Men bột của người Pha-ri-sê là gì?

Trong hành trình thuộc linh của Cơ Đốc nhân, có những khái niệm và lời cảnh báo từ Chúa Giê-xu mang tính then chốt, quyết định đến sức khỏe thuộc linh và mối tương giao thật với Đức Chúa Trời. Một trong những lời cảnh báo nghiêm trọng và thường bị hiểu lầm nhất là về “men của người Pha-ri-sê.” Không phải ngẫu nhiên mà Chúa dùng hình ảnh “men” (ζύμη – zymē trong tiếng Hy Lạp) để mô tả một thứ gì đó nguy hiểm, có sức lây lan và biến chất. Bài viết này sẽ đi sâu nghiên cứu ý nghĩa Kinh Thánh, bối cảnh lịch sử, và những áp dụng thiết thực cho đời sống tin kính ngày nay.

Trước khi hiểu về “men của người Pha-ri-sê,” chúng ta cần nắm rõ ý nghĩa biểu tượng của “men” trong toàn bộ Kinh Thánh. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “men” là שְׂאֹר (seor), và trong tiếng Hy Lạp là ζύμη (zymē). Về mặt vật lý, men là một chất làm lên men, khi cho vào bột, nó sẽ lên men và làm cả khối bột nở ra. Quá trình này âm thầm, từ bên trong, và có sức biến đổi toàn bộ.

Trong Cựu Ước, men thường mang ý nghĩa tiêu cực, tượng trưng cho tội lỗi, sự ô uế, và ảnh hưởng xấu. Điều này thể hiện rõ nhất trong Lễ Vượt Qua và Lễ Bánh Không Men:

“Trong bảy ngày, các ngươi sẽ ăn bánh không men… Vì bất cứ ai ăn men từ ngày thứ nhất cho đến ngày thứ bảy, thì người ấy sẽ bị truất khỏi Y-sơ-ra-ên.” (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:15) Việc dẹp bỏ men khỏi nhà là hình ảnh của sự dẹp bỏ tội lỗi và ảnh hưởng xấu của đời sống cũ ở Ê-díp-tô.

Trong Tân Ước, Chúa Giê-xu và các sứ đồ tiếp tục sử dụng hình ảnh “men” theo nghĩa biểu tượng này. Chúa Giê-xu cảnh báo về “men của người Pha-ri-sê” (Lu-ca 12:1), “men của Hê-rốt” (Mác 8:15), và Phao-lô nói về “men của sự gian ác và độc ác” (1 Cô-rinh-tô 5:8). Đặc tính chung của “men” thuộc linh là: nó nhỏ bé, âm thầm, nhưng có sức lây lan mạnh mẽ và làm biến chất toàn bộ đời sống cá nhân và cộng đồng.

Người Pha-ri-sê là một nhóm tôn giáo có ảnh hưởng lớn trong Do Thái giáo vào thời Chúa Giê-xu. Họ nổi tiếng với lòng nhiệt thành giữ Luật pháp Môi-se và các truyền thống của trưởng lão. Tuy nhiên, chính sự nhiệt thành hình thức bên ngoài đã dẫn họ đến chỗ sa vào một thứ “men” nguy hiểm. Vậy, “men của người Pha-ri-sê” cụ thể là gì? Kinh Thánh cho chúng ta thấy rõ qua những lời quở trách của Chúa Giê-xu:

1. Sự Giả Hình (ὑπόκρισις – hypokrisis):

“Ngài phán cùng môn đồ rằng: Trước hết, hãy giữ mình về men của người Pha-ri-sê, là sự giả hình.” (Lu-ca 12:1) Từ Hy Lạp hypokrisis ban đầu có nghĩa là “diễn xuất trên sân khấu,” chỉ một người đeo mặt nạ để đóng một vai khác. Chúa Giê-xu vạch trần thực chất của lòng đạo nhiều người Pha-ri-sê: họ sống để được người ta khen ngợi (Ma-thi-ơ 6:2, 5, 16), bên ngoài công bình nhưng bên trong đầy dẫy sự gian ác (Ma-thi-ơ 23:28). Men giả hình này khiến người ta chú trọng vào vẻ bề ngoài hơn là tấm lòng thật với Đức Chúa Trời.

2. Truyền Thống Của Loài Người Thay Thế Lệnh Chúa:
Chúa Giê-xu quở trách họ: “Các ngươi bỏ điều răn của Đức Chúa Trời, mà giữ lời truyền khẩu của loài người!” (Mác 7:8). Họ đặt các quy tắc, nghi lễ do con người đặt ra ngang hàng hoặc thậm chí cao hơn Lời Chúa. “Men” này dẫn đến một tôn giáo nặng về luật lệ, hình thức, nhưng thiếu đi tình yêu thương, lòng thương xót và sự công bình thật (Ma-thi-ơ 23:23).

3. Lòng Tự Công Bình Và Khinh Dể Người Khác:
Chúa Giê-xu kể dụ ngôn về người Pha-ri-sê và người thâu thuế cầu nguyện (Lu-ca 18:9-14). Người Pha-ri-sê cầu nguyện tự đề cao mình và khinh dể người khác. Men của sự tự công bình này cực kỳ nguy hiểm vì nó che mắt người ta khỏi thấy được tội lỗi thật của mình và nhu cầu cần đến ân điển cứu rỗi của Đấng Christ.

4. Chú Trọng Điều Nhỏ, Bỏ Qua Điều Lớn:
“Hỡi kẻ dẫn đường đui mù! Các ngươi lọc con ruồi nhỏ, nhưng lại nuốt lạc đà!” (Ma-thi-ơ 23:24). Họ tỉ mỉ giữ những điều nhỏ nhặt về nghi lễ (như nộp một phần mười rau húng), nhưng lại bỏ qua những điều hệ trọng của Luật pháp là sự công bình, lòng thương xót và đức tin. Men này tạo ra một thước đo đạo đức méo mó.

Phân đoạn này cung cấp bối cảnh trực tiếp cho lời cảnh báo của Chúa Giê-xu:

“Khi qua đến bờ bên kia, môn đồ quên đem bánh. Đức Chúa Giê-xu phán cùng môn đồ rằng: Hãy giữ mình cẩn thận về men của người Pha-ri-sê và Sa-đu-sê. Môn đồ suy nghĩ và nói cùng nhau rằng: Đây là vì chúng ta không đem bánh theo. Nhưng Đức Chúa Giê-xu biết điều đó, thì phán rằng: Hỡi kẻ ít đức tin, sao các ngươi tưởng rằng ấy là vì cớ các ngươi không có bánh? … Các ngươi há chưa hiểu, cũng chẳng nhớ năm cái bánh cho năm nghìn người, và các ngươi thâu được mấy giỏ đầy bánh thừa sao?… Ấy chẳng phải về bánh mà ta khuyên các ngươi phải giữ mình đâu, nhưng hãy giữ mình về men của người Pha-ri-sê và Sa-đu-sê. Khi ấy môn đồ mới hiểu rằng Ngài chẳng bảo giữ mình về men làm bánh, nhưng về đạo của người Pha-ri-sê và Sa-đu-sê.” (Ma-thi-ơ 16:5-12)

Qua phân đoạn này, chúng ta thấy:

- Sự hiểu lầm thuộc thể: Các môn đồ nghĩ ngay đến bánh vật chất, cho thấy tâm trí họ vẫn còn hướng về nhu cầu thể xác hơn là thuộc linh.

- Lời quở trách về đức tin nhỏ: Chúa gọi họ là “hỡi kẻ ít đức tin” vì họ đã quên phép lạ Ngài làm. Đây là chìa khóa: việc quên mất quyền năng và sự chu cấp của Chúa khiến chúng ta dễ sa vào sự lo lắng về vật chất và bỏ qua những cảnh báo thuộc linh nghiêm trọng.

- Men của Sa-đu-sê: Trong câu này, Chúa cũng đề cập đến “men của người Sa-đu-sê.” Nhóm này không tin có sự sống lại, thiên sứ, hay thế giới thuộc linh (Công vụ 23:8). Vậy, men của họ là chủ nghĩa duy lý, chủ nghĩa hoài nghi, và sự phủ nhận những lẽ thật siêu nhiên của Đức Chúa Trời.

- Kết luận của môn đồ: Cuối cùng họ hiểu rằng “men” chính là “đạo” (διδαχή – didachē – sự dạy dỗ, giáo lý) của những nhóm này. Đó không chỉ là hành vi cá nhân, mà là cả một hệ thống tư tưởng, giáo lý sai lầm có sức lây lan.

Lời cảnh báo về “men của người Pha-ri-sê” không chỉ dành cho các môn đồ thế kỷ thứ nhất hay những người Do Thái giáo đương thời. Đó là lời cảnh báo cho mọi thời đại, cho từng cá nhân tin Chúa và cho cả Hội Thánh. Làm thế nào để chúng ta áp dụng điều này?

1. Tự Xét Lòng Mình Cách Thường Xuyên:
Hãy thành thật trước mặt Chúa với những câu hỏi:

• Đời sống đạo của tôi có đang trở thành một “vở kịch” để được người khác công nhận không?
• Tôi có đang giữ những hình thức tôn giáo (đi nhà thờ, dâng hiến, cầu nguyện dài) trong khi lòng xa cách Chúa và thiếu tình yêu thương với người lân cận không?
• Tôi có tự hào về sự “đạo đức” của mình và có thái độ khinh thường, phán xét những anh em tôi cho là “kém thuộc linh” hơn không?

Chúng ta cần cầu xin Chúa dùng Lời Ngài như gương để soi thấy tấm lòng thật của mình (Hê-bơ-rơ 4:12).

2. Đặt Lời Chúa Trên Mọi Truyền Thống:
Truyền thống Hội Thánh có giá trị, nhưng phải luôn được kiểm chứng và phục dưới thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh. “Men” có thể len lỏi khi chúng ta xem cách làm quen thuộc, lời dạy của một người nào đó, hay văn hóa của hội chúng là tiêu chuẩn tuyệt đối thay vì Lời Chúa.

3. Theo Đuổi Sự Thánh Khiết Thật Từ Bên Trong Ra:
Chúa Giê-xu dạy rằng ô uế không phải từ bên ngoài vào, mà từ trong lòng người ra (Mác 7:20-23). Thay vì chỉ tập trung “lọc con ruồi” (sửa những lỗi nhỏ bên ngoài), chúng ta cần cầu xin Chúa Thánh Linh biến đổi chính tấm lòng mình—những ham muốn, động cơ, tư tưởng thầm kín. Sự thánh khiết thật bắt nguồn từ mối tương giao với Chúa và được nuôi dưỡng bởi đức tin và tình yêu thương.

4. Sống Bằng Ân Điển, Không Bằng Tự Công Bình:
Tin Lành lành mạnh luôn giữ thập tự giá của Đấng Christ ở trung tâm. Mỗi khi chúng ta cảm thấy mình “đạo đức hơn,” hãy nhìn lên thập tự giá và nhớ rằng sự cứu rỗi của chúng ta hoàn toàn bởi ân điển, bởi đức tin, chứ không bởi việc lành (Ê-phê-sô 2:8-9). Điều này giết chết men tự kiêu và sinh ra lòng khiêm nhường, biết ơn.

5. Giữ Mình Trong Tình Yêu Thương Và Sự Hiệp Một Của Hội Thánh:
Men lây lan trong cộng đồng. Vì vậy, chúng ta có trách nhiệm với nhau. Sự dạy dỗ sai lạc, tinh thần phê phán, giả hình cần được nhận diện và đối diện cách khôn ngoan, trong tình yêu thương, với mục đích phục hồi (Ga-la-ti 6:1). Một Hội Thánh trung tín với Lời Chúa, được nuôi dưỡng bởi sự cầu nguyện và tình yêu thương, sẽ có sức đề kháng tốt với mọi thứ “men” sai lạc.

Lời cảnh báo “Hãy giữ mình về men của người Pha-ri-sê” của Chúa Giê-xu vang vọng xuyên suốt hai mươi thế kỷ, vẫn nguyên vẹn tính thời sự và cấp bách. “Men” đó là sự giả hình, là sự thay thế Lời Chúa bằng truyền thống loài người, là lòng tự công bình và sự chú trọng hình thức bên ngoài. Nó nguy hiểm vì nó âm thầm, có sức lây lan, và cuối cùng làm hỏng cả đời sống thuộc linh cá nhân lẫn cộng đồng Hội Thánh.

Giải pháp không nằm ở nỗ lực tự mình “dọn sạch men” bằng sức riêng, vì chính nỗ lực tự cứu mình cũng có thể trở thành một hình thức của men Pha-ri-sê. Giải pháp nằm ở chỗ quay về với Chúa Giê-xu Christ—là Đấng duy nhất hoàn toàn chân thật, yêu thương và thánh khiết. Hãy sống trong sự thật của Phúc Âm, dưới sự dẫn dắt của Chúa Thánh Linh và Lời Chúa, để chúng ta không chỉ tránh được men độc hại, mà còn trở nên “bánh không men của sự thật thà và chân thật” (1 Cô-rinh-tô 5:8) cho thế giới xung quanh.

“Vậy nếu Con buông tha các ngươi, các ngươi sẽ thật được tự do.” (Giăng 8:36)

Sự tự do thật khỏi mọi hình thức nô lệ tôn giáo, giả hình và tự công bình chỉ đến từ Đấng Christ. Hãy luôn ở trong Ngài.