Sách của Na-hum

Trong dàn nhạc giao hưởng của mười hai sách Tiểu Tiên Tri, sách Na-hum vang lên như một bản nhạc hùng tráng và đanh thép về sự công bình tuyệt đối của Đức Chúa Trời. Không giống với âm điệu kêu gọi ăn nàn của Giô-na hay những lời than khóc của Giê-rê-mi, Na-hum trình bày một bản án không thể cãi được dành cho một đế chế tàn bạo: A-si-ri và kinh đô Ni-ni-ve của nó. Đây không phải là sách dễ đọc, nhưng lại là sách cần thiết để chúng ta hiểu trọn vẹn về bản tính thánh khiết và công bình của Đức Chúa Trời mà chúng ta thờ phượng.

Sách Na-hum là một lời tiên tri tuyệt đối, một bài thơ về sự phán xét. Tác giả tự giới thiệu mình là “Na-hum, người Ên-cốt” (Na-hum 1:1). Ên-cốt là một thành thuộc Giu-đa, điều này định vị Na-hum là một tiên tri cho vương quốc phía Nam, có lẽ vào khoảng giữa thế kỷ thứ 7 TCN, sau khi A-si-ri đã hủy phá vương quốc phía Bắc (Y-sơ-ra-ên) và đang là mối đe dọa thường trực cho Giu-đa. Bối cảnh này khiến sứ điệp của ông vừa là một lời cảnh báo cho kẻ thù, vừa là một lời an ủi cho dân sự Đức Chúa Trời đang bị áp bức.

Sách có thể được chia thành ba phần chính, tương ứng với ba chương:

• Chương 1: Sự tỏ bày về Đức Chúa Trời – Đấng Thánh Khiết và Công Bình trong sự phán xét.
• Chương 2: Sự mô tả chi tiết về cuộc tấn công và sự sụp đổ của Ni-ni-ve.
• Chương 3: Nguyên nhân của sự phán xét và lời kết án cuối cùng.

Chương mở đầu không vội vã nói đến Ni-ni-ve, mà tập trung vào chính Đấng sẽ thi hành sự phán xét. Đây là nền tảng thần học quan trọng nhất của sách. Na-hum mô tả Đức Giê-hô-va (YHWH) bằng những thuộc tính mạnh mẽ:

"Đức Giê-hô-va là Đức Chúa Trời hay ghen và báo thù; Đức Giê-hô-va báo thù và đầy sự giận. Đức Giê-hô-va báo thù kẻ cừu địch mình, và cưu lấy sự thù nghịch cùng kẻ thù mình." (Na-hum 1:2)

Từ “hay ghen” trong tiếng Hê-bơ-rơ là qannâ, xuất phát từ từ gốc qin’ah, chỉ về sự sốt sắng, lòng ghen tương thánh khiết của Đức Chúa Trời dành cho danh và sự vinh hiển của Ngài, và cho dân sự Ngài. Đây không phải là sự ghen tị nhỏ nhen của con người, mà là phản ứng thánh khiết của Đấng Tạo Hóa chống lại mọi thứ xúc phạm đến sự hoàn hảo và uy quyền của Ngài. Sự “báo thù” (noqem) của Đức Chúa Trời là sự thi hành công lý hoàn hảo, trả lại mọi sự theo đúng bản chất của nó.

Tuy nhiên, ngay sau bức tranh về cơn thạnh nộ, Na-hum trình bày sự nhân từ và quyền năng của Đức Chúa Trời:

"Đức Giê-hô-va chậm giận và có quyền năng lớn, nhưng Ngài chẳng cầm bằng vô tội..." (Na-hum 1:3a) "Đức Giê-hô-va là tốt lành, Ngài làm đồn lũy trong ngày hoạn nạn, và biết những kẻ ẩn náu mình." (Na-hum 1:7)

Sự tương phản này cho thấy Đức Chúa Trời là toàn vẹn: Ngài vừa công bình vừa yêu thương, vừa thánh khiết vừa hay thương xót. Đối với kẻ kiêu ngạo chống nghịch như A-si-ri, Ngài là “đồn lũy” cho dân Ngài. Điều này dẫn đến lời tuyên bố trọng tâm: “Nầy, trên núi có chân của kẻ đem tin lành, của kẻ rao sự bình an!” (Na-hum 1:15a). Sự sụp đổ của kẻ áp bức chính là “tin lành” cho những người bị áp bức. Đối với dân Giu-đa, đó là tin mừng về sự giải cứu. Đối với chúng ta ngày nay, điều này bóng bảy chỉ về Phúc Âm: sự thất bại sau cùng của Sa-tan và tội lỗi nhờ sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ là Tin Lành trọng đại cho nhân loại.

Chương 2 và 3 mô tả sống động và đầy kịch tính về sự sụp đổ của Ni-ni-ve. Điều đáng chú ý là lời tiên tri này đã được ứng nghiệm một cách lịch sử vào năm 612 TCN, khi liên quân Mê-đi và Ba-by-lôn tấn công và phá hủy hoàn toàn thành phố hùng mạnh này.

Na-hum mô tả cảnh báo động chiến, những chiến xa đỏ lửa, quân lính hối hả, và sự hỗn loạn trong thành (Na-hum 2:3-5). Ông dùng hình ảnh ẩn dụ mạnh mẽ: “Hổ! Hổ đã bị tuyệt diệt!” (Na-hum 2:11-12). Con hổ (sư tử) là biểu tượng của sức mạnh và sự tàn bạo của đế chế A-si-ri. Họ đã từng như con thú săn mồi, cướp bóc các dân tộc, nhưng giờ đây chính họ sẽ bị săn đuổi và tiêu diệt.

Nguyên nhân của sự phán xét được liệt kê rõ ràng trong chương 3:

• Sự bạo ngược và tàn ác: “Khốn thay cho thành đổ máu!” (Na-hum 3:1). A-si-ri nổi tiếng với sự tàn bạo khủng khiếp trong chiến tranh.
• Sự dâm loạn và tà thuật: “Vì cớ dâm phụ đẹp đẽ, là chủ của sự tà thuật, lấy sự dâm loạn mà bán các nước, và lấy sự tà thuật mà bán các họ hàng” (Na-hum 3:4). Đây vừa có thể là sự thờ lạy hình tượng và các nghi thức tôn giáo đồi bại, vừa là ẩn dụ về sự mê hoặc và phản bội của đế chế này.
• Sự kiêu ngạo và tham vọng bất tận: Họ xem mình mạnh hơn hết, “ngươi cũng mạnh như vậy sao?” (Na-hum 3:8-10), nhưng sẽ chung số phận với Nô-Ám (Thèbes) hùng mạnh của Ai Cập, cũng đã bị A-si-ri hủy phá trước đó.

Lời kết của sách là một câu hỏi tu từ đầy tính phán quyết, áp dụng cho mọi thế lực kiêu ngạo chống nghịch Đức Chúa Trời:

"Mọi kẻ nghe tin tức về ngươi đều vỗ tay về ngươi; vì sự hung ác ngươi há không từng chất trên mình ngươi luôn sao?" (Na-hum 3:19)

Sách Na-hum, dù nói về một sự kiện lịch sử cách đây hơn 2600 năm, vẫn mang những bài học thuộc linh sâu sắc cho chúng ta:

1. Tìm Kiếm Sự An Ủi Trong Sự Công Bình Của Đức Chúa Trời: Trong một thế giới mà sự bất công, áp bức và tội ác dường như thắng thế, sách Na-hum nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời không nhắm mắt. Ngài thấy hết. Mọi sự sẽ được Ngài xét đoán cách hoàn toàn công bình. Điều này cho chúng ta sự bình an và hy vọng, giống như dân Giu-đa ngày xưa. “Đức Giê-hô-va là tốt lành, Ngài làm đồn lũy trong ngày hoạn nạn” (Na-hum 1:7).

2. Cảnh Giác Với Sự Kiêu Ngạo: A-si-ri sụp đổ vì lòng kiêu ngạo và sự tàn bạo. Sứ đồ Phi-e-rơ trích dẫn Châm ngôn 3:34: “Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường” (1 Phi-e-rơ 5:5). Sách Na-hum là một lời cảnh báo nghiêm khắc: bất kỳ cá nhân, tổ chức hay quốc gia nào xây dựng quyền lực trên sự bất công và chống nghịch Đức Chúa Trời, cuối cùng sẽ đối diện với sự phán xét.

3. Sống Với Lòng Kính Sợ Thánh Khiết: Sự mô tả về “Đức Giê-hô-va hay ghen” dạy chúng ta về sự thánh khiết của Đức Chúa Trời. Chúng ta không thể xem thường tội lỗi hay thờ ơ với sự vinh hiển của Ngài. Đời sống chúng ta phải là đời sống tôn cao Ngài, bày tỏ lòng trung thành tuyệt đối với Đấng Christ.

4. Rao Truyền Tin Lành – Sự Bình An Thật: Câu Na-hum 1:15 được sứ đồ Phao-lô trích dẫn trong Rô-ma 10:15 để nói về những người rao truyền Phúc Âm. Sự phán xét trên thập tự giá mà Chúa Giê-xu gánh chịu thay cho chúng ta là sự biểu hiện cuối cùng của cả cơn thạnh nộ thánh khiết và tình yêu vô hạn của Đức Chúa Trời. Tin Mừng mà chúng ta rao ra chính là: Chúa Giê-xu đã giải quyết vấn đề tội lỗi, mang lại sự bình an thật với Đức Chúa Trời cho bất cứ ai tin nhận (Rô-ma 5:1).

5. Cầu Nguyện Cho Kẻ Thù và Tin Cậy Nơi Sự Xét Đoán Của Chúa: Thay vì nuôi lòng thù hận, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho kẻ bách hại mình (Ma-thi-ơ 5:44). Đồng thời, chúng ta tin cậy rằng Đức Chúa Trời, Đấng xét đoán công bình, sẽ có hành động cuối cùng. “Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi ơi, chính mình chớ trả thù ai, nhưng hãy nhường cho sự thạnh nộ của Đức Chúa Trời; vì có chép lời rằng: Sự trả thù thuộc về ta, ta sẽ báo ứng, Chúa phán vậy.” (Rô-ma 12:19).

Sách Na-hum không phải là một câu chuyện cổ tích, mà là một tuyên ngôn thần học mạnh mẽ về Đức Chúa Trời của sự công bình. Nó đập tan thần tượng về một “ông Trời” hiền lành, dễ tính, bỏ qua mọi tội lỗi. Trái lại, Ngài là Đấng Thánh Khiết, ghen tương cho danh Ngài, và sẽ không thể bào chữa cho kẻ ác.

Tuy nhiên, sách này cũng không thể được hiểu trọn vẹn nếu tách rời khỏi Tân Ước. Sự phán xét mà Ni-ni-ve phải gánh chịu cuối cùng đã đổ trên Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá. Tại đó, cơn thạnh nộ thánh khiết của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi của cả nhân loại đã được thỏa mãn trọn vẹn. Vì vậy, Tin Lành được công bố: Ai tin nhận Chúa Giê-xu, ăn năn tội, thì được xưng công bình và tránh khỏi sự phán xét đời đời. Ai khước từ Ngài, thì giống như Ni-ni-ve, sẽ tự mang lấy sự phán xét cuối cùng của Đức Chúa Trời (Giăng 3:36).

Sách Na-hum nhắc chúng ta sống với lòng kính sợ Chúa thật, vui mừng trong sự công bình của Ngài, và sốt sắng rao truyền Tin Lành – Tin Mừng về sự bình an duy nhất có thể cứu con người khỏi cơn thạnh nộ đang đến.