Sống cách thức nào là khôn ngoan (Ê-phê-sô 5:15)?

Trong một thế giới đầy những lựa chọn và cám dỗ, làm thế nào để người tin Chúa có thể sống một đời sống đẹp ý Đức Chúa Trời? Sứ đồ Phao-lô đã đưa ra lời khuyên rất rõ ràng trong thư Ê-phê-sô: “Vậy, hãy giữ cho khéo về sự ăn ở của anh em, chớ xử mình như người dại dột, nhưng như người khôn ngoan.” (Ê-phê-sô 5:15). Câu Kinh Thánh này không chỉ là một lời khuyên chung chung mà là một mệnh lệnh đầy thách thức, mở ra cho chúng ta con đường sống khôn ngoan theo tiêu chuẩn của Đấng Tạo Hóa. Bài viết này sẽ khám phá sâu sắc ý nghĩa của câu Kinh Thánh trên, đặt trong bối cảnh của cả phân đoạn, cùng với những nguyên tắc thực tiễn để áp dụng vào đời sống hằng ngày.

1. Bối Cảnh Của Ê-phê-sô 5:15

Thư Ê-phê-sô được viết bởi sứ đồ Phao-lô cho các tín hữu tại thành Ê-phê-sô, một trung tâm thương mại và tôn giáo của vùng Tiểu Á. Trong thư, Phao-lô trình bày về ân điển cứu rỗi của Đức Chúa Trời qua Chúa Giê-xu Christ và kêu gọi những người đã nhận được ân điển đó phải sống xứng đáng với ơn kêu gọi (Ê-phê-sô 4:1). Đến chương 5, ông khuyên họ phải bắt chước Đức Chúa Trời như con cái rất yêu dấu (c.1), bước đi trong tình yêu thương (c.2), và tránh xa mọi hình thức gian ác, tội lỗi (c.3-14). Đặc biệt, ông nhấn mạnh rằng họ đã từng là sự tối tăm nhưng bây giờ là sự sáng trong Chúa, nên phải bước đi như con cái của sự sáng (c.8). Từ câu 15 trở đi, Phao-lô đưa ra những chỉ dẫn cụ thể cho cuộc sống của một Cơ Đốc nhân – đó là sống khôn ngoan, tận dụng thời gian, hiểu biết ý muốn Chúa, đầy dẫy Đức Thánh Linh, và sống trong tinh thần thờ phượng, cảm tạ, vâng phục lẫn nhau. Như vậy, câu 15 không đứng riêng lẻ mà là phần mở đầu cho một loạt các đặc điểm của đời sống khôn ngoan.

2. Giải Nghĩa Ê-phê-sô 5:15

Trong nguyên văn Hy Lạp, câu 15 được viết: Βλέπετε οὖν ἀκριβῶς πῶς περιπατεῖτε, μὴ ὡς ἄσοφοι ἀλλ᾽ ὡς σοφοί (Blepete oun akribōs pōs peripateite, mē hōs asophoi all’ hōs sophoi). Chúng ta hãy phân tích từng thành phần:

• Βλέπετε (blepete): là động từ ở thức mệnh lệnh, số nhiều, có nghĩa “hãy xem”, “hãy coi chừng”, “hãy cẩn thận”.
• ἀκριβῶς (akribōs): là trạng từ, có nghĩa “một cách cẩn thận, chính xác, kỹ lưỡng”.
• πῶς (pōs): “như thế nào”.
• περιπατεῖτε (peripateite): động từ “đi đứng, bước đi”, thường được dùng trong Tân Ước để diễn tả lối sống, cách ăn ở.

Vậy cụm “Βλέπετε οὖν ἀκριβῶς πῶς περιπατεῖτε” có thể dịch sát là: “Vậy hãy cẩn thận xem xét cách các con đi đứng (sống) một cách kỹ lưỡng”. Tiếp theo, “μὴ ὡς ἄσοφοι ἀλλ᾽ ὡς σοφοί” – “không như những kẻ dại dột (không khôn ngoan) nhưng như những người khôn ngoan”.

Từ ngữ “khôn ngoan” (σοφός, sophos) trong Kinh Thánh không chỉ đơn thuần là trí thông minh hay sự khéo léo của con người, mà là sự hiểu biết và áp dụng chân lý của Đức Chúa Trời vào đời sống. Sự khôn ngoan thật bắt nguồn từ sự kính sợ Đức Giê-hô-va (Châm-ngôn 9:10).

3. Sự Khôn Ngoan Theo Kinh Thánh

Trước khi đi sâu vào những đặc điểm của người sống khôn ngoan theo Ê-phê-sô 5, chúng ta cần hiểu thế nào là sự khôn ngoan theo quan điểm Kinh Thánh. Thế gian có sự khôn ngoan riêng của nó, nhưng sứ đồ Phao-lô trong 1 Cô-rinh-tô 1:20-25 đã tuyên bố rằng sự khôn ngoan của đời này là sự điên dại trước mặt Đức Chúa Trời, và Đức Chúa Trời đã dùng sự điên dại của sự giảng đạo để cứu những kẻ tin. Sự khôn ngoan thật đến từ trên cao, như Gia-cơ mô tả: “Nhưng sự khôn ngoan từ trên mà xuống thì trước hết là thanh sạch, sau là hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” (Gia-cơ 3:17). Sự khôn ngoan này không phải là lý thuyết suông mà được thể hiện qua hành động, qua đời sống thực tế (Gia-cơ 3:13).

Đồng thời, sự khôn ngoan thật gắn liền với sự kính sợ Chúa: “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự khôn ngoan; sự nhìn biết Đấng Thánh là sự thông sáng.” (Châm-ngôn 9:10). Vì vậy, sống khôn ngoan theo Ê-phê-sô 5:15 chính là sống trong sự kính sợ Chúa, để Ngài hướng dẫn từng bước đi của chúng ta.

4. Những Đặc Điểm Của Người Sống Khôn Ngoan (Ê-phê-sô 5:16-21)

Trong các câu tiếp theo, Phao-lô liệt kê một số phương diện cụ thể của đời sống khôn ngoan. Đây không phải là danh sách đầy đủ, nhưng là những yếu tố căn bản mà mỗi Cơ Đốc nhân cần trau dồi.

4.1 Tận Dụng Thời Gian (câu 16)

“Hãy lợi dụng thì giờ, vì những ngày là xấu.” (Ê-phê-sô 5:16). Trong tiếng Hy Lạp, cụm “lợi dụng thì giờ” là ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν (exagorazomenoi ton kairon), có nghĩa đen là “mua chuộc thời gian” hoặc “tranh thủ cơ hội”. Từ “καιρός” (kairos) chỉ thời điểm thuận lợi, cơ hội, chứ không phải thời gian nói chung (chronos). Vì “những ngày là xấu” – tức là môi trường xung quanh đầy tội lỗi và sự chống nghịch, nên người khôn ngoan phải biết tận dụng mọi cơ hội để làm điều lành, phục vụ Chúa và gây dựng người khác. Điều này cũng được Phao-lô nhắc lại trong Cô-lô-se 4:5: “Hãy ăn ở cách khôn khéo với những người ngoài, biết lợi dụng thì giờ.”

4.2 Hiểu Biết Ý Muốn Chúa (câu 17)

“Vì vậy, đừng trở nên như kẻ dại dột, nhưng phải hiểu rõ ý muốn của Chúa là gì.” (Ê-phê-sô 5:17). Sự dại dột ở đây là sống mà không biết ý Chúa, hoặc biết mà không làm theo. Người khôn ngoan thì tìm kiếm, nhận biết và vâng theo ý muốn của Đức Chúa Trời. Ý muốn Chúa được bày tỏ qua Lời Ngài, qua sự dạy dỗ của Đức Thánh Linh, và qua sự khôn ngoan mà Ngài ban cho. Rô-ma 12:2 nói rằng chúng ta phải được biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần để có thể nghiệm biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời.

4.3 Đầy Dẫy Đức Thánh Linh (câu 18)

“Đừng say rượu, vì rượu xui cho luông tuồng; nhưng phải đầy dẫy Đức Thánh Linh.” (Ê-phê-sô 5:18). Đây là một mệnh lệnh tương phản: thay vì để chất kích thích điều khiển mình, hãy để Đức Thánh Linh chi phối toàn bộ đời sống. “Đầy dẫy” ở đây là πληροῦσθε (plērousthe) – động từ ở thì hiện tại thụ động mệnh lệnh, diễn tả một hành động liên tục, thường xuyên. Người khôn ngoan luôn sống dưới sự đầy tràn và điều khiển của Đức Thánh Linh, để Ngài sản sinh bông trái Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23) và ban năng lực để làm chứng và phục vụ.

4.4 Đời Sống Thờ Phượng và Cảm Tạ (câu 19-20)

“Hãy lấy ca vịnh, thơ thánh, và bài hát thiêng liêng mà đối đáp cùng nhau, và hết lòng hát mừng ngợi khen Chúa. Hãy thường thường nhơn danh Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, vì mọi sự tạ ơn Đức Chúa Trời, là Cha.” (Ê-phê-sô 5:19-20). Người khôn ngoan có đời sống thờ phượng phong phú, không chỉ trong buổi nhóm mà trong mọi lúc. Họ dùng âm nhạc, lời ca để khích lệ anh em và dâng lên Chúa. Đặc biệt, họ luôn biết ơn Chúa trong mọi hoàn cảnh – “vì mọi sự tạ ơn Đức Chúa Trời”. Thái độ cảm tạ là biểu hiện của đức tin nhận biết Chúa đang cai quản mọi sự.

4.5 Vâng Phục Lẫn Nhau (câu 21)

“Hãy kính sợ Đấng Christ mà vâng phục nhau.” (Ê-phê-sô 5:21). Đây là nguyên tắc của sự khiêm nhường và tình yêu thương trong cộng đồng Cơ Đốc. Người khôn ngoan không kiêu ngạo, nhưng sẵn sàng vâng phục, tôn trọng và phục vụ người khác, vì lòng tôn kính Chúa. Điều này dẫn đến những lời dạy cụ thể về mối quan hệ vợ chồng, cha con, chủ tớ trong các câu tiếp theo.

5. Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Hằng Ngày

Làm thế nào để sống khôn ngoan như Kinh Thánh dạy trong bối cảnh hiện đại? Dưới đây là một số gợi ý thiết thực:

5.1 Trong Gia Đình

• Vợ chồng yêu thương, tôn trọng và vâng phục nhau (Ê-phê-sô 5:22-33).
• Cha mẹ dạy dỗ con cái trong đường lối Chúa, không châm chích nhưng nuôi nấng bằng kỷ luật và khuyên bảo của Chúa (Ê-phê-sô 6:4).
• Tận dụng thời gian bên gia đình: ăn chung, cầu nguyện chung, đọc Kinh Thánh chung, cùng nhau thờ phượng.
• Giải quyết mâu thuẫn cách khôn ngoan, không để cơn giận chi phối (Gia-cơ 1:19-20).

5.2 Trong Công Việc

• Làm việc hết lòng như làm cho Chúa, không phải cho người đời (Cô-lô-se 3:23).
• Trung thực, không tham nhũng, không lừa dối.
• Tận dụng cơ hội để làm chứng cho đồng nghiệp qua lời nói và gương sống.
• Quản lý thời gian hiệu quả: đặt ưu tiên, tránh lãng phí vào những việc vô bổ (ví dụ: mạng xã hội, giải trí quá mức).

5.3 Trong Hội Thánh

• Sử dụng ân tứ Đức Thánh Linh để phục vụ và gây dựng Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 12:7).
• Tham gia thờ phượng với tấm lòng sốt sắng, không chỉ hình thức.
• Khích lệ, an ủi nhau qua các bài hát, lời Kinh Thánh (Ê-phê-sô 5:19).
• Vâng phục những người lãnh đạo thuộc linh (Hê-bơ-rơ 13:17) và khiêm nhường học hỏi lẫn nhau.

5.4 Trong Xã Hội

• Sống như ánh sáng cho đời (Ma-thi-ơ 5:14-16), có đạo đức và nhân cách tốt.
• Nắm bắt cơ hội để làm việc thiện, giúp đỡ người nghèo, thăm viếng kẻ đau yếu.
• Luôn sẵn sàng trả lời về niềm hi vọng trong mình với lòng nhu mì và kính sợ (1 Phi-e-rơ 3:15).
• Tránh xa những cuộc vui tội lỗi, những lời nói tục tĩu (Ê-phê-sô 5:3-4).

5.5 Trong Đời Sống Cá Nhân

• Dành thời gian đọc, suy gẫm Kinh Thánh mỗi ngày để biết ý muốn Chúa (Giô-suê 1:8).
• Cầu nguyện không thôi, luôn tạ ơn Chúa (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:17-18).
• Xét mình thường xuyên, ăn năn tội lỗi, và để Đức Thánh Linh đầy dẫy.
• Lập kế hoạch sử dụng thời gian: ưu tiên cho những việc có giá trị vĩnh cửu.

6. Lợi Ích Của Sống Khôn Ngoan Và Hậu Quả Của Sự Dại Dột

Sống khôn ngoan theo Lời Chúa đem lại nhiều phước hạnh:

• Được bình an và sự hướng dẫn của Chúa (Châm-ngôn 3:5-6).
• Kết quả tốt trong mọi việc (Châm-ngôn 3:13-18).
• Góp phần mở rộng vương quốc Đức Chúa Trời và làm sáng danh Ngài.
• Đời sống có ý nghĩa, không hối tiếc, vì biết tận dụng thời gian cho mục đích đời đời.

Ngược lại, sự dại dột dẫn đến nhiều hậu quả thảm khốc:

• Lãng phí thời gian, cơ hội, tài nguyên (Châm-ngôn 6:6-11).
• Sa vào tội lỗi và sự hư hoại (Châm-ngôn 5:22-23).
• Bị phán xét và xa cách Chúa (Rô-ma 1:21-22).

Kết Luận

Lời Chúa trong Ê-phê-sô 5:15 thật rõ ràng: chúng ta phải cẩn thận về cách sống của mình, không như kẻ dại dột nhưng như người khôn ngoan. Sự khôn ngoan thật bắt nguồn từ mối tương giao với Đức Chúa Trời, từ sự kính sợ Ngài, và được thể hiện qua việc tận dụng thời gian, hiểu ý muốn Chúa, đầy dẫy Thánh Linh, sống thờ phượng, cảm tạ và vâng phục lẫn nhau. Ước mong mỗi chúng ta sẽ suy ngẫm và áp dụng những nguyên tắc này mỗi ngày, để đời sống chúng ta trở nên hữu ích cho Chúa và gây dựng nhiều người. Hãy bắt đầu bằng việc dành thời gian với Chúa, xin Ngài ban sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 1:5) và quyết tâm sống theo sự dẫn dắt của Thánh Linh. Sống khôn ngoan không phải là một sự lựa chọn tùy ý, mà là mệnh lệnh của Đấng cứu chuộc chúng ta, và cũng là con đường dẫn đến phước hạnh đời đời.