Đức Chúa Trời có đổi ý không?

Một câu hỏi thần học sâu sắc và thiết thực mà nhiều Cơ Đốc nhân từng đối mặt là: Đức Chúa Trời Toàn Năng, Đấng Tạo Hóa muôn vật, có bao giờ đổi ý không? Câu hỏi này nảy sinh từ sự căng thẳng giữa những câu Kinh Thánh tuyên bố sự bất biến tuyệt đối của Ngài và những phân đoạn khác dường như miêu tả Ngài "ăn năn" hoặc thay đổi ý định. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát vấn đề dưới ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh, giải nghĩa các từ ngữ gốc Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, và rút ra những ứng dụng quý báu cho đời sống đức tin của chúng ta.

Trước khi xem xét những phân đoạn cụ thể, chúng ta phải thiết lập nền tảng không thể lay chuyển từ chính Lời Chúa: Đức Chúa Trời là Đấng bất biến. Đây là thuộc tính thiết yếu (attribute) của Ngài, gắn liền với sự thánh khiết, toàn tri và toàn năng của Ngài.

• Ma-la-chi 3:6 khẳng định dứt khoát: "Vì ta là Đức Giê-hô-va, ta không hề thay đổi..." (Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "thay đổi" là shânâh, mang nghĩa đổi khác, làm mới, biến cải).
• Gia-cơ 1:17 viết: "Mọi sự ban cho tốt lành cùng mọi ân điển trọn vẹn đều từ trên mà xuống, đến từ Cha sáng láng, trong Ngài chẳng có một sự thay đổi, cũng chẳng có bóng của sự biến cải nào." (Từ Hy Lạp được dùng cho "thay đổi" là parallagē, và "biến cải" là tropē ám chỉ sự xoay chuyển, biến đổi).
• Dân Số Ký 23:19 tuyên bố: "Đức Chúa Trời chẳng phải là loài người mà nói dối, cũng chẳng phải là con loài người mà ăn năn. Ngài há có nói mà không làm theo ư? Há có phán mà không thành tựu ư?"

Các phân đoạn này, cùng với nhiều chỗ khác, xác lập một chân lý: Bản tính, mục đích tối hậu, lời hứa và các thuộc tính đạo đức của Đức Chúa Trời là không hề thay đổi. Ngài hoàn toàn tin cậy. Sự cứu rỗi Ngài hứa trong Đấng Christ là vĩnh viễn. Các tiêu chuẩn thánh khiết của Ngài là bất di bất dịch.

Tuy nhiên, Cựu Ước có những chỗ dùng từ "ăn năn" (nacham trong tiếng Hê-bơ-rơ) cho chính Đức Chúa Trời (ví dụ: Sáng Thế Ký 6:6, Xuất Ê-díp-tô Ký 32:14, Giô-na 3:10). Từ nacham có một dải ý nghĩa rộng, bao gồm: thở dài, cảm thấy tiếc, an ủi, và thay đổi ý định hoặc hành động. Đây là chìa khóa để hiểu.

Kinh Thánh được Đức Chúa Trời mặc khải theo ngôn ngữ và cách tư duy của con người để chúng ta có thể hiểu được Ngài. Đây gọi là anthropomorphism (mô tả Đức Chúa Trời mang những đặc điểm của con người). Khi Kinh Thánh nói "Đức Giê-hô-va ăn năn", nó không có nghĩa Ngài hối tiếc vì đã sai lầm hoặc thay đổi mục đích tối hậu của Ngài. Thay vào đó, nó diễn tả một sự thay đổi trong cách Ngài đối xử với con người, dựa trên sự thay đổi trong thái độ và hành động của con người. Đức Chúa Trời vẫn nhất quán trong bản tính thánh khiết, công bình và yêu thương của Ngài. Chính sự đáp ứng của Ngài đối với tình trạng biến đổi của con người là điều được mô tả như "sự đổi Ý".

1. Sự Kiện Thành Nín-ve (Giô-na 3:10):
"Đức Chúa Trời thấy việc họ làm đều đã xây bỏ đường lối xấu của mình; Đức Chúa Trời bèn ăn năn sự họa mà Ngài đã phán sẽ làm cho họ, và Ngài không làm sự họa ấy." Tại đây, từ nacham được dùng. Đức Chúa Trời đã tuyên bố sự phán xét qua tiên tri Giô-na. Tuy nhiên, khi cả thành, từ vua đến dân thường, thực lòng ăn năn, xây bỏ đường lối xấu (hành động cụ thể), Đức Chúa Trời đã rút lại hình phạt đã loan báo. Ngài không thay đổi; Ngài luôn nhất quán: Ngài ghét tội lỗi nhưng vui lòng tha thứ cho kẻ ăn năn (Ê-xê-chi-ên 18:23, 33:11). Hình phạt là hệ quả tất yếu của tội lỗi; sự tha thứ là biểu hiện của ân điển khi có sự ăn năn. Điều kiện ẩn trong lời cảnh cáo ("nếu các ngươi không ăn năn") đã được đáp ứng.

2. Lời Hứa Với Vua Sau-lơ (1 Sa-mu-ên 15:11, 29):
Đức Chúa Trời phán: "Ta ăn năn vì đã lập Sau-lơ làm vua..." (câu 11). Samuel xác nhận: "Đấng phù hộ Y-sơ-ra-ên chẳng nói dối, và không ăn năn; vì loài người không phải là Đấng để ăn năn." (câu 29). Thoạt nhìn đây là mâu thuẫn, nhưng thực ra là hai góc nhìn khác nhau về cùng một sự kiện. Câu 11 mô tả sự thay đổi trong mối quan hệ và chức vụ của Sau-lơ trước mặt Đức Chúa Trời vì sự bất tuân của ông. Đức Chúa Trời "ăn năn" về việc lập Sau-lơ trong tư cách là người được xức dầu để cai trị theo ý Ngài, vì Sau-lơ đã tự chọn con đường khác. Câu 29 khẳng định bản tính và mục đích tối hậu của Đức Chúa Trời là không ăn năn. Ngài không hề hối tiếc như một người đã phạm sai lầm. Quyết định truất phế Sau-lơ là hệ quả tất yếu, phù hợp với bản tính công bình của Đức Chúa Trời, trước sự bất trung của Sau-lơ.

3. Lời Tiên Tri Về Sự Phán Xét (Giê-rê-mi 18:7-10):
Đoạn này cho chúng ta nguyên tắc rõ ràng: "Phút nào ta phán nghịch cùng một nước và một nước kia đặng nhổ, phá, hủy diệt đi; nhưng nước ấy trở lại khỏi điều ác mình, thì ta sẽ ăn năn về họa ta toan giáng cho nó. Phút nào ta phán nghịch cùng một nước... đặng dựng và trồng nó; nếu nó làm điều ác trước mắt ta, không nghe tiếng ta, thì ta sẽ ăn năn về phước lành ta đã toan giáng cho nó." Điều này chứng tỏ nhiều lời tuyên bố của Đức Chúa Trời mang tính điều kiện, dựa trên sự đáp ứng của con người. Ngài không thay đổi ý định một cách thất thường; Ngài hành động một cách hoàn toàn nhất quán với bản tính công bình và thương xót của Ngài dựa trên những gì con người làm.

Sự bất biến của Đức Chúa Trời được bày tỏ rõ nhất trong chương trình cứu rỗi qua Chúa Giê-xu Christ. Lời hứa về Đấng Mê-si từ trong vườn Ê-đen (Sáng 3:15), qua Áp-ra-ham, Đa-vít, và các tiên tri, không hề thay đổi hay bị hủy bỏ dù con người liên tục thất bại.

• Ga-la-ti 4:4-5: "Nhưng khi kỳ hạn đã được trọn, Đức Chúa Trời bèn sai Con Ngài bởi một người nữ sanh ra, sanh ra dưới luật pháp, để chuộc những kẻ ở dưới luật pháp..." Lời hứa đã được ứng nghiệm chính xác.
• Rô-ma 11:29 nói về sự kêu gọi của Đức Chúa Trời cho dân Y-sơ-ra-ên: "Vì các sự ban cho và sự kêu gọi của Đức Chúa Trời chẳng hề đổi ý [ametamelēta - không hối tiếc] đâu."

Ân điển, đức tin và sự cứu rỗi đời đời trong Đấng Christ là những điều chắc chắn không lay chuyển, vì chúng dựa trên Đấng Christ và lời thề ước bất biến của Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 6:17-18).

Hiểu biết đúng đắn về sự bất biến của Đức Chúa Trời và "sự đổi ý" trong cách Ngài đối xử là nền tảng cho đời sống đức tin vững vàng.

1. Sự An Ủi và Tin Cậy Tuyệt Đối:
Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy nơi Lời Ngài và lời hứa của Ngài. "Trời đất sẽ qua, nhưng lời ta nói chẳng bao giờ qua đi." (Ma-thi-ơ 24:35). Lời hứa về sự tha tội, sự hiện diện, sự cung ứng và sự trở lại của Chúa Giê-xu là chắc chắn. Điều này cho chúng ta sự bình an giữa một thế giới đầy biến động.

2. Trách Nhiệm Cá Nhân và Quyền Năng Của Sự Cầu Nguyện:
Sự kiện Nín-ve dạy chúng ta rằng sự ăn năn và cầu nguyện thật có thể thay đổi hoàn cảnh. Đức Chúa Trời sẵn sàng rút lại sự phán xét và ban phước lành khi con dân Ngài hạ mình, ăn năn và cầu xin (2 Sử-ký 7:14). Điều này không phải vì Ngài thay đổi, mà vì Ngài luôn sẵn sàng bày tỏ lòng thương xót cho kẻ ăn năn. Nó đặt trách nhiệm lớn lao vào tay chúng ta trong sự cầu thay và nếp sống tin kính.

3. Hiểu Về Sự Dạy Dỗ và Sửa Phạt:
Khi chúng ta cảm thấy Đức Chúa Trời "xa cách", thường không phải Ngài thay đổi, mà là chúng ta đã di chuyển khỏi vị trí thuận phục. Sự sửa phạt của Ngài (Hê-bơ-rơ 12:5-11) là bằng chứng của tình yêu bất biến của Ngài, nhằm đem chúng ta trở về với đường lối tốt lành của Ngài.

4. Động Lực Cho Sự Thánh Khiết:
Biết rằng các tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời là không thay đổi giúp chúng ta không dễ dàng thỏa hiệp với các tiêu chuẩn đạo đức suy đồi của thế gian. Chúng ta phấn đấu cho sự thánh khiết vì Đấng chúng ta theo là thánh khiết (1 Phi-e-rơ 1:15-16).

Vậy, Đức Chúa Trời có đổi ý không? Câu trả lời là vừa "không" vừa "có", tùy theo cách hiểu.

• KHÔNG: Ngài không bao giờ thay đổi trong bản tính, mục đích tối hậu, lời hứa giao ước, và các thuộc tính đạo đức của Ngài. Ngài vẫn là Đức Chúa Trời yêu thương, thánh khiết, công bình và thành tín mãi mãi.
• CÓ: Ngài thay đổi trong cách đối xử và phương cách hành động của Ngài đối với loài người, một cách hoàn toàn nhất quán với bản tính bất biến của Ngài, để đáp ứng với sự vâng phục hay bất tuân, đức tin hay vô tín, sự ăn năn hay cứng lòng của con người.

Sự "ăn năn" của Đức Chúa Trời là cách Kinh Thánh mặc khải cho chúng ta biết Ngài là một Đấng có mối quan hệ sống động và cá nhân với tạo vật của Ngài, chứ không phải một thế lực máy móc hay xa cách. Điều này đem đến cho chúng ta niềm hy vọng to lớn: Dù chúng ta có thất bại thế nào, nếu chúng ta chân thành ăn năn và quay về, chúng ta sẽ luôn gặp được Cha Thiên Thượng với lòng thương xót không hề thay đổi, được bày tỏ trọn vẹn nơi Thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ, Con không hề thay đổi của Ngài (Hê-bơ-rơ 13:8).