đã giấu Hòm trong một hang động trên núi Nê-bô. Dù không dùng làm giáo lý, điều này phù hợp với lời tiên tri trong Giê-rê-mi 3:16: “Các ngươi… sẽ chẳng còn tưởng đến hòm giao ước của Đức Giê-hô-va nữa; chẳng còn lưu niệm đến, chẳng còn nhớ đến, chẳng còn tiếc nữa, và người ta sẽ chẳng làm một cái khác.” Điều này ngụ ý Hòm sẽ biến mất khỏi tâm trí dân sự, không còn là trung tâm nữa.
2. Giả Thuyết Bị Phá Hủy hoặc Nấu Chảy: Có thể Hòm đã bị phá hủy bởi người Ba-by-lôn cùng với đền thờ, hoặc bị nấu chảy để lấy vàng. Tuy nhiên, việc không có ghi chép nào về vật thể quan trọng bậc nhất này là điều đáng ngờ.
3. Quan Điểm Của Tân Ước: Điều quan trọng nhất là Tân Ước không hề đề cập đến Hòm vật chất như một vật còn tồn tại hay cần được tìm lại. Trong Khải Huyền 11:19, sứ đồ Giăng thấy “hòm giao ước của Ngài [Đức Chúa Trời] trong đền Ngài” ở trên trời. Điều này cho thấy bản chất thật và vĩnh cửu của Hòm Giao Ước là thuộc về thiên đàng, không phải thế gian.
Hòm Giao Ước của Cựu Ước là một hình bóng (typos) tuyệt vời về Chúa Giê-xu Christ và thực tại thuộc linh của giao ước mới.
1. Chúa Giê-xu Là Sự Ứng Nghiệm Trọn Vẹn của Hòm Giao Ước:
- Ngài là Nơi Hiện Diện của Đức Chúa Trời: “Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:14). Chúa Giê-xu là Em-ma-nu-ên, “Đức Chúa Trời ở cùng chúng ta” (Ma-thi-ơ 1:23). Chúng ta không cần một hòm vàng để tìm kiếm sự hiện diện Ngài; Ngài ngự trong lòng chúng ta bởi Đức Thánh Linh.
- Ngài là Nắp Thi Ân Tối Thượng (Hilastērion): Chính Chúa Giê-xu, qua huyết Ngài đổ ra trên thập tự giá, đã trở nên của lễ chuộc tội đời đời (Rô-ma 3:25; Hê-bơ-rơ 9:12). Chúng ta được xưng công bình không nhờ huyết của bò đực, dê đực, nhưng nhờ huyết báu của Chiên Con.
- Ngài Chứa Đựng và Làm Trọn Giao Ước: Luật pháp (hai bảng đá) được làm trọn trong tình yêu thương của Ngài (Ma-thi-ơ 5:17). Ngài là Ma-na từ trời, ban sự sống đời đời (Giăng 6:51). Ngài là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm với thẩm quyền từ trời, được xác nhận bởi sự sống lại (cây gậy nảy nở).
2. Hội Thánh Là Đền Thờ và Chúng Ta Là Thầy Tế Lễ: Đức Chúa Trời không ngự trong đền thờ tay người làm nữa (Công Vụ 7:48-50). Hội Thánh là đền thờ sống động, và mỗi tín hữu là đền thờ của Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 3:16; 6:19). Chúng ta được kêu gọi sống thánh khiết, “khiêng” sự hiện diện của Đức Chúa Trời ra cho thế gian một cách cung kính và đúng mực, không như U-xa.
3. Bài Học Về Sự Kính Sợ và Vâng Lời: Câu chuyện Hòm bị cướp ở Áp-đết và cái chết của U-xa dạy chúng ta rằng Đức Chúa Trời là thánh khiết. Chúng ta không thể xem nhẹ các nguyên tắc của Ngài, dù với mục đích “tốt” (như đỡ Hòm khỏi té). Trong đời sống và sự thờ phượng, chúng ta phải tìm kiếm ý muốn Ngài qua Lời Ngài, không dựa trên cảm xúc hay truyền thống con người.
4. Đừng Tìm Kiếm Vật Thể Thay Vì Thực Tại Thuộc Linh: Sự ám ảnh tìm kiếm Hòm Giao Ước vật chất ngày nay có thể khiến chúng ta sao lãng khỏi Đấng Christ, là thực tại mà Hòm chỉ về. Phao-lô cảnh báo về việc “vẫn giữ lấy hình bóng” trong khi “thân hình của sự vật ấy là Đấng Christ” (Cô-lô-se 2:17). Phước hạnh thật không nằm trong một cái hòm bị mất tích, mà trong mối tương giao sống động với Chúa Giê-xu.
Số phận cuối cùng của Hòm Giao Ước vật chất có lẽ mãi là một bí ẩn, nhưng ý nghĩa thần học và bài học thuộc linh của nó thì rõ ràng và quý báu. Hòm đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình như một giáo cụ thiêng liêng, dẫn dắt dân Chúa đến với sự hiểu biết về Đấng Mê-si. Trong giao ước mới, mọi tín hữu đều có thể bước vào “Nơi Chí Thánh” bằng huyết của Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 10:19-22). Chúng ta không cần phải tìm kiếm một vật thể trong lòng đất, bởi vì kho báu vĩ đại nhất – chính Chúa Cứu Thế Giê-xu và sự cứu rỗi trọn vẹn của Ngài – đã được bày tỏ và ban cho chúng ta qua Lời thành văn là Kinh Thánh. Hãy sống với lòng biết ơn, thờ phượng Đấng Christ, là Hòm Giao Ước đích thực và sống động của Đức Chúa Trời.