Ý nghĩa của câu 'Nhờ sự khôn ngoan, nhà cửa được xây dựng' (Châm Ngôn 24:3) là gì?

Trong kho tàng văn chương khôn ngoan của Kinh Thánh, sách Châm Ngôn đứng như một trụ cột, cung cấp những nguyên tắc bất di bất dịch cho đời sống khôn ngoan và kính sợ Đức Chúa Trời. Giữa những câu châm ngôn sắc bén ấy, Châm Ngôn 24:3 vang lên như một lời tuyên bố đầy uy quyền và hy vọng: “Nhờ sự khôn ngoan, nhà cửa được xây dựng; Sự thông sáng làm cho nó được vững chắc.” (Châm Ngôn 24:3, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu nói này không đơn thuần là một lời khuyên về kiến trúc hay quản lý gia đình, mà là một nguyên lý thuộc linh thâm sâu, mặc khải về nền tảng cho mọi công trình đời sống—từ gia đình, hội thánh, cho đến chính tâm hồn và di sản của một con người.

Để thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa của câu 3, chúng ta cần đặt nó vào trong phân đoạn Châm Ngôn 24:1-7. Phân đoạn này bắt đầu bằng lời cảnh báo chớ ganh tị với kẻ ác (câu 1-2), rồi chuyển sang lời dạy tích cực về xây dựng bằng khôn ngoan (câu 3-4), và kết thúc bằng sự tương phản giữa sức mạnh của khôn ngoan và sự yếu đuối của kẻ ngu dại (câu 5-7). Bối cảnh này cho thấy “nhà cửa” được xây dựng ở đây là một lựa chọn đối lập với việc đồng hành hay ngưỡng mộ “kẻ ác.” Đó là một công trình của sự ngay thẳng, được xây trên nền tảng khác biệt.

Chúng ta hãy đi sâu vào từ ngữ gốc Hê-bơ-rơ:

• “Khôn ngoan” (חכמה - chokmah): Đây không phải là sự thông minh trí tuệ đơn thuần, mà là “kỹ năng sống” được hình thành từ việc kính sợ Đức Giê-hô-va (Châm Ngôn 9:10). Chokmah bao hàm sự hiểu biết thực tế, khả năng phán đoán đúng đắn, và sự ứng xử phù hợp với các nguyên tắc của Đức Chúa Trời. Nó là ân tứ thần thượng.
• “Xây dựng” (בנה - banah): Động từ này có nghĩa là xây dựng, kiến thiết, thiết lập. Nó được dùng cho việc xây đền thờ (1 Các Vua 6:1), xây thành trì, và cả cho việc thiết lập một dòng dõi hay gia tộc (Ruth 4:11). Hành động này đòi hỏi kế hoạch, nỗ lực, vật liệu và thời gian.
• “Nhà cửa” (בית - bayit): Từ này có nghĩa rộng hơn ngôi nhà vật chất. Nó chỉ về gia tộc, dòng dõi, hộ gia đình, và thậm chí là di sản hay sự nghiệp (như “nhà Đa-vít”). Vì vậy, “nhà cửa” ở đây biểu tượng cho toàn bộ đời sống, ảnh hưởng và di sản thuộc linh lẫn thuộc thể của một người.
• “Thông sáng” (תבונה - tevunah): Thường đi đôi với chokmah, tevunah nhấn mạnh đến sự thông hiểu, sự phân biệt, khả năng lý giải và áp dụng kiến thức vào những tình huống phức tạp. Nó là “chất kết dính” làm cho cấu trúc vững chắc.
• “Vững chắc” (כון - kun): Có nghĩa là được thiết lập vững vàng, ổn định, kiên cố, không bị lay động. Nó mô tả trạng thái của một tòa nhà đã qua cơn bão mà vẫn đứng vững (Ma-thi-ơ 7:25).

Như vậy, câu Kinh Thánh này tuyên bố: Chính nhờ sự kỹ năng sống đến từ Đức Chúa Trời (chokmah) mà toàn bộ đời sống và di sản của một người (bayit) được kiến thiết (banah); và nhờ sự hiểu biết sâu sắc để áp dụng (tevunah) mà công trình ấy trở nên kiên cố, không lay chuyển (kun).

Kinh Thánh xác định rõ nguồn gốc của sự khôn ngoan thật: “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự khôn ngoan” (Châm Ngôn 9:10). Sứ đồ Phao-lô còn đi xa hơn khi giới thiệu Đấng Christ chính là hiện thân của sự khôn ngoan Đức Chúa Trời: “Nhưng, nhờ Ngài, anh em được ở trong Đấng Christ Jêsus, là Đấng mà Đức Chúa Trời đã làm nên sự khôn ngoan cho chúng ta” (1 Cô-rinh-tô 1:30). Vì vậy, “nhờ sự khôn ngoan” chính là nhờ Đấng Christ và những lẽ thật của Ngài.

Hình ảnh “xây dựng nhà cửa” khiến chúng ta nhớ đến dụ ngôn của Chúa Jêsus về người khôn xây nhà trên vầng đá (Ma-thi-ơ 7:24-27). Người ấy “nghe và làm theo” lời Chúa. Đó chính là biểu hiện cao nhất của chokmah và tevunah. Lời Chúa là bản thiết kế và vật liệu không thể thiếu. Châm Ngôn 24:4 bổ sung chi tiết tuyệt vời: “Và bởi sự hiểu biết các phòng đều đầy đủ các của báu quí lạ và đẹp đẽ.” Khôn ngoan và thông sáng không chỉ xây nên bộ khung vững chắc, mà còn trang trí cho ngôi nhà đời sống bằng những “của báu” – những đức tính, thành quả, mối quan hệ và những giá trị vĩnh cửu.

Hãy so sánh với công trình xây dựng ngược lại: “Nếu Đức Giê-hô-va không cất nhà, thì những thợ xây cất làm uổng công.” (Thi Thiên 127:1a). Công sức con người, nếu không dựa trên khôn ngoan thần thượng, rốt cuộc chỉ là “uổng công.” Sự khôn ngoan đời này, vốn hay tự cao (1 Cô-rinh-tô 3:19), không thể tạo nên một “nhà cửa” thật sự bền vững trước những cơn bão của cuộc đời và sự phán xét của Đức Chúa Trời.

Nguyên tắc này có thể được áp dụng vào nhiều phương diện trong đời sống của một tín hữu:

1. Xây Dựng Gia Đình Thuộc Linh (Gia Đình Tự Nhiên):
Gia đình là “nhà cửa” đầu tiên chúng ta nghĩ đến. Một gia đình Cơ Đốc cần được xây dựng trên khôn ngoan của Lời Chúa, không phải trên quan điểm tâm lý hay văn hóa đương thời. Điều này thể hiện qua:
- **Nền tảng hôn nhân:** Lấy giao ước làm trung tâm (Ma-la-chi 2:14), với Chúa Jêsus là đá góc nhà.
- **Giáo dục con cái:** “Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo” (Châm Ngôn 22:6), không chỉ bằng lời dạy mà bằng chính đời sống khôn ngoan, kính sợ Chúa của cha mẹ.
- **Quản lý tài chính:** Áp dụng nguyên tắc khôn ngoan về công việc chăm chỉ (Châm Ngôn 6:6-11), tránh nợ nần (Châm Ngôn 22:7), và rộng rãi dâng hiến.
- **Giải quyết mâu thuẫn:** Sử dụng sự “thông sáng” (tevunah) để lắng nghe, hiểu lòng nhau và tìm kiếm sự hòa giải theo Gia-cơ 3:17.

2. Xây Dựng Đời Sống Cá Nhân và Nhân Cách:
Mỗi chúng ta là một “công trình” đang được xây dựng. Sứ đồ Phao-lô nói: “Anh em là nhà của Đức Chúa Trời… nền của nhà đó là Đấng Christ Jêsus.” (1 Cô-rinh-tô 3:9-11). Chúng ta phải xây dựng đời sống mình bằng “vàng, bạc, đá quí” là những việc làm phù hợp với lẽ thật (1 Cô-rinh-tô 3:12-14). Sự khôn ngoan hướng dẫn chúng ta trong:
- **Lựa chọn đạo đức:** Phân biệt điều lành và điều ác (Hê-bơ-rơ 5:14).
- **Phát triển mối quan hệ với Chúa:** Thiết lập thói quen tĩnh nguyện, học Kinh Thánh và cầu nguyện – đó là những “viên đá sống” (1 Phi-e-rơ 2:5).
- **Chọn bạn và môi trường:** “Ai giao bạn với kẻ ngu muội sẽ bị bại hoại” (Châm Ngôn 13:20). Khôn ngoan giúp ta chọn những mối quan hệ “xây dựng” lẫn nhau (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:11).

3. Xây Dựng Hội Thánh Địa Phương:
Hội Thánh là “nhà của Đức Chúa Trời” (1 Ti-mô-thê 3:15). Sự lãnh đạo, giảng dạy và mọi sinh hoạt trong Hội Thánh phải được xây dựng bởi sự khôn ngoan từ trên, “thứ nhất là thanh sạch, sau đến hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” (Gia-cơ 3:17). Không phải các chương trình hoành tráng hay chiến lược thế gian, mà chính sự khôn ngoan từ Thánh Linh Đức Chúa Trời mới làm cho Hội Thánh “được vững chắc” và tăng trưởng thuộc linh.

4. Xây Dựng Sự Nghiệp và Chức Vụ:
Dù làm bất cứ công việc gì, chúng ta đều có thể “xây dựng nhà cửa” chức vụ của mình. Đó có thể là một doanh nghiệp với văn hóa ngay thẳng, một chức vụ phục vụ với lòng trung tín, hay một ảnh hưởng xã hội tích cực. Sự khôn ngoan dạy ta làm việc “hết lòng như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23), quản lý uy tín (Châm Ngôn 22:1), và sử dụng nguồn lực cách khôn ngoan để làm vinh hiển Danh Chúa.

Câu Kinh Thánh này không phải là một lời hứa thụ động. Nó đòi hỏi một hành trình chủ động tìm kiếm và ứng dụng. Gia-cơ khuyên: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” (Gia-cơ 1:5). Bước đầu tiên là cầu xin.

Tiếp theo, chúng ta phải đào sâu vào Lời Chúa, nơi chứa đựng sự khôn ngoan vô tận. “Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi Thiên 119:105). Việc đọc, suy ngẫm, ghi nhớ và học hỏi Kinh Thánh cách có hệ thống chính là quá trình “nhận vật liệu” khôn ngoan.

Sau đó, chúng ta phải vâng phục và thực hành (Ma-thi-ơ 7:24). Khôn ngoan thật luôn đi đôi với hành động. Mỗi quyết định nhỏ hằng ngày—từ lời nói, cách tiêu tiền, đến phản ứng trước thử thách—đều là một viên gạch ta đặt vào công trình “nhà cửa” của đời mình.

Cuối cùng, chúng ta cần khiêm nhường và sửa chữa. Nếu phát hiện mình đã dùng “gỗ, cỏ, rơm” của sự khôn khéo xác thịt để xây, hãy sẵn sàng để Đức Thánh Linh sửa chữa, phá dỡ và xây lại bằng vật liệu quý giá của Ngài.

Châm Ngôn 24:3 là một nguyên lý vĩnh cửu: Mọi công trình đời sống có giá trị lâu dài và vững chắc đều phải được khởi công và hoàn tất bởi sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời, là chính Chúa Jêsus Christ. Ngôi nhà gia đình, ngôi nhà nhân cách, ngôi nhà Hội Thánh, ngôi nhà chức vụ—tất cả đều cần Ngài làm nền, làm kế hoạch, và làm sức lực để xây dựng.

Hôm nay, bạn đang xây dựng “nhà cửa” nào? Bạn đang sử dụng vật liệu gì? Hãy dừng lại, kiểm tra nền móng, và quyết tâm trở thành một thợ xây khôn ngoan. Hãy cầu xin, học hỏi Lời Chúa và vâng theo. Dù công trình có khiêm tốn thế nào, nếu được xây “nhờ sự khôn ngoan” và “bởi đức tin”, nó sẽ đứng vững cho đến đời đời. “Vậy, bất cứ ai nghe và làm theo lời ta phán đây, thì giống như một người khôn ngoan xây nhà mình trên vầng đá.” (Ma-thi-ơ 7:24).