Kinh Thánh nói gì về công bằng xã hội?

Trong một thế giới đầy rẫy bất công, bất bình đẳng và đau khổ, khái niệm "công bằng xã hội" thường được tranh luận dưới nhiều góc độ chính trị và triết học khác nhau. Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân, nguồn lẽ thật tối cao và nền tảng cho mọi khái niệm về công bằng phải bắt nguồn từ Lời Đức Chúa Trời. Kinh Thánh không phải là một cuốn sách giáo khoa về xã hội học, nhưng nó trình bày một khuôn mẫu thần học sâu sắc về bản chất của Đức Chúa Trời – Đấng Công Bình – và kỳ vọng của Ngài đối với dân sự Ngài trong việc thi hành sự công bình và sự nhân từ trong xã hội. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá các nguyên tắc nền tảng về công bằng xã hội được bày tỏ xuyên suốt Kinh Thánh, từ Cựu Ước đến Tân Ước, với trọng tâm là sứ điệp và chức vụ của Chúa Giê-xu Christ.

Trước khi bàn về hành động của con người, Kinh Thánh khẳng định rõ ràng rằng chính bản tính của Đức Chúa Trời là nguồn cội và tiêu chuẩn tuyệt đối cho mọi công lý. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, hai từ then chốt thường được sử dụng là "mishpat" (מִשְׁפָּט) và "tsedaqah" (צְדָקָה). Mishpat thường chỉ sự phán xét, luật pháp, quyết định công lý, hay sự ngay thẳng trong việc xét xử. Tsedaqah thường được dịch là "sự công bình", nhưng nó mang sắc thái rộng hơn, bao hàm tính ngay thẳng, sự chính trực, và cả việc làm đúng đắn trong các mối quan hệ, đặc biệt là đối với người dễ bị tổn thương. Hai khái niệm này thường đi đôi với nhau, như trong Thi Thiên 33:5: "Ngài thương sự công bình (tsedaqah) và sự ngay thẳng (mishpat); đất đầy dẫy sự nhân từ của Đức Giê-hô-va." Đức Chúa Trời không chỉ yêu thích sự công bình trừu tượng; Ngài hành động để thiết lập nó.

Đức tính này được thể hiện rõ trong công việc sáng tạo và cai trị của Ngài. Phải ải ơ 8:15 chép: "Đức Giê-hô-va phán: Vua chẳng nên uống rượu, hoàng tử chẳng nên say. Sợ e khi uống rượu rồi chúng quên luật pháp, làm hư việc xét đoán của mọi người bị hà hiếp chăng." Ngay cả các nhà lãnh đạo cũng được cảnh báo không để điều gì làm lu mờ sự phán xét công bình của họ. Sứ đồ Giăng cũng khẳng định: "Đức Chúa Trời là sự sáng, trong Ngài chẳng có sự tối tăm đâu" (1 Giăng 1:5). Sự thánh khiết và công bình của Đức Chúa Trời là nền tảng không thể lay chuyển cho mọi tiêu chuẩn đạo đức của con người.

Trong Cựu Ước, ý muốn của Đức Chúa Trời về công bằng xã hội được thể hiện cụ thể qua luật pháp trong giao ước của Ngài với dân Y-sơ-ra-ên. Luật pháp không chỉ là các quy tắc tôn giáo thuần túy, mà là một hiến pháp toàn diện điều chỉnh mọi mặt đời sống xã hội, kinh tế và luân lý, với mục đích tạo nên một cộng đồng phản chiếu sự công bình của Chúa.

1. Sự Quan Tâm Đặc Biệt Đến Người Dễ Bị Tổn Thương (The Vulnerable): Một chủ đề xuyên suốt là mệnh lệnh bảo vệ và chăm sóc "người góa bụa, kẻ mồ côi, và khách lạ" (Phục Truyền 10:18). Đây là những nhóm người không có người bảo hộ pháp lý và dễ bị bóc lột nhất trong xã hội cổ đại. Đức Chúa Trời tự xưng là Đấng bênh vực họ: "Cha của kẻ mồ côi, và quan xét của người góa bụa, ấy là Đức Chúa Trời trong nơi ở thánh của Ngài" (Thi Thiên 68:5). Do đó, dân sự Ngài phải noi gương Ngài. Xuất Ê-díp-tô Ký 22:21-24 nghiêm cấm hà hiếp khách lạ và cảnh báo: "Nếu người nào hà hiếp mồ côi hay góa bụa, thì ta sẽ nổi giận... giết các ngươi bằng gươm".

2. Công Bình Kinh Tế và Cơ Hội: Luật pháp thiết lập các cơ chế để ngăn chặn sự tập trung của cải vĩnh viễn và tái phân phối cơ hội. Năm Sa-bát (Lê-vi Ký 25) yêu cầu cứ bảy năm thì tha nợ và phóng thích nô lệ Hê-bơ-rơ, cho phép người ta có cơ hội làm lại cuộc đời. Năm Hân hỉ (50 năm) là đỉnh cao của công lý kinh tế: mọi đất đai được trả lại cho gia đình nguyên chủ, đảm bảo rằng không gia đình nào bị tước đoạt tài sản thừa kế vĩnh viễn. Luật "mót lúa" (Lê-vi Ký 19:9-10, Ru-tơ 2) buộc chủ đất không được gặt hết ruộng mình, phải chừa lại các góc và những bông rơi rớt cho người nghèo và khách lạ. Đây không phải là "từ thiện" tùy ý, mà là quyền lợi được luật pháp bảo đảm cho người thiếu thốn.

3. Sự Công Bình trong Tòa Án và Thương Mại: Xuất Ê-díp-tô Ký 23:6-8 răn dạy: "Ngươi chớ làm lệch sự công bình của kẻ nghèo khó trong việc kiện tụng... Ngươi chớ nhận của hối lộ, vì của hối lộ làm cho người sáng mắt hóa mù, và làm rối việc công bình của người ngay thẳng." Phục Truyền 25:13-16 cấm sử dụng cân non, đấu thiếu. Sự công bình phải được thể hiện trong những chi tiết thực tế nhất của đời sống kinh tế.

Các tiên tri là những người được Đức Chúa Trời sai đến để lên tiếng mạnh mẽ nhất về công bằng xã hội, đặc biệt khi dân Y-sơ-ra-ên và Giu-đa sa vào tình trạng thờ ơ về tôn giáo nhưng lại dung túng cho bất công. Họ công bố rõ ràng rằng sự thờ phượng bề ngoài mà thiếu công bình thì đáng ghét đối với Đức Chúa Trời.

Ê-sai 1:16-17 tuyên bố: "Hãy rửa đi, hãy làm cho mình được sạch! Hãy cất những việc ác của các ngươi khỏi trước mắt ta! Hãy dứt làm ác, tập làm lành; hãy tìm kiếm sự công bình (mishpat), hãy đỡ kẻ bị hà hiếp, hãy xử công bình cho kẻ mồ côi, hãy bênh vực lẽ của người góa bụa." A-mốt, tiên tri cho một xã hội thịnh vượng nhưng bất công, đã công kích kịch liệt: "Hãy ghét sự dữ và ưa sự lành, lấy sự công bình đặt trong cửa thành" (A-mốt 5:15). Ông cáo trách những người giàu sống xa hoa trên sự đau khổ của người nghèo (A-mốt 6:4-6) và tóm tắt ý muốn của Đức Chúa Trời: "Ta ghét, ta khinh dể những ngày lễ trọng thể các ngươi... Thà hãy làm cho sự công bình chảy xuống như nước, và sự ngay thẳng như sông lớn chảy không dứt!" (A-mốt 5:21, 24).

Mi-chê 6:8 đúc kết hoàn hảo sứ điệp này: "Hỡi người! Ngài đã tỏ cho ngươi điều gì là thiện; cái điều mà Đức Giê-hô-va đòi ngươi há chẳng phải là làm sự công bình, ưa sự nhân từ và bước đi cách khiêm nhường với Đức Chúa Trời ngươi sao?" Ở đây, "làm sự công bình" (mishpat) đứng cùng với "ưa sự nhân từ" (chesed – tình yêu thương thương xót trong giao ước) và "khiêm nhường" (hatsnea leketh – đi cách thận trọng, khiêm tốn). Ba điều này không tách rời.

Chúa Giê-xu Christ không hủy bỏ nhưng làm ứng nghiệm lẽ thật về công bằng của Cựu Ước (Ma-thi-ơ 5:17). Ngài mang đến một chiều kích mới và sâu sắc hơn, chuyển trọng tâm từ việc tuân giữ luật lệ bên ngoài sang sự biến đổi tấm lòng bên trong, là nguồn của mọi hành động công bình.

1. Chức Vụ Công Bình Của Đấng Mê-si: Chúa Giê-xu công bố sứ mệnh của Ngài trong Lu-ca 4:18-19, trích từ Ê-sai 61: "Thần của Chúa ngự trên ta, vì Ngài đã xức dầu cho ta đặng truyền tin lành cho kẻ nghèo... đặng rao cho kẻ bị cầm được tha, kẻ mù được sáng, kẻ bị hà hiếp được tự do." Sứ mệnh này mang tính toàn diện, bao gồm cả sự cứu rỗi thuộc linh và sự phục hồi xã hội.

2. Những Người Bé Mọn và Sự Công Bình Thực Tiễn: Trong sự dạy dỗ của Ngài, Chúa Giê-xu đồng hóa mình với những người bị gạt ra bên lề. Trong Ma-thi-ơ 25:31-46 (Sự Phán Xét Cuối Cùng), tiêu chuẩn phán xét không phải là sự tín điều hay nghi lễ, mà là những hành động thực tế đối với "một trong những người rất hèn mọn nầy": cho ăn, cho uống, tiếp rước, cho mặc, thăm viếng người bệnh và tù nhân. "Hễ các ngươi đã làm việc đó cho một người trong những người rất hèn mọn nầy của anh em ta, ấy là đã làm cho chính mình ta vậy." Điều này nâng tầm sự phục vụ người thiếu thốn lên thành một hành vi thờ phượng thiêng liêng.

3. Sự Phá Vỡ Hàng Rào Xã Hội: Chúa Giê-xu liên tục phá vỡ các rào cản xã hội về chủng tộc (người Sa-ma-ri), tôn giáo (người thu thuế), giới tính (phụ nữ) và sức khỏe (người phung). Ngài dạy về tình yêu thương kẻ thù (Ma-thi-ơ 5:44) và định nghĩa người lân cận qua dụ ngôn Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:25-37), mở rộng trách nhiệm xã hội vượt ra ngoài biên giới của cộng đồng hay dân tộc mình.

Hội Thánh đầu tiên, được Thánh Linh cảm động, đã tìm cách sống theo các nguyên tắc công bằng này. Công vụ 2:44-45 và 4:32-35 mô tả một cộng đồng có mọi sự làm chung, phân phát theo nhu cầu, đảm bảo rằng "trong vòng không ai là thiếu thốn cả." Đây không phải là chủ nghĩa cộng sản bắt buộc, mà là sự chia sẻ tự nguyện xuất phát từ tình yêu thương và lòng cảm tạ về ân điển.

Sứ đồ Gia-cơ đưa ra lời cảnh cáo mạnh mẽ nhất trong Tân Ước về sự thiên vị giàu nghèo (Gia-cơ 2:1-9) và sự trống rỗng của đức tin không có việc làm: "Vả, xưa kia cha ông chúng ta là Áp-ra-ham dâng con mình là Y-sác trên bàn thờ, há chẳng cậy việc làm được xưng công bình sao?... Đức tin không có việc làm là đức tin chết" (Gia-cơ 2:21, 26). Ông định nghĩa sự tin đạo thật tinh sạch là "thăm viếng kẻ mồ côi, người góa bụa trong cơn khốn khó của họ" (Gia-cơ 1:27). Sứ đồ Giăng đặt câu hỏi: "Nếu ai có của cải đời nầy, thấy anh em mình đương cùng túng mà chặt dạ, thì lòng yêu mến Đức Chúa Trời thể nào ở trong người ấy được?" (1 Giăng 3:17).

Làm thế nào để chúng ta, những tín hữu sống trong các xã hội phức tạp ngày nay, có thể áp dụng các nguyên tắc Kinh Thánh này?

1. Trong Đời Sống Cá Nhân:

• Lương Tâm Công Bình: Trong công việc, kinh doanh, hãy trung thực, không tham nhũng, lừa dối hay bóc lột. Đối xử công bằng với nhân viên, đồng nghiệp, đối tác (Cô-lô-se 4:1).
• Quản Gia Trung Tín: Xem tài nguyên (tiền bạc, thời gian, năng lực) là ủy thác từ Chúa. Dùng chúng không chỉ cho nhu cầu gia đình mà còn để chia sẻ, đầu tư vào vương quốc Đức Chúa Trời và giúp đỡ người thiếu thốn (2 Cô-rinh-tô 9:6-11).
• Phá Vỡ Định Kiến: Chủ động xây dựng mối quan hệ với những người khác biệt về chủng tộc, tầng lớp, hoặc hoàn cảnh. Tìm hiểu và cảm thông với những bất công họ phải đối mặt.

2. Trong Gia Đình và Hội Thánh Địa Phương:

• Hội Thánh Như Cộng Đồng Công Bình: Hội Thánh phải là nơi đầu tiên thể hiện sự công bình – nơi không có sự thiên vị, nơi người yếu đuối được nâng đỡ, người đau khổ được an ủi, và nhu cầu vật chất được đáp ứng trong tình huynh đệ (Công vụ 6:1-7 về việc phân phát lương thực công bằng).
• Thiết Lập Các Chức Vụ Thực Tế: Hỗ trợ thực phẩm, tư vấn, dạy nghề, chăm sóc trẻ em đơn thân, thăm viếng tù nhân và gia đình họ.
• Giáo Dục và Nhận Thức: Dạy dỗ Lời Chúa về công bằng xã hội một cách cân bằng, tránh cực đoan chính trị nhưng cũng không né tránh những vấn đề khó.

3. Trong Xã Hội Rộng Lớn:

• Cầu Nguyện Cho Các Nhà Cầm Quyền: Để họ thi hành "sự công bình và ngay thẳng" (1 Ti-mô-thê 2:1-2).
• Làm Muối và Ánh Sáng: Tham gia với tư cách cá nhân hoặc tập thể vào các hoạt động xã hội một cách khôn ngoan – hỗ trợ các tổ chức cứu trợ Cơ Đốc, tham gia bảo vệ môi trường (quản lý sáng tạo), lên tiếng ôn hòa cho những người không có tiếng nói (Châm Ngôn 31:8-9).
• Rao Giảng Tin Lành Toàn Diện: Tin Lành cứu rỗi linh hồn, nhưng ân điển cứu rỗi cũng thúc đẩy chúng ta quan tâm đến hoàn cảnh con người. Hai điều này song hành, không loại trừ nhau.

Công bằng xã hội, theo Kinh Thánh, không phải là một ý thức hệ chính trị nhất thời, mà là một phần thiết yếu trong bản tính và ý muốn của Đức Chúa Trời. Nó bắt nguồn từ chính Đức Chúa Trời Công Bình, được thể hiện qua luật pháp giao ước, được các tiên tri nhiệt thành công bố, được Chúa Giê-xu Christ ứng nghiệm và mô hình hóa một cách trọn vẹn, và được Hội Thánh đầu tiên thực hành dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh.

Sự kêu gọi dành cho chúng ta ngày nay là phải theo đuổi một đức tin sống động, nơi mà sự công bình (mishpat) và tình yêu thương (chesed) hòa quyện với nhau. Điều này bắt đầu bằng một tấm lòng được biến đổi bởi Tin Lành của Đấng Christ – Đấng đã trở nên nghèo vì chúng ta để chúng ta trở nên giàu có (2 Cô-rinh-tô 8:9). Từ đó, chúng ta bước ra với lòng nhân từ thực tế và dấn thân cho công lý, trở thành những đại sứ của sự hòa giải và phục hồi trong một thế giới đổ vỡ, luôn chỉ về Chúa Giê-xu Christ – Đấng Công Bình của chúng ta (1 Cô-rinh-tô 1:30).

"Hãy tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời trước nhất, và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa." (Ma-thi-ơ 6:33).